Σε φάση έντονων διπλωματικών ζυμώσεων βρίσκονται τα κράτη-μέλη του Διεθνούς Ναυτιλιακού Οργανισμού (ΙΜΟ), λίγες ημέρες πριν από τη δεύτερη έκτακτη σύνοδο της Επιτροπής Προστασίας Θαλάσσιου Περιβάλλοντος (MEPC), που θα πραγματοποιηθεί 14-17 Οκτωβρίου στο Λονδίνο.
Αντικείμενο της ιστορικής αυτής συνεδρίασης θα είναι η τελική ψηφοφορία για το Πλαίσιο Net-Zero, που εγκρίθηκε σε πρώτο στάδιο τον περασμένο Απρίλιο και αναμένεται, εφόσον επικυρωθεί, να τεθεί σε ισχύ τον Μάρτιο του 2027.
Στόχος του πλαισίου είναι η πλήρης απαλλαγή της ναυτιλίας από τις εκπομπές άνθρακα έως το 2050, μέσα από έναν παγκόσμιο μηχανισμό τιμολόγησης άνθρακα και τη δημιουργία του “Net-Zero Fund”, που θα χρηματοδοτεί την ανάπτυξη πράσινων καυσίμων και λιμενικών υποδομών.
Για την υιοθέτηση των κανονισμών απαιτείται ενισχυμένη πλειοψηφία των δύο τρίτων των κρατών που έχουν υπογράψει το Παράρτημα VI της σύμβασης MARPOL, που αποτελεί τη βάση της διεθνούς νομοθεσίας για τη μείωση ρύπων από τα πλοία.
Η Ευρωπαϊκή Ένωση και οι χώρες της Ασίας-Ειρηνικού δηλώνουν υπέρ της υιοθέτησης, με τις δεύτερες να ζητούν σταδιακή εφαρμογή και τεχνική στήριξη για τις αναπτυσσόμενες οικονομίες.
Στον αντίποδα, οι Ηνωμένες Πολιτείες εκφράζουν αντίθεση στη μορφή του πλαισίου, υποστηρίζοντας ότι ο παγκόσμιος φόρος άνθρακα συνιστά «έμμεση φορολογία» και περιορισμό κυριαρχίας.
Παράλληλα, ο αναπτυσσόμενος Νότος ζητά τη δημιουργία ειδικού μηχανισμού στήριξης για τα πιο ευάλωτα κράτη, ενώ ναυτιλιακοί φορείς αναμένεται να καταθέσουν τροπολογίες που προβλέπουν παράταση, εξαιρέσεις και πενταετή μηχανισμό επανεξέτασης των ρυθμίσεων.
Η επικείμενη ψηφοφορία χαρακτηρίζεται ως κομβική για το μέλλον της ναυτιλίας, καθώς θα κρίνει αν ο ΙΜΟ θα μπορέσει να θεσπίσει ένα ενιαίο, παγκόσμιο πλαίσιο για τη μετάβαση στη ναυτιλία μηδενικών εκπομπών ή αν ο κλάδος θα συνεχίσει να λειτουργεί υπό κατακερματισμένα εθνικά και περιφερειακά καθεστώτα.
Τι είναι το πλαίσιο Net-Zero του IMO
Το πλαίσιο Net-Zero του IMO αναφέρεται σε ένα νέο σύνολο διεθνών κανονισμών που αποσκοπούν στη μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου (GHG) από τα πλοία, σύμφωνα με τη στρατηγική GHG του IMO για το 2023. Αποτελείται από δύο βασικά μέρη, τα οποία είναι αλληλένδετα:
Ένα παγκόσμιο πρότυπο καυσίμων που απαιτεί από τα πλοία να μειώσουν σταδιακά τον βαθμό ρύπανσης που προκαλεί το καύσιμο τους (δηλαδή, την ποσότητα αερίων του θερμοκηπίου που εκπέμπεται για κάθε μονάδα ενέργειας που καταναλώνεται, σε όλο τον κύκλο ζωής του καυσίμου) και έναν μηχανισμό τιμολόγησης με καθορισμένες τιμές για τα αέρια του θερμοκηπίου που εκπέμπουν τα πλοία, προκειμένου να ενθαρρυνθεί ο κλάδος να μειώσει τις εκπομπές για να συμμορφωθεί με το παγκόσμιο πρότυπο καυσίμων.
Ποιοι τύποι πλοίων καλύπτονται
Το πλαίσιο Net-Zero του ΔΝΟ ισχύει για όλα τα ποντοπόρα πλοία άνω των 5.000 ολικών τόνων (GT) – τα πλοία αυτά ευθύνονται για πάνω από το 85% των παγκόσμιων εκπομπών από τη ναυτιλία και καλύπτονται ήδη από τις απαιτήσεις υποβολής εκθέσεων για τη συλλογή δεδομένων σχετικά με τα καύσιμα. Τα πλοία κάτω των 5.000 GT δεν καλύπτονται επί του παρόντος, αλλά βρίσκονται σε εξέλιξη συζητήσεις για την πιθανή συμπερίληψη πλοίων μεταξύ 400 GT και 5.000 GT στο μέλλον.
Οι εκπομπές των πλοίων μετρώνται με μια ειδική μέτρηση που ονομάζεται GHG Fuel Intensity (GFI), δηλαδή ένταση εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου ανά καύσιμο.
Με απλά λόγια, η GFI δείχνει πόσα αέρια του θερμοκηπίου παράγονται για κάθε ποσότητα ενέργειας που καταναλώνει ένα πλοίο. Η μονάδα μέτρησης είναι γραμμάρια ισοδύναμου διοξειδίου του άνθρακα (CO₂) ανά megajoule ενέργειας (gCO₂eq/MJ).
Ο όρος ισοδύναμο CO₂ σημαίνει ότι δεν υπολογίζεται μόνο το διοξείδιο του άνθρακα, αλλά και άλλα αέρια που συμβάλλουν στο φαινόμενο του θερμοκηπίου, όπως το μεθάνιο (CH₄) και το υποξείδιο του αζώτου (N₂O).
Η μέτρηση καλύπτει όλο τον κύκλο ζωής του καυσίμου – από την εξόρυξη και παραγωγή του μέχρι τη χρήση του πάνω στο πλοίο. Αυτή η προσέγγιση ονομάζεται «well-to-wake», δηλαδή από την πηγή έως την πρύμνη.
Για να διασφαλιστεί ότι τα στοιχεία είναι ακριβή και αξιόπιστα, οι εκπομπές και η βιωσιμότητα των καυσίμων επαληθεύονται ανεξάρτητα μέσα από ένα σύστημα πιστοποίησης που αναγνωρίζεται από την Επιτροπή Προστασίας του Θαλάσσιου Περιβάλλοντος (MEPC) του ΙΜΟ.
Πως λειτουργεί το NET-Zero
Το νέο Πλαίσιο Net-Zero του Διεθνούς Ναυτιλιακού Οργανισμού (ΙΜΟ) θεσπίζει ένα παγκόσμιο μηχανισμό μείωσης εκπομπών για όλα τα πλοία, ανεξάρτητα από τη σημαία ή το είδος τους. Σύμφωνα με το σύστημα, τα πλοία θα πρέπει να χρησιμοποιούν καθαρότερα καύσιμα ή τεχνολογίες χαμηλών εκπομπών. Όσα συνεχίσουν να καταναλώνουν καύσιμα υψηλής έντασης άνθρακα θα επιβαρύνονται οικονομικά, πληρώνοντας τέλος για τις εκπομπές που υπερβαίνουν τα προβλεπόμενα όρια.
Κάθε πλοίο θα υποχρεούται να αναφέρει ετησίως στον ΙΜΟ την ένταση εκπομπών των καυσίμων του (GHG Fuel Intensity – GFI). Τα όρια GFI θα γίνονται προοδευτικά αυστηρότερα κάθε χρόνο, ώστε να διασφαλίζεται η σταδιακή απανθρακοποίηση του στόλου.
Σε περίπτωση υπέρβασης των ορίων, τα πλοία θα πρέπει να αντισταθμίσουν τις εκπομπές τους με δύο τρόπους:
είτε χρησιμοποιώντας “πλεονάζουσες μονάδες” που έχουν αποθηκεύσει από προηγούμενα έτη ή αγοράσει από άλλα πλοία,
είτε καταβάλλοντας εισφορά στο Ταμείο Net-Zero του ΙΜΟ, που θα χρηματοδοτεί πράσινες επενδύσεις και δράσεις για καθαρά καύσιμα.
Αντίθετα, τα πλοία που εκπέμπουν κάτω από τα όρια θα μπορούν να ανταλλάσσουν ή να αποθηκεύουν τις πλεονάζουσες μονάδες τους, ενώ όσα λειτουργούν με καύσιμα μηδενικών ή σχεδόν μηδενικών εκπομπών θα δικαιούνται οικονομικές ανταμοιβές.
Το πλαίσιο αυτό, που αποτελεί τον πυρήνα της ιστορικής συμφωνίας του ΙΜΟ, στοχεύει να επιβραβεύσει τους πρωτοπόρους της πράσινης ναυτιλίας και να ενθαρρύνει τη μετάβαση σε ένα παγκόσμιο, δίκαιο και διαφανές σύστημα μηδενικών εκπομπών έως το 2050.
Το Ταμείο Net-Zero του ΔΝΟ
Καίριο ρόλο στη χρηματοδότηση της πράσινης μετάβασης της ναυτιλίας θα διαδραματίσει το Ταμείο Net-Zero του Διεθνούς Ναυτιλιακού Οργανισμού (ΔΝΟ), το οποίο θα συγκεντρώνει και θα διαχειρίζεται τα έσοδα από τις εισφορές που επιβάλλονται στα πλοία με βάση τις εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου.
Τα έσοδα του Ταμείου θα διοχετεύονται σε τέσσερις βασικούς άξονες:
Επιβράβευση πλοίων χαμηλών εκπομπών, μέσω οικονομικών κινήτρων και ανταμοιβών για τη χρήση καθαρότερων καυσίμων.
Χρηματοδότηση καινοτομίας, έρευνας και υποδομών, με στόχο την επιτάχυνση της ανάπτυξης πράσινων τεχνολογιών και τη στήριξη μιας «δίκαιης μετάβασης» για τις αναπτυσσόμενες χώρες.
Ενίσχυση κατάρτισης και μεταφοράς τεχνολογίας, προκειμένου να υποστηριχθεί η εφαρμογή της στρατηγικής του ΔΝΟ για τη μείωση των εκπομπών.
Στήριξη ευάλωτων κρατών, όπως τα μικρά νησιωτικά αναπτυσσόμενα κράτη και οι λιγότερο ανεπτυγμένες χώρες, για την αντιμετώπιση των αρνητικών επιπτώσεων της ενεργειακής μετάβασης.
Τη λειτουργία του Ταμείου θα εποπτεύει ειδικό διοικητικό συμβούλιο, το οποίο θα υποβάλλει τακτικές εκθέσεις για τις δράσεις και τη διαχείριση των πόρων του στην Επιτροπή Προστασίας του Θαλάσσιου Περιβάλλοντος (MEPC) του ΙΜΟ.
Το Ταμείο Net-Zero αναμένεται να αποτελέσει τον πυλώνα χρηματοδότησης της διεθνούς ναυτιλίας μηδενικών εκπομπών, ενισχύοντας την καινοτομία και τη βιώσιμη ανάπτυξη σε παγκόσμιο επίπεδο.
πηγή ΑΠΕ ΜΠΕ
