Η άυλη πολιτιστική κληρονομιά είναι ζωντανή, βιωματική και μεταβιβάσιμη. Είναι τρόπος που ζούμε και συμμετέχουμε στην κοινότητα, ο τρόπος που αντιλαμβανόμαστε τον εαυτό μας ως κομμάτι του τόπου μας και της μνήμης του.
Το κουσκούς, το τέταρτο στοιχείο που ενέταξε το Καλαμπάκι στο Εθνικό Ευρετήριο Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς, είναι η γεύση του Κυριακάτικου τραπεζιού με το χωριάτικο κοτόπουλο. Η διαδικασία παρασκευής του ιδιαίτερη, η τέχνη μεταβιβάζεται χρόνια τώρα από τη μάνα στην κόρη, μέσα από τις παρέες της γειτονιάς, συνήθως γίνεται «βοηθηστά».
Το χειροποίητο κουσκούς που φτιάχνεται στο Καλαμπάκι αποτελεί αγαπημένο έδεσμα των Καλαμπακιωτών είτε μένουν στο χωριό είτε αλλού. Γι’ αυτό και παρασκευάζεται ακόμη από τις νοικοκυρές του χωριού. Τα τελευταία χρόνια όλο και περισσότερες νέες γυναίκες και άνδρες εξέφρασαν την επιθυμία να μάθουν τον τρόπο παρασκευής του και απευθύνθηκαν στον Μορφωτικό Πολιτιστικό Σύλλογο για να μπορέσουμε να βρούμε τρόπους διαφύλαξης και συνέχισης μέσα από δομές μαθητείας που μπορούν να γίνουν στον χώρο του συλλόγου. Η παλιά γενιά, η ογδοντάχρονη Ελευθερία Θεοδωρίδου, οι «νεότερες» Σοφία Νταγερτζή, Ζωή Μπιλδουβά, Άννα Χημανώλη, αλλά και η Ανδρονίκη Λουλούδη, Μαρία Τασάκη, Άννα Γρηγορέλη, Παρασκευή Λαζαρίδου, Σταυρούλα Γκαϊντατζή, Άννα Λαμπροπούλου, Πολυξένη Σαββίδου και Κατίνα Τσοτσονού που αποτελούν τη γενιά των «πενήντα plus» σήμερα, παρασκευάζουν κουσκούς με τον παραδοσιακό τρόπο κάθε χρόνο και προθυμοποιήθηκαν να το δείξουν σε όσους/ες ενδιαφέρονται να μάθουν την τέχνη του.
Για την παρασκευή του απαιτείται η χρήση ιδιαίτερης ξύλινης σκάφης που προέρχεται από ενιαίο κορμό δένδρου, χωρίς να φέρει ενώσεις, λαξεύεται με σκεπάρνι και αποτελεί περιουσία της οικογένειας, καθώς και ιδιαίτερα κόσκινα. Ο Μορφωτικός Πολιτιστικός Σύλλογος έχει στην κατοχή του δύο παραδοσιακές σκάφες τις οποίες τις διαθέτει κάθε χρόνο για την παρασκευή του κουσκούς. Εκτός από τον ιδιαίτερο τεχνικό εξοπλισμό απαιτείται επίσης μια συγκεκριμένη κοινωνική διαδικασία για την παρασκευή του που αφορά την συνεύρεση των νοικοκυρών της γειτονιάς. Σήμερα το κουσκούς παρασκευάζεται με την ίδια διαδικασία και τον ίδιο βασικό εξοπλισμό από τις νοικοκυρές του Καλαμπακίου που ετοιμάζουν το παραδοσιακό ζυμαρικό για τον χειμώνα. Οι παραλλαγές αφορούν τη σύνθεση του μίγματος αλλά και τη σύνθεση των συμμετεχόντων, που δεν αφορά τόσο τη γειτονιά αλλά περισσότερο τη σχέση των γυναικών που συναντιούνται για να κάνουν κουσκούς.
Πέρυσι ξεκινήσαμε για πρώτη φορά να φτιάξουμε κουσκούς στο χώρο του Συλλόγου προσκαλώντας παλιές και νέες νοικοκυρές να συμμετέχουν. Το κουσκούς που παρασκευάσαμε το μαγειρέψαμε και το προσφέραμε στο 3ο Φεστιβάλ Γαστρονομίας στη Δράμα. Παράλληλα “ταξιδέψαμε” το κουσκούς στο 1ο Νηπιαγωγείο Καλαμπακίου όπου τα παιδιά είχαν την ευκαιρία να δουν την παρασκευή του αλλά και να το αγγίξουν, να το αισθανθούν και να συμμετέχουν στην διαδικασία. Συνεχίσαμε με το Γενικό Λύκειο Καλαμπακίου, στο πρόγραμμα “Taste-o-graphy”, μια εικονική επιχείρηση του ΓΕΛ Καλαμπακίου στα πλαίσια του εκπαιδευτικού προγράμματος JA Greece 2025, με στόχο αφενόςτην προώθηση των τοπικών προϊόντων που αποτελούν στοιχεία της άυλης πολιτιστικής μας κληρονομιάς και αφετέρου την ενίσχυση των δεσμών με την κοινότητα και την ανάδειξη της κοινωνικής ευθύνης ως μελλοντικοί επαγγελματίες.
Φέτος, μετά και από την ένταξη του κουσκούς στο Ε.Ε.Α.Π.Κ. Ελλάδας,η ευθύνη μας έγινε μεγαλύτερη. Ξεκινάμε για δεύτερη χρονιά στο χώρο του Συλλόγου να φτιάξουμε το παραδοσιακό κουσκούς. Πάντα μετά του “Σταυρού”, μετά τις 14 Σεπτέμβρη, να είναι ο βασιλικός ευλογημένος. Με τον τρόπο των γιαγιάδων μας, με τον τρόπο τον δικό μας. Θα μοιραστούμε τέχνη και τεχνική, συνταγές και γεύσεις. Θα μοιραστούμε την αγάπη και το μεράκι μας. Και φυσικά θα το μαγειρέψουμε σε μια ανοιχτή εκδήλωση μόλις στεγνώσει!
Η πρόσκληση είναι ανοιχτή για όλους όσοι αγαπούν και θέλουν να προσφέρουν να κρατήσουμε την αγάπη και να την μοιραστούμε. Σας περιμένουμε!
