Ετυμολογικό λεξικό της αρχαίας ελληνικής: ιστορία των λέξεων

Το πρώτο μεταφρασμένο στα ελληνικά «Ετυμολογικό λεξικό της αρχαίας ελληνικής: ιστορία των λέξεων» του κορυφαίου Γάλλου γλωσσολόγου και φιλολόγου Pierre Chantraine, παρουσιάστηκε το απόγευμα της Τετάρτης στη Θεσσαλονίκη.

Η ελληνική μετάφραση του εγκυρότερου και πληρέστερα ενημερωμένου ετυμολογικού λεξικού της αρχαίας ελληνικής που κυκλοφορεί σήμερα παγκοσμίως, παρουσιάστηκε σε εκδήλωση που διοργάνωσαν το Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης και το Ινστιτούτο Νεοελληνικών Σπουδών (Ίδρυμα Μανόλη Τριανταφυλλίδη) στο Τελλόγλειο Ίδρυμα.

Η απόφαση του Ινστιτούτου Νεοελληνικών Σπουδών να εκδώσει σε ελληνική μετάφραση το Dictionnaire étymologique de la langue grecque: histoire des mots του Chantraine οφείλεται στη διαπίστωση ότι ο Έλληνας αναγνώστης που ήθελε να προσεγγίσει επιστημονικά και ολοκληρωμένα το ζήτημα της προέλευσης του αρχαίου ελληνικού λεξιλογίου, ανακάλυπτε με έκπληξη ότι δεν μπορεί να το κάνει αν δεν γνωρίζει καλά γερμανικά, γαλλικά ή αγγλικά.
Τα τρία σύγχρονα έγκυρα ετυμολογικά λεξικά της αρχαίας ελληνικής είναι γραμμένα σε αυτές τις γλώσσες: το Griechisches etymologisches Wörterbuch του Hj. Frisk), το Dictionnaire étymologique de la langue grecque: histoire des mots του P. Chantraine και το δίτομο Etymological Dictionary of Greek του R. S. P. Beekes.

Ο λόγος που το Διοικητικό Συμβούλιο του Ινστιτούτου επέλεξε να εκδώσει στα ελληνικά το λεξικό του P. Chantraine -και όχι κάποιο από τα άλλα λεξικά- είναι ότι το συγκεκριμένο έργο δεν δίνει βαρύτητα μόνο στην ετυμολογία των λέξεων της αρχαίας ελληνικής, αλλά ενδιαφέρεται εξίσου για την ιστορία τους, δηλαδή την ιστορία του ελληνικού λεξιλογίου από τη μυκηναϊκή εποχή μέχρι το τέλος του αρχαίου κόσμου – και συχνά μέχρι σήμερα.

«Στα παράγωγα και στα σύνθετα από κάθε πρωτότυπη λέξη και στις σημασιολογικές εξελίξεις», εξηγεί ο διευθυντής του Ινστιτούτου, Γιώργος Παπαναστασίου, καθηγητής Ιστορικής Γλωσσολογίας του ΑΠΘ, ο οποίος μαζί με τον Δημήτρη Χρηστίδη, ομότιμο καθηγητή Κλασικής Φιλολογίας του ΑΠΘ, επιμελήθηκαν την έκδοση.

Σε αυτό το πλαίσιο ο κ. Παπαναστασίου αναφέρθηκε ακόμη στην αξία που θα είχε ένα μάθημα ιστορίας της ελληνικής γλώσσας στα σχολεία.
Η μετάφραση και η επιμέλεια του βιβλίου -1664 σελίδων, σε σχήμα Α4, «με μικρά γράμματα, για να μη βγει ακόμη μεγαλύτερο», όπως είπε ο κ. Παπαναστασίου- διήρκησε περίπου 13 χρόνια.

Το βιβλίο απευθύνεται σε ερευνητές, αλλά και σε κάθε φιλόλογο και όπως υποστηρίζει ο διευθυντής του Ινστιτούτου Νεοελληνικών Σπουδών, «θα ήταν καλό να υπάρχει στα σπίτια των φιλολόγων».

Στην ελληνική μετάφραση προστέθηκε πλήρης κατάλογος με όλες τις αρχαίες πηγές, τους αρχαίους συγγραφείς και τα έργα τους, τις επιγραφές, τους παπύρους, τα όστρακα κτλ

«Ο, τι γνωρίζουμε για τον αρχαίο ελληνικό κόσμο και τον τρόπο σκέψης του περικλείεται σε αυτόν τον τόμο», σημείωσε ο Γιώργος Γιαννάκης, ομότιμος καθηγητής Ιστορικής Γλωσσολογίας του ΑΠΘ. Μια σύντομη αναδρομή στην ιστορία του Ινστιτούτου έκανε απευθύνοντας χαιρετισμό στην εκδήλωση ο πρύτανης του ΑΠΘ Νικόλαος Παπαϊωάννου, ενώ χαιρετισμό απηύθυνε και ο κοσμήτορας της Φιλοσοφικής Σχολής ΑΠΘ Κωνσταντίνος Μπίκος.Για την έκδοση μίλησαν ακόμη ο Στέφανος Ματθαίος, καθηγητής Κλασικής Φιλολογίας του ΕΚΠΑ, ο Χριστόφορος Χαραλαμπάκης, ομότιμος καθηγητής Γλωσσολογίας του ΕΚΠΑ και ο κ.Χρηστίδης.

Λεξικό αρχαίων ελληνικών στην εποχή των greeklish;

«Προφανώς υπάρχει ένα σύγχρονο λεξιλόγιο στην ελληνική, όπως υπάρχει και σε διάφορες άλλες γλώσσες», επισημαίνει στο ΑΠΕ ΜΠΕ ο κ. Παπαναστασίου και κάτι τέτοιο δεν το θεωρεί βλαπτικό.

«Η γλώσσα δε βλάπτεται. Όλα προσφέρουν στο λεξιλόγιο της εποχής μας και προφανώς ένα τέτοιο λεξικό έχει και στόχο να κινήσει το ενδιαφέρον να ασχοληθούμε και με το νεοελληνικό λεξιλόγιο που έχει αρχαία προέλευση», λέει.

ΠΗΓΗ ΑΠΕ ΜΠΕ