Ένα χρυσό δαχτυλίδι, που απεικονίζει μία σπάνια σκηνή γυναίκας σε θηλασμό, αποτελεί το «Έκθεμα του Μήνα» για τον Αύγουστο στο Αρχαιολογικό Μουσείο Θεσσαλονίκης.
Ο θεσμός ξεκίνησε το 2017 με σκοπό να αναδεικνύονται εκθέματα του Μουσείου που «αφηγούνται» στο κοινό μια ξεχωριστή ιστορία. Το έκθεμα του τρέχοντος μήνα ξεχωρίζει τόσο για το εικονογραφικό θέμα του όσο και για τη συγκινησιακή ένταση και την εκφραστική δύναμη της μικρογλυπτικής του απόδοσης.
Το αντικείμενο ήρθε στο φως τον Φεβρουάριο του 1938, όταν κατά την κατασκευή στρατιωτικών έργων στην περιοχή του αεροδρομίου Σέδες στη Θέρμη, βρέθηκε ένας κτιστός κιβωτιόσχημος τάφος, «άθικτος» όπως είχε σημειώσει τότε ο αρχαιολόγος Νίκος Κοτζιάς. Στο εσωτερικό του έφερε γραπτή διακόσμηση και ξύλινη οροφή, που εικάζεται πως ήταν επενδυμένη με πολύχρωμο ύφασμα, μάλλον διακοσμημένο με αστέρια, εν είδει συμβολικού ουρανού για την ένοικο του τάφου: μια νεαρή εύπορη γυναίκα, όπως τουλάχιστον υποδηλώνουν τα πολυάριθμα και πολύτιμα κτερίσματά της, κυρίως κοσμήματα.
Μεταξύ αυτών ήταν και το συγκεκριμένο χρυσό, συμπαγές δαχτυλίδι, που χρονολογείται στα 330-320 π.Χ. «Φέρει έγγλυφη παράσταση στην πάνω, ελλειψοειδή, επίπεδη επιφάνειά του: μία καθιστή γυναίκα που γέρνει το κεφάλι της προς τα κάτω, κοιτάζοντας με στοργή το μικρό παιδί που θηλάζει στην αγκαλιά της. Η ίδια φορά χιτώνα με μανίκια, ιμάτιο, κάλυμμα στο κεφάλι (σάκκο) και κάθεται πάνω σε κλισμό, ένα κομψό ξύλινο κάθισμα με χαμηλή πλάτη και καμπυλωτά πόδια λυγισμένα προς τα έξω. Με το δεξί της χέρι κρατάει το παιδί, ενώ με το αριστερό σηκώνει το κεφάλι του προς το στήθος της. Το παιδί απεικονίζεται γυμνό, με κοντά ίσια μαλλιά, να θηλάζει από το δεξί στήθος της γυναίκας και τρυφερά να ακουμπά με την παλάμη του το αριστερό. Το μέγεθός του υποδηλώνει πως δεν πρόκειται για βρέφος», αναφέρεται σε ανακοίνωση του ΑΜΘ.
Όπως εξηγεί στο Αθηναϊκό/Μακεδονικό Πρακτορείο Ειδήσεων η γενική διευθύντρια του Αρχαιολογικού Μουσείου Θεσσαλονίκης, δρ. Αναστασία Γκαδόλου, «επιλέγονται αντικείμενα με ιστορική και αρχαιολογική σημασία, που φωτίζουν σημαντικές ιστορικές περιόδους, γεγονότα ή πολιτισμικά φαινόμενα. Συχνά επιλέγονται επίσης λιγότερο προβεβλημένα αντικείμενα, που δεν εκτίθενται μόνιμα και αποτελούν “κρυμμένα διαμάντια” της συλλογής ή περιλαμβάνονται σε περιοδικές εκθέσεις του Μουσείου. Ορισμένα εκθέματα έχουν επιστημονικό ή ερευνητικό ενδιαφέρον, σχετίζονται με πρόσφατες μελέτες, αποκαταστάσεις ή ευρήματα και δίνουν στο κοινό πρόσβαση σε νέα γνώση. Τέλος, επιλέγονται αντικείμενα με ελκυστικότητα και παιδαγωγική αξία, που μπορούν να προσελκύσουν το ενδιαφέρον, να προκαλέσουν ερωτήματα ή να εμπλουτίσουν εκπαιδευτικά προγράμματα». Η ίδια τονίζει ότι «ο θεσμός βασίζεται σε ισορροπία μεταξύ επιστημονικής εγκυρότητας, θεματικής συνάφειας και ελκυστικότητας για το κοινό. Τα εκθέματα δεν επιλέγονται αυθαίρετα αλλά με στόχο να εξυπηρετήσουν τον εκπαιδευτικό και πολιτιστικό ρόλο του μουσείου, ενισχύοντας την εμπειρία των επισκεπτών».
Μια τρυφερή στιγμή σκαλισμένη αριστοτεχνικά πάνω σε χρυσό
Οι σκηνές θηλασμού, αν και απαντώνται σχετικά συχνά στην αγγειογραφία, σε επιτύμβιες ανάγλυφες στήλες και στην ειδωλοπλαστική, είναι αρκετά σπάνιες στην αρχαία ελληνική κοσμηματοποιία. Όπως επισημαίνεται στην ανακοίνωση του ΑΜΘ, αυτό που καθιστά το συγκεκριμένο δαχτυλίδι ξεχωριστό δεν είναι μόνο το θέμα του, αλλά και η συγκινησιακή ένταση και η εκφραστική δύναμη της μικρογλυπτικής απόδοσης. «Ο αρχαίος τεχνίτης, με εξαιρετική δεξιοτεχνία, κατόρθωσε όχι μόνο να σκαλίσει πάνω σε μία πολύ μικρή επιφάνεια (διαστάσεων μόλις 1,65 x 2,07 εκ.) ρεαλιστικές λεπτομέρειες των πτυχώσεων του ενδύματος και των κοσμημάτων της μορφής, αλλά και να αποδώσει με ευαισθησία την ιδιαίτερη συναισθηματική ποιότητα της σωματικής επαφής, της αγάπης και της τρυφερότητας του θηλασμού».
Αν και δεν είναι γνωστή η ταυτότητα της θηλάζουσας γυναίκας, είναι βέβαιο ότι το δαχτυλίδι είχε φορεθεί για μεγάλο χρονικό διάστημα πριν τοποθετηθεί στον τάφο, καθώς φέρει διάσπαρτα ίχνη χρήσης και φθοράς, όπως χαραγματιές και αποστρογγυλεμένες ακμές. «Εάν δεν ανήκε σε κάποια συγγενή ή φίλη της νεκρής γυναίκας, που της το πρόσφερε ως μεταθανάτιο δώρο, τότε μπορούμε να υποθέσουμε πως αποτελούσε προσωπικό κόσμημα της ίδιας, που το φορούσε όσο ζούσε. Σε αυτή την περίπτωση γεννιέται ένα ακόμη ερώτημα: η εικονογραφία του σχετιζόταν με την ιδιότητα και τον ρόλο που η γυναίκα είχε εν ζωή; Ήταν άραγε μητέρα ή ευελπιστούσε να γίνει; Ένα ερώτημα που θα παραμείνει καλά κρυμμένο, σαν μυστικό, στη σιγή του τάφου», καταλήγει η ανακοίνωση.
Τα «Εκθέματα του Μήνα» από το 2017, οπότε ξεκίνησε ο θεσμός, είναι αναρτημένα στη σελίδα του Αρχαιολογικού Μουσείου Θεσσαλονίκης (https://www.amth.gr/exhibitions/exhibit-of-the-month). Μετά από πρόταση της διευθύντριας Συλλογών και Εκθέσεων, δρ. Στυλιάνας Γκαλινίκη, σύντομα θα αρχίσουν να εκδίδονται ανά δέκα ή είκοσι εκθέματα σε μικρά βιβλία, ώστε να μη χαθεί ο πλούτος της πληροφορίας που οι αρχαιολόγοι του Μουσείου έχουν συλλέξει με μεράκι και αγάπη.
Το χρυσό δαχτυλίδι με αριθμό ευρετηρίου ΜΘ 5420, έκθεμα του Αυγούστου 2025, εκτίθεται στη μόνιμη έκθεση «Ο Χρυσός των Μακεδόνων», στην προθήκη 34.
Σχολιάστε