Μια μοναδική έκδοση έρχεται να φωτίσει το πνευματικό και πολιτιστικό αποτύπωμα της Δράμας μέσα από τη βυζαντινή της κληρονομιά. Το λεύκωμα «Από πέτρα και ξύλο σε σάρκωμα και γλυκασμό, οι βυζαντινές και μεταβυζαντινές εκκλησίες της Περιφερειακής Ενότητας Δράμας», για πρώτη φορά, συγκεντρώνει, καταγράφει και παρουσιάζει όλους τους βυζαντινούς και μεταβυζαντινούς ναούς της περιοχής, με πλήρη ιστορική, αρχιτεκτονική και καλλιτεχνική τεκμηρίωση.

Το συγγραφικό έργο, καρπός πολύμηνης και απαιτητικής προσπάθειας, αποτυπώνει τους συνολικά 40 ναούς που εκτείνονται στα όρια των δυο ιερών μητροπόλεων, της Δράμας και της Ζιχνών και Νευροκοπίου. Μέσα από τις σελίδες του, ο αναγνώστης γνωρίζει ολοκληρωμένα αυτά τα μνημεία, όχι μόνο ως δείγματα θρησκευτικής αρχιτεκτονικής, αλλά και ως ζωντανά ίχνη μιας κοινωνίας, ενός πολιτισμού, που επιβιώνουν μέσα στον χρόνο.

Την ευθύνη της καταγραφής, της φωτογράφισης και της επιμέλειας ανέλαβαν ο Βασίλης Μεσσής, φιλόλογος και Δρ. Βυζαντινής Αρχαιολογίας, και οι Δραμινοί φωτογράφοι και δημιουργοί Σοφία Σιγγιρίδου και Κώστας Βιδάκης. Η σύμπραξή τους απέδωσε ένα ιδιαίτερα καλαίσθητο αποτέλεσμα, που συνδυάζει την επιστημονική ακρίβεια με την καλλιτεχνική ευαισθησία, και τη γνώση με τη συγκίνηση, μέσα από τις μνήμες του παρελθόντος. Η πρωτοβουλία για την έκδοση του λευκώματος ανήκει στον σύλλογο «Φίλοι Αρχαιολογικού Μουσείου Δράμας, Πολιτιστικών και Φυσικών Μνημείων Πόλης και Περιοχής Δράμας».

Οι εξαιρετικής αισθητικής φωτογραφίες, που ελήφθησαν σε διαφορετικές χρονικές περιόδους μέσα σε έναν χρόνο από τους εξωτερικούς και εσωτερικούς χώρους των ιερών ναών, αποτυπώνουν το μεγαλείο της βυζαντινής τέχνης και τεχνικής των ανθρώπων που τους κατασκεύασαν και στη συνέχεια τους φιλοτέχνησαν και τους κόσμησαν με εξαιρετικής τέχνης αγιογραφίες, τοιχογραφίες, ξυλόγλυπτα. Ναοί μικροί, ταπεινοί, σε χωριά και κωμοπόλεις, που σήμερα μπορεί να φαντάζουν ερημωμένα, αλλά στο διάβα των αιώνων οι άνθρωποι που ζούσαν εκεί δημιούργησαν πολιτισμό και καλλιέργησαν τέχνες. Εκκλησίες, με τόσο πλούσιο διάκοσμο, που μόνο σε αντίστοιχους μεγάλους καθεδρικούς ναούς μπορεί να θαυμάσει κάποιος.

Αναδεικνύοντας την αρχιτεκτονική των εκκλησιών

Πέρα, όμως, από την καλλιτεχνική του διάσταση, το βιβλίο αυτό αποτελεί έναν πολύτιμο συλλεκτικό τόμο, που διευκολύνει ιδιαίτερα τον σύγχρονο ιστορικό ερευνητή και μελετητή, καθώς καταγράφει και ομαδοποιεί χρονολογικά στις σελίδες του (από τον 10ο μέχρι τον 19ο αιώνα) όλες τις βυζαντινές και μεταβυζαντινές εκκλησίες της ακριτικής αυτής περιοχής.

Όπως εξηγεί στο ΑΠΕ-ΜΠΕ ο κ. Μεσσής, «ευκταίος στόχος μας ήταν ο αναγνώστης να γνωρίσει, μέσα από φωτογραφίες και κείμενο, τους ναούς εντός του περιβάλλοντός τους -φυσικού και ανθρωπογενούς, αδόμητου και δομημένου». Για τον ίδιο, το λεύκωμα αυτό δεν περιορίζεται στην αισθητική παρουσίαση των εκκλησιών, αλλά επιχειρεί να τις αναδείξει ως οικοδομήματα με ψυχή, δημιουργήματα μιας άλλης εποχής, που ωστόσο, όπως σημειώνει, «ανθίστανται ακόμη και ζητούν το μερίδιό τους στο σήμερα».

«Η προσέγγιση αυτή», επισημαίνει, «έχει σκοπό να βοηθήσει τον αναγνώστη να αντιληφθεί τις εκκλησίες ως ζώντες οργανισμούς, που κουβαλούν μέσα τους το αποτύπωμα της κοινωνίας και του πολιτισμού που τις γέννησε. Όταν χτίστηκαν, άλλωστε, είχαν πολλαπλό ρόλο να επιτελέσουν μέσα στους μικρούς ή μεγαλύτερους οικισμούς».

Η πρόεδρος του συλλόγου «Φίλοι Αρχαιολογικού Μουσείου Δράμας, Πολιτιστικών και Φυσικών Μνημείων Πόλης και Περιοχής Δράμας» Δήμητρα Χατζηαναγνώστου, μιλώντας στο ΑΠΕ-ΜΠΕ, σημειώνει πως η έκδοση «φιλοδοξεί να δημιουργήσει ένα ψηφιακό απόθεμα, μια βάση δεδομένων και μελέτης, για ένα σύνολο μνημείων ελάχιστα γνωστών στη βιβλιογραφία, που ωστόσο σηματοδοτούν την ιστορία και τον πολιτισμό της περιοχής μας».

«Μέσα από το λεύκωμα», σημειώνει η κ. Χατζηδημητρίου, «ο αναγνώστης καλείται να περιπλανηθεί στον χώρο και τον χρόνο, να αφουγκραστεί την εσωτερική φωνή των μνημείων, να αναζητήσει τις ιστορικές παραμέτρους της εποχής της δημιουργίας τους, αλλά και της πορείας τους στον παρόντα χρόνο».

Η ίδια τονίζει πως πρόκειται για ένα εκδοτικό έργο που συνδυάζει τη γνώση με τη συγκίνηση, υπογραμμίζοντας ότι στις 240 σελίδες του είναι καταγεγραμμένα «ναοί απέριττοι, εικόνες και τοιχογραφίες που δεν αποτελούν απλώς έργα τέχνης, αλλά τον διάμεσο στην επικοινωνία με το Θείο. Ξυλόγλυπτα που μαρτυρούν τη λεπτότητα και τη φαντασία του λαϊκού τεχνίτη, ευλαβικά σημειώματα και αφιερωματικές επιγραφές, που κουβαλούν την πίστη και την συγκίνηση αιώνων».

Συνέργεια επιχειρηματικότητας και πολιτισμού

Την έκδοση του πολυτελούς τόμου ανέλαβε η δραμινή εταιρεία Wonderplant Α.Ε., γνωστή για την καινοτόμο επένδυσή της, των 180 εκατομμυρίων ευρώ, σε ένα υπερσύγχρονο θερμοκηπιακό σχέδιο καλλιέργειας ντομάτας. Πέρα, όμως, από τον επιχειρηματικό της χαρακτήρα, η Wonderplant, τα τελευταία χρόνια, αποδεικνύει έμπρακτα την ευαισθησία της στον πολιτισμό, στηρίζοντας πρωτοβουλίες που αναδεικνύουν τη δημιουργικότητα και την πολιτιστική ταυτότητα της Δράμας.

Η συμβολή της εταιρείας στην έκδοση ενδυναμώνει τις συνέργειες μεταξύ επιχειρηματικότητας και πολιτισμού, σε μια εποχή όπου τέτοιες συμπράξεις γίνονται ολοένα και πιο πολύτιμες για την τοπική κοινωνία. Μάλιστα, ο διευθύνων σύμβουλος της εταιρείας Θεμιστοκλής Μακρής, στο προλογικό του σημείωμα στην έκδοση του βιβλίου τονίζει -μεταξύ άλλων- ότι «η εταιρεία μας συμμερίζεται το ενδιαφέρον όλων των συντελεστών της έκδοσης για την γνώση, την προστασία και την προβολή του φυσικού και πολιτιστικού πλούτου της περιοχής μας».

Το νέο λεύκωμα «Από πέτρα και ξύλο σε σάρκωμα και γλυκασμό», που κυκλοφόρησε πριν από λίγες εβδομάδες, δεν είναι ένα βιβλίο τέχνης. Είναι ένα πολιτιστικό τεκμήριο και ταυτόχρονα μια αισθητική εμπειρία που προσκαλεί τον αναγνώστη να δει με νέα ματιά τα πέτρινα και ξύλινα θρησκευτικά μνημεία του τόπου του. Να τα προσεγγίσει, όχι μόνο ως ιστορικά κατάλοιπα, αλλά ως ζωντανές οντότητες που εξακολουθούν να μιλούν μέσα από τον χρόνο. Χωρίς υπερβολές, πρόκειται για ένα συγγραφικό και εκδοτικό έργο που ενώνει το παρελθόν με το παρόν της ακριτικής και ορεινής Δράμας, αναδεικνύοντας τη διαχρονική δύναμη της πίστης, της τέχνης και της μνήμης.