Θεσσαλονίκη: Πολύτιμα αρχεία για τον θάνατο του Παύλου Μελά (φωτο)

Η διάσταση της θυσίας του Μακεδονομάχου αναδεικνύεται μέσα από τις σελίδες του βιβλίου του Μουσείου Μακεδονικού Αγώνα

Οι συλλυπητήριες επιστολές που δέχτηκε η οικογένεια του Παύλου Μελά μετά τον θάνατό του, αλλά και σπάνια έγγραφα της εποχής περιλαμβάνονται στη νέα έκδοση του Μουσείου Μακεδονικού Αγώνα με τίτλο «Έθνους Αφύπνιση: ΠΑΥΛΟΣ ΜΕΛΑΣ».

Όπως αναφέρει η Διευθύντρια του Μουσείου και επιμελήτρια της έκδοσης, κ. Φανή Τσατσάια ο θάνατος του Ανθυπολοχαγού Παύλου Μελά προκάλεσε εθνική οδύνη, κάνοντας τους επικεφαλής των ξένων αποστολών να καταγράφουν κλίμα συγκίνησης μετά τη γνωστοποίηση της απώλειάς του σε όλη την επικράτεια. Μέσα από τα σπάνια έγγραφα της έκδοσης «Έθνους Αφύπνιση: ΠΑΥΛΟΣ ΜΕΛΑΣ» αναδεικνύεται η διάσταση της θυσίας του Μελά, μιας ηρωικής πράξης που έκανε το Μακεδονικό Ζήτημα εθνική υπόθεση.

Το αρχειακό υλικό παραχωρήθηκε στο Μουσείο από την εγγονή του Μακεδονομάχου, κ. Ναταλία Ιωαννίδη για την επιστημονική ανάδειξη και αξιοποίησή του. Η έκδοση πραγματοποιήθηκε με πρωτοβουλία του Υπουργείου Εθνικής Άμυνας, ενώ το κόστος της έκδοσης ανέλαβε η Αστική μη Κερδοσκοπική Εταιρεία Δράμας ΚΥΚΛΩΨ.

Στον τόμο δημοσιεύονται οι πρωτότυπες επιστολές σημαντικών προσωπικοτήτων της εποχής, όπως του Κωνσταντίνου Μαζαράκη – Αινιάν, του Γερμανού Καραβαγγέλη, του Λάκη Πύρζα, του Αθανάσιου Εξαδάκτυλου, της Λουίζας Ριανκούρ, της Αικατερινής Λασκαρίδου και της Σοφίας Τρικούπη. Η έκδοση περιλαμβάνει επίσης, ψηφίσματα δήμων, εταιρειών και πληθώρας συλλόγων του ελεύθερου, υπόδουλου και παροικιακού ελληνισμού των αρχών του 20ού αιώνα.

Ο Δρ Νεότερης Ιστορίας, κ. Κωνσταντίνος Παπανικολάου στο κείμενό του με τίτλο: «Οι συλλυπητήριες επιστολές ως απείκασμα της ελληνικής κοινωνίας στο λυκαυγές του 20ου αιώνα» ξετυλίγει τον αντίκτυπο των γεγονότων που προκάλεσε ο θάνατος του Μακεδονομάχου Παύλου Μελά, αναλύοντας τις πρωτότυπες επιστολές που στάλθηκαν στις δύο οικογένειες, ενώ τον γραφιστικό σχεδιασμό της πολυτελούς έκδοσης ανέλαβε η κ. Μαριέττα Πανίδου, χρόνια συνεργάτιδα του Μουσείου.

«Το εκδοτικό έργο», καταλήγει η κ. Τσατσάια, «είναι αποτέλεσμα συνεργασίας χρόνων με την κ. Ιωαννίδη, η οποία και εμπιστεύτηκε στο Μουσείο το αρχειακό υλικό και ευελπιστεί ότι θα βρει στις καρδιές των αναγνωστών μια ξεχωριστή θέση».

Σταυρούλα Μαρογένη: «Ο θάνατός του κατέστησε τον Μακεδονικό Αγώνα πανελλήνια υπόθεση»

«Ο θάνατος του Παύλου Μελά στάθηκε ένα από τα πιο συγκλονιστικά γεγονότα της εποχής. Θα μπορούσαμε να πούμε πως μετά από αυτό δεν υπήρχαν δικαιολογίες για καθυστερήσεις σε ό,τι αφορά την πολιτική του Παλατιού στο ζήτημα της Μακεδονίας», σημείωσε η κ. Σταυρούλα Μαυρογένη, Αναπληρώτρια Καθηγήτρια ΠΑ.ΜΑΚ. και Διευθύντρια του Κέντρου Έρευνας Μακεδονικής Ιστορίας και Τεκμηρίωσης (Κ.Ε.Μ.Ι.Τ.) ως έτερος συγγραφέας του βιβλίου ξετυλίγοντας το μίτο της παραγωγής της έκδοσης με το δικό της τρόπο.

-Πώς προέκυψε η ιδέα για την έκδοση αυτή;

-«Το Μουσείο μας αναδεικνύει την ιστορία της Μακεδονίας και ειδικότερα την περίοδο του Μακεδονικού Αγώνα. Η εμβληματικότερη προσωπικότητα αυτού του αγώνα ήταν ο Παύλος Μελάς. Όπως καταλαβαίνετε η συνεργασία με την εγγονή του Ναταλία Ιωαννίδη ήταν κάτι δεδομένο. Η κυρία Ιωαννίδη από τα πρώτα βήματα του Μουσείου υπήρξε αρωγός και συμπαραστάτης στη δημιουργία του Μουσείου Μακεδονικού Αγώνα. Ούτε στιγμή δεν έπαψε να είναι στο πλευρό μας και να τροφοδοτεί τη συλλογή του Μουσείου μας με κειμήλια και αρχειακό υλικό. Σε μια τέτοια επίσκεψη παράδοσης αρχειακού υλικού πριν από τρία χρόνια γνώρισα την κ. Ιωαννίδη. Πιστεύω ότι η στιγμή που έφτασα έξω από το σπίτι της στην Κηφισιά ήταν από τις πιο σημαντικές στιγμές στη ζωή μου. Όταν συνάντησα αυτή την υπέροχη γυναίκα, κατάλαβα για μια ακόμη φορά γιατί πρέπει να δουλέψουμε όλοι με αγάπη για την αναγνώριση και διάδοση της ιστορίας του τόπου μας. Η κυρία Ιωαννίδη στη συζήτηση που κάναμε, ξεδίπλωσε αναμνήσεις όχι μόνο μιας οικογένειας, μιας ιστορίας, αλλά το ίδιο το απόσταγμα της έννοιας της ζωής. Σε αυτή τη μοναδική μας συνάντηση εμπιστεύτηκε στο Μουσείο μας τις συλλυπητήριες επιστολές που δέχθηκε η οικογένεια του Μελά με την υπόσχεση ότι θα κάνουμε ό,τι είναι δυνατόν για να εκδοθούν και να γίνει γνωστός ο αντίκτυπος του θανάτου ενός οραματιστή, ενός διεκδικητή των ανθρώπινων δικαιωμάτων στο χώρο της Μακεδονίας».

-Τι ξεχωρίζει μέσα στις επιστολές;

-«Είναι πραγματικά αξιοπρόσεκτο το γεγονός ότι πέρα από τις συγκινητικές επιστολές επιφανών Μακεδονομάχων, όπως του Μητροπολίτη Καστοριάς Γερμανού Καραβαγγέλη ή του Λάκη Πύρζα, ο οποίος υπήρξε συμπολεμιστής του διακρίνουμε και κάποιες επιστολές που προέρχονται από εξέχουσες γυναίκες της εποχής. Κατά τη μελέτη των επιστολών αυτών, διαπιστώνουμε το σημαντικό πόλο των γυναικών στο δύσκολο αγώνα για την απελευθέρωση της Μακεδονίας. Θα σταθώ στην επιστολή της γαλλικής καταγωγής Λουίζας Ριανκούρ που έτρεφε έντονα φιλελληνικά αισθήματα. Παρά τις αντιδράσεις της οικογένειάς της, εγκαταστάθηκε σε νεαρή ηλικία στην Αθήνα και συνδέθηκε με τις σημαντικότερες οικογένειες της αθηναϊκής κοινωνίας. Από την επιστολή της προς τη Ναταλία Μελά στις 22 Οκτωβρίου του 1904, διαπιστώνεται η φιλική σχέση, η οποία συνέδεε τις δύο κυρίες. Στη συλλυπητήρια επιστολή της, η Λουίζα Ριανκούρ εκφράζει την «άρρητον λύπην» της, καθώς δεν κατέστη δυνατή η παρουσία της στο μνημόσυνο του Παύλου Μελά. Η απουσία της οφειλόταν στην άρνηση των «λατινικών εκκλησιαστικών αρχών» να της χορηγήσουν σχετική άδεια, λόγω του «απαραβίαστου, ανεπίδευκτου εξαιρέσεως κανόνα της Καθολικής Εκκλησίας [για] την αποχήν από πάσης ορθοδόξου τελετής». Η Ριανκούρ κλείνει την επιστολή της με την ελπίδα της διευθέτησης των σχέσεων μεταξύ των δύο Εκκλησιών, ώστε «να μην χωρισθώμεν πλέον, εν βίω ή εν θανάτω» και να καταστεί δυνατή η εκδήλωση αγάπης της ιδίας τόσο προς την Ναταλία όσο και προς την «Ελληνικήν Πατρίδα».

Μια ακόμη πολύ σημαντική επιστολή είναι αυτή της Σοφίας Τρικούπη, κόρη του πρωθυπουργού Σπυρίδωνα Τρικούπη και αδελφή του Χαρίλαου Τρικούπη, γυναίκα εξαιρετικής παιδείας και ήθους. Η γνωριμία της με τη Ναταλία οδήγησε στη δημιουργία μιας μεγάλης φιλίας ανάμεσα στις δύο γυναίκες. Είναι φυσικό η είδηση του θανάτου του Παύλου Μελά να συνταράξει την Τρικούπη. Στην επιστολή της προς τη «φίλτατη» Ναταλία χαρακτηρίζει τον αδόκητο θάνατo ως τη «μέγιστη συμφορά της» και εκφράζει τη «μέγιστη θλίψη της για τον αγαπητό μας Παύλο». Δηλώνει, τέλος, την ελπίδα της ότι η ανατροφή των παιδιών θα αποτελέσει στήριγμα για την Ναταλία Μελά και θα τις δώσει τη δύναμη να υπομείνει το θέλημα του Θεού».

-Προκύπτουν νέα στοιχεία για τον Παύλο Μελά;

-«Αυτό που κατανοεί ο αναγνώστης, ίσως για πρώτη φορά, είναι ότι ο θάνατος του Μελά στάθηκε ένα από τα πιο συγκλονιστικά γεγονότα της εποχής. Θα μπορούσαμε να πούμε πως μετά από αυτό δεν υπήρχαν δικαιολογίες για καθυστερήσεις σε ό,τι αφορά την πολιτική του Παλατιού στο ζήτημα της Μακεδονίας. Από τη μια η αστική καταγωγή του Μελά, από την άλλη η ευγενική συμπεριφορά του προς τους χωρικούς, τους δασκάλους, τους προύχοντες της Μακεδονίας τον έκανε αξιαγάπητο και δημοφιλή. Ο θάνατός του ως «ένδοξο κλεφταρματολό», ξεσήκωσε και συγκίνησε το Πανελλήνιο, καθιστώντας τον Μακεδονικό Αγώνα πανελλήνια υπόθεση και αποτέλεσε την αφορμή για την κινητοποίηση της ελληνικής κοινής γνώμης στο Μακεδονικό Ζήτημα. Οι συλλυπητήριες επιστολές, η λογοτεχνική παραγωγή, αλλά και η εικαστική δημιουργία μέσα στο χρόνο αντικατοπτρίζουν τη δυναμική της θυσίας του».

Διαδικτυακές δράσεις ετοιμάσει το Μουσείο για τη νέα εκπαιδευτική χρονιά

Σε ερώτηση για το πώς θα κινηθεί το Μουσείο στην εποχή του κορωνοϊού η Διευθύντρια κ. Τσατσάια δήλωσε πως θα ετοιμάσουν διαδικτυακές δράσεις από την επόμενη εκπαιδευτική χρονιά που θα επιτρέπουν σε μαθητές και ενήλικο κοινό να περιηγούνται στο Μουσείο, χωρίς φυσική παρουσία. Παράλληλα τόνισε πως «τίποτα δεν μπορεί να αντικαταστήσει τη δια ζώσης επίσκεψη και αυτό ισχύει για όλους τους χώρους εκπαίδευσης και πολιτισμού, αλλά στις μέρες μας είναι επιβεβλημένοι οι εναλλακτικοί τρόποι προσέγγισης του κοινού». Στο πνεύμα αυτό «τα εκπαιδευτικά προγράμματα του Μουσείου θα προσαρμοστούν στις νέες ανάγκες τηλεκπαίδευσης διαδικασία με την οποία η επιστημονική ομάδα του Μουσείου ήταν εξοικειωμένη, καθώς κομμάτι των εκπαιδευτικών δράσεων γινόταν με τη βοήθεια των νέων τεχνολογιών. Το Μουσείο εδώ και χρόνια διοργανώνει εικαστικά εργαστήρια για παιδιά προσχολικής ηλικίας και δημοτικού. Φέτος για παράδειγμα, το ιδιαίτερο αυτό Πάσχα που ζήσαμε όλοι, συνέχισε τις δράσεις του διαδικτυακά με πολύ μεγάλη συμμετοχή παιδιών. Να σημειωθεί πως όλα τα εκπαιδευτικά προγράμματα στη νέα ακαδημαϊκή χρονιά, θα προσαρμοστούν στις προϋποθέσεις που πιθανόν να τεθούν από το Υπουργείο Παιδείας για εκπαιδευτικές δράσεις από απόσταση. «Ευελπιστούμε ότι με τις εκδόσεις, τις εκπαιδευτικές και πολιτιστικές δράσεις μας θα βοηθήσουμε στην αναπτέρωση του ηθικού και θα ενισχύσουμε την άποψη ότι το άτομο δίνει δύναμη στο σύνολο και ότι η δύναμη όλων μας θα βοηθήσει στην ανάκαμψη του τόπου μας», σχολίασε η κ. Τσατσάια.

Πηγή typosthes.gr