Όσο κι αν σου ακούγεται παράξενο, τη σεξουαλική αγωγή τη χρειαζόμαστε ως μάθημα στα σχολεία για μια πιο δίκαιη και συμπονετική κοινωνία, με λιγότερη κακοποίηση και περισσότερους χαρούμενους ανθρώπους. Παρακάτω σου εξηγώ πώς όλα αυτά συνδέονται.
Το καλοκαίρι διάβασα το βιβλίο της Laurence Camille, με τίτλο Κορίτσι (εκδ. Μεταίχμιο). Πρόκειται για την αφήγηση της ζωής μιας γυναίκας που μεγαλώνει ως παιδί τη δεκαετία του ’60 σε μια γαλλική πόλη.
Ανάμεσα σε έμφυλα στερεότυπα, κοινωνικές προσδοκίες και λοιπά στραβοπατήματα της εποχής σε σχέση με την ανατροφή αγοριών και κοριτσιών, υπάρχει μια συγκλονιστική σκηνή που χρειάζεται να επανέλθεις για να τη διαβάσεις ξανά, ώστε να βεβαιωθείς ότι όντως κατάλαβες καλά: Η σεξουαλική κακοποίηση της πρωταγωνίστριας από συγγενικό της πρόσωπο.
Είναι συγκλονιστική όχι εξαιτίας της προφανούς βίας της, αλλά εξαιτίας του τρόπου με τον οποίο η συγγραφέας την αφηγείται: σχεδόν σιωπηλά. Χωρίς καν να βάζει σε λέξεις αυτό που συνέβη στην ηρωίδα της. Μέσα σε μία μικρή παράγραφο. Σύντομα, και αφού διαβάσεις την αντιμετώπιση της οικογένειας απέναντι στην αποκάλυψη του περιστατικού, καταλαβαίνεις το γιατί: επειδή έτσι έχει μάθει μια κοινωνία να κουκουλώνει τέτοια θέματα και να μαθαίνει από νωρίς στα παιδιά να μην μιλάνε γι’ αυτά.
Θα μπορούσα να αναφερθώ σε δεκάδες περιστατικά σεξουαλικής βίας και κακοποίησης ανηλίκων, στις συνέπειες της πορνογραφίας, σε περιστατικά μη συναίνεσης, σε εφηβικές εγκυμοσύνες, ακόμη και σε ανεπιθύμητες βιντεοσκοπήσεις και διαδικτυακό εκφοβισμό, αλλά θα τα έχεις ακούσει.
Σεξουαλική αγωγή: Τι είναι και τι δεν είναι
Εκείνο που ίσως δεν έχεις ακούσει είναι ότι η σεξουαλική αγωγή είναι μέχρι στιγμής ο καλύτερος τρόπος για να μετριαστούν σημαντικά όλα αυτά τα φαινόμενα. Ή ότι το μάθημα της σεξουαλικής αγωγής είναι θεσμοθετημένο και έχει επίσημα ενταχθεί (με ψήφισμα, τον Ιούλιο του 2024) στα Εργαστήρια Δεξιοτήτων που παρακολουθούν παιδιά ηλικίας από 9 έως 14 ετών στα ελληνικά σχολεία.
Αν δεν έτυχε να ακούσεις κάτι γι’ αυτά από το παιδί σου, είναι επειδή οι περισσότεροι δάσκαλοι δεν το αποτολμούν. Αρκεί ωστόσο ένας τολμηρός εκπαιδευτικός να το εισηγηθεί στον διευθυντή και εκείνος να κάνει δεκτό το αίτημά του, χωρίς να ζητήσει την άδεια του αρμόδιου υπουργείου.
Αν ίσως νιώθεις αμήχανα απέναντι στο ενδεχόμενο να το διδαχθεί και το παιδί σου, να σε πληροφορήσω ότι το μάθημα της σεξουαλικής αγωγής δεν είναι ένα μάθημα για το πώς γίνεται το σεξ. Είναι ένα μάθημα με διευρυμένη θεματολογία που αφορά την υγεία, τα ανθρώπινα δικαιώματα, τον σεβασμό και τη συναίνεση. Όλοι οι μεγάλοι διεθνείς οργανισμοί, όπως η UNESCO και ο ΠΟΥ, το αναγνωρίζουν ως απαραίτητο μέσω διεθνών συμβάσεων. Γιατί;
Επειδή μπορεί να διαδάξει πληροφορίες (ανάλογα πάντα με το αναπτυξιακό επίπεδο των μαθητών), ώστε τα παιδιά να είναι σε θέση να αναγνωρίζουν όλα τα μέρη του σώματος, αλλά και τα διαφορετικά αγγίγματα, να κατανοήσουν την έννοια του αυτοσεβασμού και της αποδοχής και να γίνει έτσι –αποδεδειγμένα, σύμφωνα με έρευνες– η βάση του αυτοσεβασμού που θα οδηγήσει σε λιγότερη κακοποίηση.
Οι λόγοι για τους οποίους θέλω το παιδί μου να διδαχτεί το μάθημα στο σχολείο
Προσωπικά, έχω επιλέξει να μιλήσω στο παιδί μου για τέτοια θέματα ακόμη κι αν το ίδιο δεν έκανε πολλές ερωτήσεις. Αλλά επειδή δεν μπορώ να είμαι σίγουρη ότι το έκανα καλά, ενώ είμαι εντελώς σίγουρη ότι δεν το έκαναν όλοι οι γονείς, έχω βάσιμες υποψίες πως με τη μορφή μαθήματος στο σχολείο θα είχε αποτέλεσμα σε όλο το εύρος της κοινωνίας.
Με βάση λοιπόν έρευνες που έχουν γίνει, μάζεψα μερικά στοιχεία που δικαιολογούν την άποψή μου.
- Έχει αποδειχτεί ότι αν ένα παιδί μιλάει με επιστημονικούς όρους για την ανατομία του, είναι καλύτερα προστατευμένο από τους θηρευτές σεξουαλικής κακοποίησης. Κι αυτό επειδή αν ένα παιδί μπορεί και λέει τα πράγματα με το όνομά τους, θα μιλήσει και όταν παρενοχληθεί.
2. Επισκόπηση ερευνών για τα οφέλη της Ολοκληρωμένης Σεξουαλικής Αγωγής από χώρες σε όλο τον κόσμο, που δημοσιεύεται στο Πληροφοριακό Δελτίο για την Ολοκληρωμένη Σεξουαλική Εκπαίδευση των Ηνωμένων Εθνών και συνεργατών, αναφέρουν θετικές αλλαγές ως προς τη σεξουαλική και αναπαραγωγική υγεία των νέων. Συγκεκριμένα, η σεξουαλική εκπαίδευση φαίνεται να:
- Μειώνει τον αριθμό των νέων ανθρώπων που έχουν σεξουαλική δραστηριότητα σε πρώιμη ηλικία (πριν από τα 16), καθώς επίσης μειώνει σεξουαλικές συμπεριφορές ρίσκου.
- Αυξάνει τις γνώσεις των νέων και προάγει θετικές συμπεριφορές σε σχέση με τη σεξουαλική και αναπαραγωγική υγεία.
- Έχει θετικό αντίκτυπο στη συμπεριφορά των νέων όσο αφορά τη συστηματική χρήση αντισύλληψης και προφυλακτικών.
- Δεν αυξάνει τη σεξουαλική δραστηριότητα, τον αριθμό συντρόφων ή συμπεριφορές ρίσκου.
- Όσον αφορά την Ελλάδα, με στοιχεία από μεγάλη έρευνα (HBSC/WHO), το ποσοστό των σεξουαλικά δραστήριων 15χρονων ανέρχεται στο 26,4%, υψηλότερο από το μέσο όρο των χωρών του δείγματος. Ταυτόχρονα, σύμφωνα με την ίδια έρευνα, 1 στα 5 κορίτσια (20,5%) και 1 στα 13 αγόρια (7,9%) απαντούν σχετικά με την πρώτη ολοκληρωμένη σεξουαλική επαφή τους είτε ότι δεν ήθελαν πραγματικά να συμβεί, είτε ότι θα προτιμούσαν να έχει συμβεί αργότερα.
- Ένας στους 4 εφήβους αναφέρει ότι είχε την πρώτη ολοκληρωμένη επαφή μετά από κατανάλωση αλκοόλ ή ουσιών, και 18% των νέων αναφέρουν ότι δεν είχαν χρησιμοποιήσει προφυλακτικό κατά την πιο πρόσφατη σεξουαλική τους επαφή. Το ποσοστό εφήβων που δεν χρησιμοποιούν προφυλακτικό φαίνεται να αυξάνεται σημαντικά.
- Στην Φινλανδία, μια χώρα που παρέχει επίσημα στατιστικά στοιχεία εδώ και δεκαετίες, τα προγράμματα σεξουαλικής εκπαίδευσης και οι υπηρεσίες σεξουαλικής υγείας στη δεκαετία του 1990 είχαν οδηγήσει σε χαμηλά ποσοστά εφηβικών κυήσεων και αμβλώσεων. Όταν η χρηματοδότηση για τα προγράμματα αυτά μειώθηκε λόγω της οικονομικής ύφεσης που αντιμετώπιζε η χώρα, μεταξύ 1998 και 2006, παρατηρήθηκε αύξηση στις εφηβικές αμβλώσεις κατά 50%.
- Ένα ακόμη θετικό στοιχείο που καταγράφεται με την εφαρμογή προγραμμάτων Ολοκληρωμένης Σεξουαλικής Εκπαίδευσης αφορά την αύξηση στην επικοινωνία των παιδιών και των νέων με τους γονείς τους για θέματα σεξουαλικότητας και διαπροσωπικών σχέσεων αλλά και την ενίσχυση της αυτοπεποίθησης στη διαχείριση συμπεριφορών ρίσκου.
- Τελικά, ενώ οι περισσότεροι πιστεύουν ότι μαθαίνοντας το παιδί τα στοιχειώδη για το σεξ, το «πονηρεύεις», ισχύει εντελώς το αντίθετο. Όταν δεν του μιλάς, το κάνεις πιο πονηρό. Το κάνεις να αναρωτιέται και το πείθεις ότι δεν πρέπει να μιλάει για κάποια πράγματα, άρα ούτε για την παρενόχληση.
- Το κάνεις επίσης να αναζητά πληροφορίες σε αναξιόπιστες πηγές, όπως οι φίλοι ή η πορνογραφία, με αποτέλεσμα να μη μάθει εγκαίρως ότι μπορεί να αρνηθεί όχι μόνο το ίδιο το σεξ, αλλά και συγκεκριμένες συμπεριφορές και πράξεις. Τα παιδιά που δεν έχουν γνώσεις νομίζουν ότι αυτά που βλέπουν στην πορνογραφία είναι αυτά που πρέπει να κάνουν κατά τη σεξουαλική πράξη, και υποκύπτουν εύκολα σε τυχόν πιέσεις.
Όλες αυτές τις πληροφορίες πήρα από τις ψυχολόγους Νιόβη Μιχαλοπούλου και Δήμητρα Πετανίδου, ιδρύτριες του οργανισμού Ως Αιδώ, που παρέχει επιστημονικά τεκμηριωμένες πληροφορίες και ενημερωτικά βίντεο σεξουαλικής αγωγής, με στόχο την ποιοτική συμπεριληπτική σεξουαλική εκπαίδευση, αλλά και από τη σχετική αναφορά που έχει συντάξει η Μαργαρίτα Γερούκη, εκπαιδευτικός, σχολική σύμβουλος και συγγραφέας με βασικό αντικείμενο τη σεξουαλική αγωγή.
Μια ενδιαφέρουσα πρωτοβουλία για τη σεξουαλική αγωγή
Τα καλά νέα είναι ότι πλέον υπάρχει οπτικοακουστικό υλικό, καθώς και σχεδιασμός για ένα μάθημα στις τάξεις. Θα κυκλοφορήσει τις επόμενες ημέρες στο πλαίσιο μιας συνεργασίας για τη διασφάλιση του δικαιώματος των παιδιών, για πρόσβαση σε έγκυρη πληροφόρηση σε θέματα σεξουαλικής αγωγής.
Η πρωτοβουλία αυτή υλοποιείται στο πλαίσιο του προγράμματος AMAZE: Expanding Comprehensive Sexuality Education Resources in Greece and Cyprus, με υποστήριξη από το Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος (ΙΣΝ). Του προγράμματος ηγείται ο οργανισμός Advocates for Youth (ΗΠΑ) και συμμετέχουν ως εταίροι οι: ΩΣ ΑΙΔΩ, Α.ΞΕ.Π.Τ, Δίκτυο για τα Δικαιώματα του Παιδιού (Ελλάδα) και ο Κυπριακός Σύνδεσμος Οικογενειακού Προγραμματισμού (Κύπρος).
Η συνεργασία ξεκίνησε με μια εκστρατεία ευαισθητοποίησης στα κοινωνικά δίκτυα, με τίτλο Αν Ήξερα, και θα ολοκληρωθεί με 17 βίντεο για θέματα σεξουαλικής αγωγής για παιδιά ηλικίας 10-14 ετών, γονείς/κηδεμόνες και εκπαιδευτικούς, προσαρμοσμένα στην ελληνική γλώσσα, συνοδεία εκπαιδευτικού εγχειριδίου για εκπαιδευτικούς και άλλους επαγγελματίες.
πηγή ow.gr
Εικονογράφηση: Ελένη Καστρινογιάννη
