Αλλάζει ο ποινικός κώδικας της χώρας μετά από 70 χρόνια

Σχεδόν στο σύνολό της αλλάζει η ποινική νομοθεσία, όπως αλλάζει και ο τρόπος εκδίκασης των ποινικών υποθέσεων με το σχέδιο νέου Ποινικού Κώδικα και νέου Κώδικα Ποινικής Δικονομίας που έχει αναρτηθεί σε δημόσια διαβούλευση από τον υπουργό Δικαιοσύνης Μιχάλη Καλογήρου.

Μετά από 70 χρόνια εφαρμογής του, ο Ποινικός Κώδικας αλλάζει και θα εφαρμοστούν νέοι θεσμοί.

Τις καινοτομίες και την αποκαταστατική αλλαγή της ποινικής φιλολογίας και πρακτικής μέσω των δύο νέων κωδίκων, παρουσίασαν σήμερα ο Μιχάλης Καλογήρου και οι πρόεδροι των δύο νομοπαρασκευαστικών επιτροπών που είχαν συγκροτηθεί – ο ποινικολόγος Χριστόφορος Αργυρόπουλος και ο καθηγητής Πανεπιστημίου Θεοχάρης Δαλακούρας.

Αναφορικά με τα νέα νομοθετήματα, ο Μιχάλης Καλογήρου αναφέρθηκε αρχικά στους στόχους της νομοθετικής μεταρρύθμισης, προσθέτοντας ότι κινείται σε τρεις βασικούς άξονες: «Εξορθολογισμός αδικημάτων, νέο ποινολόγιο που να ανταποκρίνεται στις σύγχρονες ανάγκες και εναρμόνιση της νομοθεσίας στα διεθνή δεδομένα χωρίς εκπτώσεις στα ατομικά δικαιώματα».

Ο υπουργός Δικαιοσύνης ακόμη, έκανε έκκληση να μην μετατραπεί η δημόσια διαβούλευση σε πολιτικό παιχνίδι, υπογραμμίζοντας ότι «δεν θα βοηθήσει την ολοκλήρωση της μεταρρυθμιστικής προσπάθειας ο ποινικός λαϊκισμός». «Απαιτείται σοβαρότητα από όλους, συναινέσεις και συνεργασίες» πρόσθεσε ο υπουργός.

Η διαβούλευση των νέων δύο Κωδίκων ολοκληρώνεται σε 21 ημέρες και θα ψηφιστεί από την Βουλή με τη διαδικασία των Κωδίκων, δηλαδή δεν θα ψηφιστεί το νομοσχέδιο κατ΄ άρθρον, αλλά ως ένα άρθρο και σε μια συνεδρίαση της Βουλής, ενώ θα δοθεί χρόνος για την έναρξη εφαρμογής των δύο Κωδίκων.

Για τον λόγο αυτό, ο υπουργός Δικαιοσύνης απευθύνει προσκλήσεις προς την ακαδημαϊκή κοινότητα, τους δικηγορικούς συλλόγους, τις ενώσεις δικαστών και εισαγγελέων, σε όλα τα κόμματα και τους εμπλεκόμενους φορείς, προκειμένου να καταθέσουν τις προτάσεις τους μέσα στις 21 επερχόμενες μέρες.

Ειδικότερα, καταργείται ο νόμος 1608/1950 περί καταχραστών του Δημοσίου.

Με την κατάργηση των διατάξεών του, καταργείται και η ποινή των ισοβίων που προβλέπεται ως σήμερα για τους καταδικασθέντες σε εφαρμογή αυτού του νόμου.

Με τις νέες διατάξεις για τους καταχραστές του δημοσίου, στο εξής θα προβλέπονται ποινές καθείρξεως ως και 15 χρόνια.

Ως καταχρηστής σε βάρος του Δημοσίου θα είναι εκείνος που με τις παράνομες συμπεριφορές του (απιστίες, πλαστογραφίες, ψευδείς βεβαιώσεις και άλλα αδικήματα) θα προκαλεί ζημιά στο Δημόσιο.

Στην έννοια του Δημοσίου, περιλαμβάνεται το αμιγώς Δημόσιο, οι Οργανισμοί Τοπικής Αυτοδιοίκησης και των δύο βαθμών, τα Νομικά Πρόσωπα Δημοσίου Δικαίου, όχι όμως άλλοι φορείς ιδιωτικής νομικής φύσεως που μπορεί να διαχειρίζονται δημόσια περιουσία. Επίσης στο Δημόσιο, δεν περιλαμβάνονται τα πιστωτικά ιδρύματα.

Σύμφωνα με τις νέες ρυθμίσεις του Κώδικα Ποινικής Δικονομίας, προβλέπονται για όλα τα κακουργήματα, διαδικασίες ποινικής διαπραγμάτευσης. Κάτι που πρακτικά σημαίνει, ότι ο διωκόμενος για αδικήματα ως καταχρηστής του Δημοσίου, μπορεί μέχρι και το ακροατήριο να πληρώσει, να αποκαταστήσει τη ζημία που προκάλεσε και να τύχει ευνοϊκοτερης μεταχείρισης ή ακόμη και να αθωωθεί σε εξαιρετικές περιπτώσεις.

Σε κάθε περίπτωση προβλέπεται ειδική παραγραφή 20 χρόνων για τα αδικήματα σε βάρος του Δημοσίου. Επίσης, όπως διευκρινίστηκε κατά την παρουσίαση των νέων διατάξεων, υπάρχει και η αυστηρή νομοθεσία για το ξέπλυμα, που προβλέπει δημεύσεις και χρηματικές ποινές ανάλογες με τη ζημιά του Δημοσίου για τους καταχραστές.

Σε ό,τι αφορά τις εκκρεμείς υποθέσεις, με κατηγορουμένους με βάση τον νόμο 1608 /1950, διευκρινίστηκε πως αν η δίκη δεν έχει τελειώσει και οι νέες διατάξεις έχουν ήδη ψηφιστεί πριν την απόφαση, τότε θα εφαρμοστεί όπως προβλέπεται, ο νέος ευνοϊκότερος νόμος. Θα υπάρξει όμως και μεταβατική διάταξη.

Καταργούνται όλα τα πταίσματα

Με τον νέο Ποινικό Κώδικα καταργούνται όλα τα αδικήματα που τιμωρούνται σε βαθμό πταίσματος. Από τα πταίσματα που ήδη υπάρχουν, όσα δεν είναι σοβαρά στο εξής θα τιμωρούνται ως διοικητικές παραβάσεις με πρόστιμα και όσα κρίνονται ως σοβαρά μετατρέπονται σε πλημμελήματα.

Τα πλημμελήματα διαχωρίζονται:

1) Στα ελαφρά πλημμελήματα που τιμωρούνται με ποινές έως τρία χρόνια φυλάκιση. Οι ποινές για αυτά τα αδικήματα πάντα αναστέλλονται, πλην εξαιρέσεων υποτροπής. Μπορεί όμως να δοθεί και αναστολή στην εκτέλεση της ποινής με όρους. Για παράδειγμα, αποζημίωση του παθόντος, ή απαγόρευση εξόδου, ή υποχρέωση να εμφανίζεται στο αστυνομικό τμήμα της περιοχής.

2) Στα βαριά πλημμελήματα, που τιμωρούνται από τρία ως πέντε χρόνια και οι ποινές θα εκτίονται. Όπως είπε ο υπουργός Δικαιοσύνης «οι ποινές που προβλέπονται για αυτά τα αδικήματα πρέπει να είναι πραγματικές».

Η παροχή κοινωφελούς εργασίας προβλέπεται με τον νέο Ποινικό Κώδικα ως κύρια ποινή. Δηλαδή μπορεί να επιβάλλεται αυτοτελώς από το δικαστήριο. Η ποινή της κοινωφελούς εργασίας θα εκτελείται σε δημόσιες υπηρεσίες, και ΟΤΑ.

Αυτό γίνεται όπως είπε ο Χριστόφορος Αργυρόπουλος «για να περιοριστεί ο εγκλεισμός στις φυλακές που αποκοινωνικοποιεί τον άνθρωπο»

Αλλαγές σημειώνονται και στις ποινές για τα κακουργήματα.

Στο εξής, για τα κακουργήματα θα προβλέπονται ποινές από 5 έως 15 χρόνια κάθειρξης, ενώ στις επιβαρυντικές περιστάσεις, πέραν όσων υπάρχουν προβλέπονται και νέες, π.χ. αν ο κατηγορούμενος έχει δυσχεράνει με τις πράξεις του την δικαστική έρευνα, ή το κίνητρο του είναι ρατσιστικό η ομοφοβικό. Για την συγκεκριμένη μεταβολή, ο κ. Αργυρόπουλος τόνισε ότι οι νέες ρυθμίσεις είναι αναγκαίες, διότι «η Ελλάδα ως χώρα μεταναστών έχει ανάγκη να καλλιεργήσει αυτό το πνεύμα».

Ο νέος Κώδικας προβλέπει:

– Όποιος σε οικονομικά εγκλήματα πληρώνει και αποκαθιστά τη ζημιά δεν θα πηγαίνει φυλακή ούτε ως προσωρινός κρατούμενος.

– Καταργούνται με όλες οι χρηματικές ποινές και μόνη μετατροπή ποινής που προβλέπεται είναι εκείνη που αφορά στην παροχή κοινωφελούς εργασίας.

– Καταργείται η στέρηση πολιτικών δικαιωμάτων και το αξιόποινο για απεργίες δημοσίων υπαλλήλων.

– Σαν τους ανήλικους, στο εξής θα δικάζονται, καταδικάζονται και θα εκτίουν ποινές και όσοι είναι από 18 έως και 25 ετών, οι οποίοι χαρακτηρίζονται από τον νέο κώδικα ως δράστες νεαρής ηλικίας.

Κώδικας Ποινικής Δικονομίας

Ο Κώδικας Ποινικής Δικονομίας αναβαθμίζεται κατά τα ευρωπαϊκά πρότυπα, ενώ ο ρόλος του εισαγγελέα, οι αρμοδιότητες και οι εξουσίες του διευρύνονται.

Αναλυτικότερα, αλλάζουν σχεδόν όλα στις έρευνες των ποινικών υποθέσεων.

1) Ο εισαγγελέας θα έχει όλες τις αρμοδιότητες του ανακριτή, εκτός από την προφυλάκιση. Δηλαδή θα ερευνά τα πάντα και θα προβαίνει σε κάθε ενέργεια.

2) Ο εισαγγελέας θα είναι ο πρωταγωνιστής σε μια σειρά νέων θεσμών με στόχο την αποκατάσταση της ζημιάς (σε οικονομικά εγκλήματα) και τον συμβιβασμό πριν από τις δίκες προκειμένου να επιταχυνθεί η απονομή της Δικαιοσύνης.

Τα νέα ποινικά δεδομένα έχουν ως εξής:

– Ποινική διαταγή: Θα αφορά τα αδικήματα με ποινές έως ενός χρόνου. Ο εισαγγελέας θα μπορεί να θέτει στο αρχείο τις υποθέσεις, όταν κρίνει ότι δεν είναι σοβαρές και δεν αφορούν το δημόσιο συμφέρον.

– Αποχή από την ποινική δίωξη: Θα αφορά βαρύτερα πλημμελήματα και κακουργήματα.

Στα πλημμελήματα με ποινές έως τρία έτη, ο εισαγγελέας θα μπορεί να μην ασκεί ποινική δίωξη, όταν έχει αποκασταθεί η παρανομία και η διάταξή του θα επικυρώνεται από δικαστή.

Ενδεικτικά, στις περιπτώσεις των διώξεων για μη καταβολή εισφορών, δεν θα ασκείται δίωξη αν ο κατηγορούμενος τακτοποιήσει την οφειλή του. Το ίδιο θα γίνεται κι αν έχει βγάλει δίπλωμα οδηγήσεως ο κατηγορούμενος ενώ «πιάστηκε» να οδηγεί χωρίς δίπλωμα.

– Στα κακουργήματα (οικονομικά εγκλήματα και άλλα) αν έχει αποκατασταθεί η ζημιά ολόκληρη και έχει μεταμεληθεί ο δράστης, ο εισαγγελέας θα αναστέλλει την έρευνα για τρία χρόνια. Αν μέσα στα τρία χρόνια ο δράστης δεν κάνει άλλο οικονομικό αδίκημα, τότε η υπόθεση θα μπαίνει στο αρχείο. Και στην περίπτωση αυτή η διάταξη του εισαγγελέα θα επικυρώνεται από δικαστή.

– Ποινική συνδιαλλαγή: Ο εισαγγελέας θα μπορεί να προτείνει ποινή στον κατηγορούμενο πριν την άσκηση ποινικής δίωξης με δεδομένη την πλήρη αποκατάσταση της ζημιάς. Αν ο κατηγορούμενος το δεχθεί, η υπόθεση δεν θα φθάνει στο ακροατήριο και η ποινή θα είναι η συμφωνηθείσα.

– Ποινική Διαπραγμάτευση: Ο εισαγγελέας, όπως γίνεται σε πολλές ευρωπαϊκές χώρες με επιτυχία, θα διαπραγματεύεται με τον κατηγορούμενο σε κάθε στάδιο της ποινικής διαδικασίας και θα να έρχεται σε συμφωνία μαζί του για την ολική η μερική αποκατάσταση της ζημιάς και την ποινική του μεταχείριση. Δηλαδή θα του προτείνει μειωμένη ποινή. Αναγκαία προϋπόθεση θα είναι η ομολογία ενοχής από τον κατηγορούμενο.

Εξαιρούνται από όλους τους παραπάνω θεσμούς τα εγκλήματα βίας (ληστείες, βιασμοί, ανθρωποκτονίες και άλλα).