11 Φεβρουαρίου: Η δίκη του Μαξ Μέρτεν – Ο «χασάπης» της Θεσσαλονίκης που έμεινε ατιμώρητος και ο μύθος του χαμένου θησαυρού
Σαν σήμερα το 1959 ξεκινά η δίκη του Μαξ Μέρτεν, του διαβόητου «χασάπη» της Θεσσαλονίκης που υπολογίζεται ότι είναι υπεύθυνος για τον εκτοπισμό και την εξόντωση περίπου 50.000 Εβραίων της Θεσσαλονίκης στα στρατόπεδα συγκέντρωσης. Η δίκη αυτή, όμως, αντί να σηματοδοτήσει τη δικαίωση των θυμάτων του, κατέληξε σε ένα πολιτικό και διπλωματικό σκάνδαλο που αποκάλυψε τις ισορροπίες της μεταπολεμικής Ευρώπης και την εξάρτηση της Ελλάδας από τη Γερμανία.
Ο Μαξ Μέρτεν και το αιματοβαμμένο παρελθόν του
Ο Μαξ Μέρτεν γεννήθηκε το 1911 και ανήλθε γρήγορα στην ιεραρχία του ναζιστικού καθεστώτος, φτάνοντας στη θέση του ανώτερου δικαστικού συμβούλου. Το 1942 εγκαταστάθηκε στη Θεσσαλονίκη, όπου ανέλαβε την εκκαθάριση της εβραϊκής κοινότητας της πόλης. Μεθοδικός και αδίστακτος, εφάρμοσε το σχέδιο εκτοπισμού των Εβραίων στα στρατόπεδα συγκέντρωσης, ενώ παράλληλα καταλήστευσε τις περιουσίες τους, αποκομίζοντας θησαυρούς ανυπολόγιστης αξίας.
Η σύλληψη, η δίκη και η σκανδαλώδης αποφυλάκιση
Το 1957, ο Μέρτεν επιστρέφει στην Ελλάδα, αυτή τη φορά ως υψηλόβαθμο στέλεχος του υπουργείου Δικαιοσύνης της Δυτικής Γερμανίας. Αναγνωρίζεται από επιζώντες της Κατοχής και συλλαμβάνεται. Η σύλληψή του πυροδοτεί διπλωματική κρίση μεταξύ Ελλάδας και Δυτικής Γερμανίας, καθώς η γερμανική κυβέρνηση απαιτεί την απελευθέρωσή του, απειλώντας με διακοπή της οικονομικής βοήθειας και της μετανάστευσης Ελλήνων εργατών στη Γερμανία.
Η δίκη του ξεκινά στις 11 Φεβρουαρίου 1959 στο Ειδικό Στρατοδικείο Εγκλημάτων Πολέμου της Αθήνας. Οι μαρτυρίες είναι καταπέλτης: επιζώντες της Θεσσαλονίκης περιγράφουν με ανατριχιαστικές λεπτομέρειες πώς ο Μέρτεν οργάνωσε τη μεταφορά χιλιάδων Εβραίων στα τρένα του θανάτου. Ωστόσο, ο κατηγορούμενος αποποιείται κάθε ευθύνη, ρίχνοντας το φταίξιμο στην Γκεστάπο. Στις 5 Μαρτίου 1959, το δικαστήριο τον καταδικάζει σε 25 χρόνια κάθειρξης.
Παρά την καταδίκη του, οι πιέσεις της Δυτικής Γερμανίας δεν σταματούν. Η ελληνική κυβέρνηση του Κωνσταντίνου Καραμανλή υποχωρεί και ψηφίζει νόμο που αναστέλλει τη δίωξη των εγκληματιών πολέμου. Το Νοέμβριο του 1959, ο Μέρτεν αποφυλακίζεται και απελαύνεται στη Γερμανία, όπου φυσικά δεν εκτίει ούτε μία ημέρα φυλάκισης. Αντίθετα, αθωώνεται πλήρως από τα γερμανικά δικαστήρια και απελευθερώνεται με μοναδικό όρο να παρουσιάζεται στην αστυνομία δύο φορές την εβδομάδα.
Ο πολιτικός σεισμός στην Ελλάδα
Η υπόθεση Μέρτεν προκάλεσε πολιτική θύελλα στην Ελλάδα. Ο ίδιος, λίγους μήνες μετά την απελευθέρωσή του, κατηγορεί μέσω του γερμανικού Τύπου τον Καραμανλή και στενούς του συνεργάτες για συνεργασία με τις γερμανικές αρχές Κατοχής. Οι κατηγορίες του προκαλούν σκάνδαλο και ένταση στη Βουλή, χωρίς ωστόσο να αποδειχθούν ποτέ. Ο «χασάπης» της Θεσσαλονίκης πέθανε το 1971, χωρίς να λογοδοτήσει πραγματικά για τα εγκλήματά του.
Ο μύθος του θησαυρού
Εκτός από τα εγκλήματά του, ο Μέρτεν συνδέθηκε και με έναν αστικό μύθο που επιβιώνει μέχρι σήμερα: τον «χαμένο θησαυρό» των Εβραίων της Θεσσαλονίκης. Σύμφωνα με διάφορες εκδοχές, μέρος των πλούσιων λαφύρων του θάφτηκε σε άγνωστη τοποθεσία ή μεταφέρθηκε με υποβρύχιο στη Σάμο και από εκεί βυθίστηκε ανοιχτά της Μεθώνης. Παρά τις δεκάδες αποστολές αναζήτησης, τίποτα δεν βρέθηκε ποτέ από όσο γνωρίζουμε.
Πηγή newsbeast.gr