Μην τραγουδάτε παραδοσιακά Ποντιακά τραγούδια!!! Η Α.Ε.Π.Ι. το «απαγορεύει»!

Τρεις φορές σύρθηκε σε αίθουσες δικαστηρίων η ΠΑΡΑΔΟΣΗ και τις τρεις αθωώθηκε. Αλλά ας πάρουμε τα πράγματα από την αρχή… Κάποτε, κυρίως τις δεκαετίες ’60 και ’70, οι δισκογραφικές εταιρείες υποχρέωναν τους μουσικούς και τραγουδιστές των παραδοσιακών τραγουδιών να δηλώσουν ως δικές τους ατομικές δημιουργίες τα παραδοσιακά τραγούδια, προκειμένου να αμειφθούν γιατί δεν υπήρχε πρόβλεψη για εκτελεστικά δικαιώματα. Έτσι, η «Ιτιά ιτιά», το «κότσαρι», τα ακριτικά τραγούδια, τα μοιρολόγια και τόσοι άλλοι θησαυροί της Παράδοσής μας «αποτιμήθηκαν» και υπολογίστηκαν πόσο κοστίζουν!

Παύλος Στεφανίδης από Μούζενα

Η Α.Ε.Π.Ι. είναι εταιρεία προστασίας πνευματικών δικαιωμάτων, μια ανώνυμη εταιρεία με διορισμένο συμβούλιο και με αυθαίρετα επιβαλλόμενα πρόστιμα, που έχει προκαλέσει την αντίδραση πολλών καλλιτεχνών, και όχι μόνο (λεπτομέρειες για την….αμαρτωλή Α.Ε.Π.Ι.) βλέπε: εδώ.
 

Ευγενία Ζευγαροπούλου από Χανάχ Αρνταχάν

Όλα ξεκίνησαν από την τροποποίηση του Νόμου Περί Πνευματικής Ιδιοκτησίας (Ν.2121/1993) όπου υπάρχει μια εσκεμμένη(;) ασάφεια για τα παραδοσιακά τραγούδια. Προστατεύονται, όπως λέει ο νόμος οι μετατροπές έργων ή εκφράσεων της λαϊκής παράδοσης αλλά η προστασία αυτή δεν ισχύει για τις εκφράσεις της λαϊκής παράδοσης. Με άλλα λόγια, μπορεί να κατοχυρώσει κάποιος στο όνομά του ένα παραδοσιακό τραγούδι ή χορό, αλλά δε θα ζητηθούν από το συγκεκριμένο τραγούδι δικαιώματα σε ένα παραδοσιακό γλέντι. Στην πράξη όμως, τα δικαιώματα αυτά ζητούνται…

Σταύρης Πετρίδης από Όλασα

Το 2009 είχαμε το πρώτο κρούσμα στον ποντιακό κόσμο από την Α.Ε.Π.Ι., όπου ο Γ. Στεφανίδης κατηγορήθηκε γιατί τραγούδησε, ανάμεσα στα άλλα το «Αητέντ΄ς επαραπέτανεν», το οποίο είναι κατοχυρωμένο σε μία επώνυμο δημιουργό, μέλος της εν λόγω εταιρείας!!! Με τη συμβολή πολλών, ο Στεφανίδης αθωώθηκε και υπάρχει έτσι ένα δεδικασμένο για τα παραδοσιακά τραγούδια.

 

Η Α.Ε.Π.Ι. όμως «δεν έβαλε μυαλό» και το 2010 είχαμε άλλες δύο περιπτώσεις όπου και πάλι η Παράδοση σύρθηκε σε δικαστικές αίθουσες. Η Πανελλήνια Ομοσπονδία Ποντιακών Σωματείων αθωώθηκε τελικά για τα ποντιακά παραδοσιακά τραγούδια που εκπέμπουν από το ραδιόφωνό της στη Θεσσαλονίκη. (βλέπε σχετικά: http://www.enet.gr/?i=news.el.article&id=218878). Την ίδια χρονιά αθωώθηκε από το Τριμελές Πρωτοδικείο Έδεσσας και ο Σύλλογος Φίλων Μουσικής Αλμωπίας «Ο ΑΡΙΩΝ», που αρνήθηκε να πληρώσει δικαιώματα για παραδοσιακά τραγούδια (βλέπε: http://www.radiofono.gr/node/2355).
 

Αποστολίκας Αθανασιάδης από Ματσούκα

Την περασμένη εβδομάδα είχαμε και νέο κρούσμα! Πληροφορήθηκα από τον Πρόεδρο του Συλλόγου Ποντίων Waiblingen «Οι Αργοναύτες» (http://www.opontos.de/, https:/www.facebook.com/profile.php?id=100008639501002&fref=nf)  κ. Γιάννη Ιντζέ ότι η Α.Ε.Π.Ι. της Ελλάδας συνεργάζεται με την αντίστοιχη εταιρεία της Γερμανίας και ζητούν τώρα δικαιώματα για το ακριτικό άσμα «Μάραντον» και το «σαρίκουζ» που ακούστηκαν σε εκδήλωσή τους!!!!! Θα «συρθεί» δηλαδή η ποντιακή παράδοση και στις αίθουσες γερμανικών δικαστηρίων!!!! Ο Ακρίτας Μάραντον, είναι «ιδιοκτησία» κάποιας που γεννήθηκε το 1928, ενώ την ίδια χρονιά υπάρχει δημοσιευμένο το περιεχόμενο του τραγουδιού σε βιβλίο!!! Το δε «σαρίκουζ» ή «ξανθόν κορίτσ΄», είναι το….κορίτσι κάποιου μη ποντιακής καταγωγής…
 

Χριστόφορος Χριστοφορίδης από Κουνάκα

Με άλλα λόγια, δε μπορεί ο σημερινός Πόντιος λυράρης και τραγουδιστής να ασχολείται πια με την Ποντιακή Παράδοση, αν δε δοθεί μόνιμη λύση. Όχι μόνο δε μπορεί να αποδίδει παραδοσιακά τραγούδια στους δημόσιους χώρους διασκέδασης, αλλά – το σοβαρότερο όλων – δε μπορεί να τραγουδήσει την «Παράδοση» σε cd. Μην κατηγορούμε, λοιπόν, πάντα τους Πόντιους καλλιτέχνες που στα cd τους δεν προτιμούν τα παραδοσιακά τραγούδια, δεν έχουν πια το δικαίωμα να προτιμούν!

 

Ο Νόμος Περί Πνευματικής Ιδιοκτησίας κατοχυρώνει κάθε πτυχή «κλοπής», σε κάθε καφενείο και εμπορικό μαγαζί είτε αυτό βρίσκεται στο Κολωνάκι, είτε στο Νευροκόπι Δράμας, είτε στη Γερμανία. Απαγορεύει σε σχετικά άρθρα τη μεταβίβαση εν ζωή των δικαιωμάτων, καθώς και την παραίτηση από αυτά!!!
  

Γιάννες Τσορτανίδης (Τσορτανίκας) από Σάντα

Αναρωτιέται, λοιπόν, κανείς ποιος τελικά θα προστατέψει την Ποντιακή Παράδοση και την Ελληνική Παράδοση εν γένει… Ποιος έχει το «ηθικό δικαίωμα» χάρη κάποιων ποσοστών να οικειοποιείται μια Παράδοση χιλιάδων ετών. Ποιος, στους καιρούς που ζούμε θα κάνει τον συνήγορο της Παράδοσης, ερχόμενος σε αντίθεση με τα λεγόμενα «ιερά τέρατά» της (αυτούς που κατοχύρωσαν τα παραδοσιακά ως δικά τους δημιουργήματα) . Η δυναμική της Παράδοσης μπορεί άραγε να περιοριστεί σε ΕΝΑΝ εκτελεστή; Η ζύμωση τόσων γενεών μπορεί να εξαργυρωθεί;

 

Σε ότι αφορά το στίχο των ποντιακών παραδοσιακών τραγουδιών, εύκολα μπορεί να αποδειχθεί ότι προϋπήρχε των «νόμιμων ιδιοκτητών» του («Αρχείον Πόντου», «Ποντιακή Εστία», «Τα Τραγούδια του Ποντιακού Λαού» του Στάθη Ευσταθιάδη).
  

Ανατολή Βασιλειάδου από Στάμαν Άνω Ματσούκας

Η λύση, μάλλον, δεν είναι να αναγκαζόμαστε να αποδεικνύουμε τα αυτον
ητα. Δεν πρέπει άλλο η Παράδοση να σέρνεται στις δικαστικές αίθουσες και να απολογείται γιατί δεν έχει επώνυμο δημιουργό. Σεβαστός ο Νόμος περί πνευματικής ιδιοκτησίας, αλλά σεβαστότερη η αποκατάσταση της ιστορικής αλήθειας. Οι Νόμοι δημιουργούνται για να διαφυλάσσουν κάποια δικαιώματα. Όταν, όμως, παλλαϊκό αίτημα (όχι μόνο των Ελλήνων του Πόντου) είναι να εξαιρεθούν τα παραδοσιακά τραγούδια από το Νόμο αυτό, ο Νόμος επιβάλλεται να αλλάξει. Οι νόμοι ακολουθούν τη ζωή κι όχι η ζωή τους νόμους. Στην εποχή μας, που το ζήτημα της πολιτισμικής ταυτότητας απασχολεί ολοένα και περισσότερο κάθε σκεπτόμενο άτομο, τα παραδοσιακά τραγούδια πρέπει να αντιμετωπίζονται ως «μνημεία λόγου» και όχι σαν «οικόπεδα» μερικών.
  

Σαββέλης Γιακουστίδης από Ίμερα

Δεχόμαστε ότι στην Α.Ε.Π.Ι. δε γνωρίζουν τι είναι παραδοσιακό και τι όχι. Όπως, όμως, δε δικαιολογείται η άγνοια του νόμου, έτσι δε μπορεί, πια, να δικαιολογηθεί η άγνοια και η αγνόησή της Παράδοσής μας. Εκτός των άλλων, ακυρώνονται έτσι και οι ίδιοι οι λαογράφοι, ως «πλαστογράφοι», αφού τόσα χρόνια δεν κατέγραφαν εκφάνσεις της παραδοσιακής ζωής, αλλά επώνυμες δημιουργίες… Είναι δύσκολος ο απεγκλωβισμός των παραδοσιακών τραγουδιών και ακόμη δυσκολότερο να αποποιείσαι εύκολες οικονομικές απολαβές.

Χρήστος Αϊβαζίδης από Αργαλί

Η Ιστορία, όμως, καταγράφει, κρίνει και κατακρίνει συμπεριφορές και ανθρώπους. Κατατάσσει σε διαφορετικές κατηγορίες τους σφετεριστές από αυτούς που διέσωσαν την Παράδοση, κι ας λειτουργεί η Α.Ε.Π.Ι. αντίστροφα. Ακόμη βαρύνουσας σημασίας είναι η κρίση της συνείδησης του λαού. Ο λαός, ακόμη κι όταν υπήρχε νομοθετικό πλαίσιο ή δε συμφωνούσε με κάποιο νόμο είχε δικά του μέτρα και σταθμά. Είχε το εθιμικό δίκαιο το οποίο σεβόταν και εφάρμοζε σαν κάτι ανώτερο. Η ίδια η δυναμική της Παράδοσης έχει μηχανισμούς να επιβιώσει και θα επιβιώσει.

 

 

Μυροφόρα Ε. Ευσταθιάδου

Υποψ. Διδάκτωρ Λαογραφίας