Ο Κωστής Παπάζογλου αφηγείται την ιστορία του Τζακ Αλχανάτη – “Εγώ τα έζησα αυτά και σημάδεψαν τη ζωή μου”

Ήταν περίπου δέκα χρόνια πριν, όταν ο μαέστρος- πολιτισμικός ερευνητής Κωστής Παπάζογλου, ύστερα από μια συναυλία στο Φεστιβάλ της Πρέβεζας, άκουσε σε μια ομήγυρη τον Τζακ Αλχανάτη (ή Ζακίνο, όπως τον φωνάζουν οι φίλοι του), να παίζει με τη φυσαρμόνικά του ένα παλιό τραγούδι του ΕΑΜ.

Το αυτί του πολύπειρου μαέστρου δεν έμεινε αδιάφορο από τη μελωδία που άκουσε να βγαίνει αβίαστα από τη φυσαρμόνικα κι όταν ο φίλος του σταμάτησε να παίζει, τον ρώτησε γιατί επέλεξε αυτόν τον σκοπό, για να πάρει την αιφνίδια, γι’ αυτόν, απάντηση: «Εγώ τα έζησα αυτά και σημάδεψαν τη ζωή μου»…

Αυτή η φράση ήταν αρκετή για να κάνει τον Κωστή Παπάζογλου ν’ αρχίσει να ξετυλίγει τον μίτο της οικογενειακής ιστορίας του Τζακ Αλχανάτη, για ν’ ανακαλύψει ένα τυχαίο γεγονός, χάρη στο οποίο ο αγαπητός του Ζακίνο, η μητέρα του κι ο αδελφός του δεν είχαν την τραγική μοίρα των υπόλοιπων μελών της εβραϊκής κοινότητας της Λάρισας.

Ήταν, μάλιστα, τόσο δυνατές οι στιγμές που μοιράστηκαν οι δύο άνδρες -ο ένας ως αφηγητής και ο άλλος ως ακροατής της ιστορίας- που ο κ. Παπάζογλου αποφάσισε, με την προτροπή μιας καλής του φίλης, να τις μοιραστεί με το κοινό του 62ου Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης μέσα από ένα podcast, θέλοντας να κάνει όσο το δυνατόν περισσότερους ανθρώπους κοινωνούς ενός ξεχωριστού κομματιού της ιστορίας εκείνης της περιόδου.

Μια ιλαρά που αποδείχθηκε σωτήρια…

Ο Ισαάκ (Τζακ) Αλχανάτης γεννήθηκε το 1936 και στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, ο πατέρας του, για να γλιτώσει, όπως εξιστορεί στο ΑΠΕ-ΜΠΕ ο κ. Παπάζογλου, κατατάχθηκε στον ΕΛΑΣ και όλη η οικογένεια μετακόμισε έξω από τη Λάρισα, όπου η ζωή ήταν πιο εύκολη απ’ ό,τι σ’ ένα αστικό κέντρο. Ο Ζακίνο και η οικογένειά του χωρίστηκε… Οι Γερμανοί, όταν κατέλαβαν τη Λάρισα, έβγαλαν μια ανακοίνωση, καλώντας τους εβραίους να επιστρέψουν και διαβεβαιώνοντάς τους πως δεν πρόκειται να πάθουν τίποτα. Ωστόσο, ο πατέρας του Τζακ δεν επέστρεψε και η οικογένεια συνέχισε να παίρνει προφυλάξεις, αν και τα πράγματα είχαν χαλαρώσει και κάθε Παρασκευή πήγαιναν, μ’ ένα γαϊδουράκι που νοίκιαζε η μητέρα τους, στους συγγενείς τους, στη Λάρισα, απ’ όπου επέστρεφαν την επομένη.

Την Παρασκευή της 24ης Μαρτίου 1944, όμως, ένα τυχαίο γεγονός έμελλε να τούς σώσει στη ζωή. Ανεβαίνοντας στο γαϊδουράκι για να διανύσουν την καθιερωμένη διαδρομή, η μητέρα του Ζακίνο αντιλήφθηκε πως ο αδελφός του ήταν κόκκινος και είχε πυρετό. Αποφάσισε, λοιπόν, ν’ αναβάλει το ταξίδι, μια απόφαση σωτήρια, όπως αποδείχθηκε στη συνέχεια, αφού εκείνη την ημέρα οι γερμανικές δυνάμεις έκαναν μαζικές συλλήψεις εβραίων πολιτών, στέλνοντάς τους στα στρατόπεδα της ναζιστικής μηχανής θανάτου. «Γυρίσαμε πίσω και αυτό ήταν η σωτηρία μας γιατί αν πηγαίναμε, την άλλη ημέρα το πρωί, έγιναν οι συλλήψεις […]  Αυτό το λέμε κισμέτ, το λέμε θέλημα Θεού, πέστε το όπως θέλετε», αφηγήθηκε στον Κωστή Παπάζογλου ο Τζακ Αλχανάτης, ο οποίος σήμερα διανύει την όγδοη δεκαετία της ζωής του. 

Μια σχέση που σφυρηλατήθηκε μέσα από τη χορωδία της ΙΚΘ

Η γνωριμία του Κωστή Παπάζογλου και του Τζακ Αλχανάτη μετράει ήδη 25 χρόνια. «Τον γνώρισα όταν ήταν γγ της Ισραηλιτικής Κοινότητας Θεσσαλονίκης και είχε την ιδέα και την πρωτοβουλία μαζί με τον τότε πρόεδρο Ανδρέα Σεφιχά να ξεκινήσω τη χορωδία της Κοινότητας», εξηγεί στο ΑΠΕ-ΜΠΕ ο κ. Παπάζογλου. Έκτοτε, οι δυο τους μοιράστηκαν πολλές στιγμές, μουσικές και φιλικές, αρκετές από τις οποίες ο κ. Παπάζογλου αφηγείται στο podcast του.

«Ο Ζακίνο είναι ιδιαίτερα μουσικόφιλος», λέει ο κ. Παπάζογλου υπογραμμίζοντας τον θαυμασμό του φίλου του για την περίφημη Χορωδία Τρικάλων, της Τερψιχόρης Παπαστεφάνου που αξιοποίησε ο Μίκης Θεοδωράκης ηχογραφώντας τους δίσκους του. «Αυτό που με συγκλονίζει», τονίζει, «είναι ότι αυτός ο άνθρωπος και η ιστορία του, καθημερινά που τον γνωρίζω, μού έδωσε πολύ όμορφες μουσικές στιγμές. Και ίσως να ήταν και η αφορμή για να ασχοληθώ πολύ περισσότερο με την έρευνα της σεφαραδίτικης μουσικής», εξηγεί ο κ. Παπάζογλου και μάς αποκαλύπτει πως ο Τζακ Αλχανάτης είναι και ο δάσκαλός του, την τελευταία διετία, στα σεφαραδίτικα, ως ένας από τους ελάχιστους πλέον στην Κοινότητα που τα μιλούν.

Το podcast «Ο Ζακίνο και το Diziocho años tengo | Zakino and Diziocho años tengo» παρουσιάζεται, εκτός συναγωνισμού, στην αντίστοιχη ενότητα του 62ου ΦΚΘ και είναι διαθέσιμο στο: https://anchor.fm/filmfestival/episodes/Diziocho-aos-tengo–Zakino-and-Diziocho-aos-tengo-e185d6t?fbclid=IwAR34kgB18N_yBTQNfSNl4fX0wld5RviI3i24X2a1Hl29UC79_FYPL-EDP9c

Πηγή ΑΠΕ