Γιατί το Άγιο Όρος ονομάστηκε “Περιβόλι της Παναγίας”, πώς θεσμοθετήθηκε το “άβατο” για τις γυναίκες, αλλά και ο τρόπος διοίκησής του.
Για να μάθουμε πώς το Άγιο Όρος ονομάστηκε «Περιβόλη της Παναγίας» θα πρέπει να ανατρέξουμε στην παράδοση.
Σύμφωνα, λοιπόν, με την παράδοση η Παναγία μαζί με τον Ιωάννη παραπλέοντας τον Άθω αντιμετώπισαν φοβερή θαλασσοταραχή και αποβιβάστηκαν στον χώρο, όπου σήμερα βρίσκεται η Μονή των Ιβήρων.
Η Θεοτόκος θαυμάζοντας το τοπίο ζήτησε από τον Κύριο να της παραχωρήση όλο το Όρος ως δώρο. Τότε ακούστηκε φωνή που έλεγε: “Έστω ο τόπος ούτος κλήρος σός και περιβόλαιον σόν και παράδεισος, έτι δε και λιμήν σωτήριος τώνθελόντων σωθήναι”.
Επειδή η τοποθεσία αυτή προσφέρεται για ασκητικούς αγώνες ήδη απότούς πρώτους βυζαντινούς χρόνους ο Άθως έγινε πόλος έλξης πολλών που επιθυμούσαν τον μοναχικό βίο. Έτσι ο λαός ονόμασε την περιοχή Άγιον Όρος και πολύ γρήγορα επισημοποιήθηκε η ονομασία αυτή από τον αυτοκράτορα Κωνσταντίνο Θ’ Μονομάχο με ιδιαίτερο χρυσόβουλο στα μέσα του 11ου αιώνα.
Η πρόνοια των αυτοκρατόρων δε διαφαίνεται μόνον από την συμβολή τους στην ίδρυση και εδραίωση μονών, αλλά και από την πρόνοιά τους για την διαφύλαξη της περιοχής. Έτσι ο Βασίλειος Α’ με χρυσόβουλο, που εξέδωσε το 885, όριζε να κατοικούν στον Άθω μόνον ασκητές, αποκλείοντας τους ποιμένες και κοσμικούς που σύχναζαν παράνομα στο Περιβόλι της Παναγίας. Επί πλέον ο Αλέξιος Α’ ο Κομνηνός, για να εξασφαλίση την απαιτούμενη ησυχία, που αποτελεί προϋπόθεση της μοναχικής ασκήσεως, με χρυσόβουλο απαγόρευσε την είσοδο κάθε θηλυκού.
Στο Άγιον Όρος λειτουργούν είκοσι συνολικά μονές με το κοινοβιακό σύστημα. Την νομοθετική εξουσία σε κάθε μονή την ασκεί η Γεροντία, ενώ την εκτελεστική ο ηγούμενος που είναι συνήθως και ο πνευματικός πατέρας της μονής. Ο ηγούμενος είναι ισόβιος και εκλέγεται από μοναχούς που έχουν συμπληρώσει έξι χρόνια από την ημέρα της κουράς τους. Τον ηγούμενο βοηθάει στο έργο του το Ηγουμενοσυμβούλιο που αποτελείται από δύο ή τρία μέλη εκλεγμένα από την Γεροντία για ένα χρόνο.
Σε ό,τι αφορά τώρα την κεντρική εξουσία του Αγίου Όρους, σύμφωνα με τον Καταστατικό Χάρτη του 1924, η νομοθετική εξουσία ασκείται από την Ιερά Σύναξη και που αποτελείται από είκοσι μέλη, δηλαδή έναν ηγούμενο ή προϊστάμενο κάθε μονής, και συνέρχεται δύο φορές τον χρόνο, για να ψηφίση διάφορες κανονιστικές διατάξεις. Σε κρίσιμες περιπτώσεις συγκαλείται διπλή σύναξη από σαράντα μέλη.
Την διοικητική εξουσία ασκεί η Ιερά Κοινότης και την εκτελεστική η Ιερά Επιστασία. Η Ιερά Κοινότης περιλαμβάνει είκοσι αντιπροσώπους, έναν από κάθε μονή, οι οποίοι μένουν για έναν χρόνο στην πρωτεύουσα του Αγίου Όρους, τις Καρυές. Η Ιερά Επιστασία αποτελείται από τέσσερα μέλη, σύμφωνα με την διαίρεση των μοναστηριών σε πέντε τετράδες. Από τα πρόσωπα αυτά ο αντιπρόσωπος της πρώτης τη τάξει μονής, προεδρεύει της Ιεράς Επιστασίας και ονομάζεται “Πρωτοεπιστάτης”. Η θητεία και αυτού του οργάνου είναι ενιαύσια.
Το Άγιον Όρος είναι αυτοδιοίκητο τμήμα της ελληνικής επικράτειας, σύμφωνα με το Σύνταγμα και τον Κ.Χ. Στις Καρυές εδρεύει ο πολιτικός διοικητής του Αγίου Όρους, που υπάγεται στο Υπουργείο Εξωτερικών και είναι υπεύθυνος για την πιστή εφαρμογή του Κ.Χ. και γενικά για την τάξη και την ασφάλεια της περιοχής.
