Χατζηβασιλείου στην εφημερίδα ΤΑ ΝΕΑ: Από τον κεμαλισμό στον ερντογανισμό
Date:
Η περασμένη Παρασκευή αποτελεί για τους χριστιανούς μια θλιβερή ημέρα. Η βεβήλωση της Αγίας Σοφίας, ενός μνημείου παγκόσμιας ακτινοβολίας, προκάλεσε όλο τον πολιτισμένο κόσμο.
Η Τουρκία έχει επισήμως εισέλθει στη φάση του εθνικιστικού παροξυσμού, με θρησκευτικά χαρακτηριστικά. Η μετατροπή της Αγίας Σοφίας σε τέμενος σηματοδοτεί δύο γεγονότα μείζονος σημασίας:
Πρώτον, δημιουργεί τεράστιο πολιτικό και ψυχολογικό χάσμα ανάμεσα στην Τουρκία και το σύγχρονο πολιτισμένο κόσμο και, κυρίως, τη Δύση.
Δεύτερον, προσδίδει στη χώρα χαρακτηριστικά μουσουλμανικού συντηρητισμού, καθιστώντας την ισλαμικό προπύργιο.
Ο ηγέτης που ξεκίνησε την πορεία του ως πολλά υποσχόμενος «αναμορφωτής» των παραδοσιακών δεδομένων στη γειτονική χώρα, που αποκατέστησε την ισορροπία μεταξύ στρατού και πολιτικής ηγεσίας και έκανε λόγο για ισλαμικό φιλελευθερισμό, είναι εκείνος που μέσα σε λίγα χρόνια άλλαξε σχέδια και γύρισε την Τουρκία στον προηγούμενο αιώνα. Πλέον, με τη μετατροπή του πολιτεύματος σε Προεδρική Δημοκρατία και την πολιτική του ηγεμονία, ο Ερντογάν αισθάνεται ότι νίκησε τον κεμαλισμό. Η απόφασή του να μετατρέψει την Αγία Σοφία σε τζαμί συνεπάγεται την επικράτηση του ερντογανισμού ως νέας πολιτικής ιδεολογίας στη χώρα, έστω και προσωρινά. Δηλαδή, ο Τούρκος Πρόεδρος αισθάνεται ότι πλέον αποτελεί τον εθνοπατέρα των Τούρκων.
Αυτό προφανώς δεν του είναι αρκετό. Ο Ερντογάν επιθυμεί να διεκδικήσει για τον εαυτό του το ρόλο του πατέρα του σουνιτικού Ισλάμ. Και η Αγία Σοφία λειτουργεί στα χέρια του ως εργαλείο για να το διεκδικήσει: αποτελεί λάφυρο κατάκτησης που ενεργοποιεί τα θρησκευτικά αντανακλαστικά σημαντικού τμήματος του μουσουλμανικού κόσμου και δημιουργεί ορισμένες προϋποθέσεις για την ανάδειξη της Κωνσταντινούπολης σε ισλαμικό κέντρο διεθνούς βεληνεκούς.
Στο εσωτερικό σκηνικό, η αλλαγή καθεστώτος στην Αγία Σοφία δεν έφερε ακόμα στον Ερντογάν τα πολυπόθητα οφέλη. Η δεινή οικονομική κατάσταση και η κακή διαχείριση της πανδημίας κρατούν τα δημοσκοπικά ποσοστά του μειωμένα. Ο Ερντογάν θα περιμένει στωικά μέχρι να «γυρίσει» το παιχνίδι; Δύσκολο. Το πιο πιθανό είναι να αναλάβει περαιτέρω δράση για να «μπετονάρει» τους ψηφοφόρους του και να προσελκύσει περισσότερους από το συντηρητικό τμήμα της κοινωνίας. Άλλωστε, οι τελευταίες έρευνες καταδεικνύουν ότι αυξάνεται ταχέως ο αριθμός των πολιτών που υποστηρίζουν τον ισλαμικό νόμο, τη γνωστή σαρία. Αυτοί οι πολίτες θα αποτελέσουν τη νέα εκλογική δεξαμενή του Ερντογάν, ο οποίος αρχίζει να υπονοεί την επιθυμία του για εγκαθίδρυση χαλιφάτου με έδρα την Τουρκία, ακόμα κι αν κάτι τέτοιο φαντάζει σήμερα μακρινό. Η ανάμιξή του στη Συρία και τη Λιβύη, όπου ίσως συγκρουστεί ακόμα και με την Αίγυπτο, οι αναφορές του στα τζαμιά της Ιερουσαλήμ και της Κόρδοβας, η πρόσφατη τοποθέτησή του στο ζήτημα του Ναγκόρνο Καραμπάχ, ακόμα και η παραγωγή τραγουδιού για την Αγία Σοφία σε 10 γλώσσες (από αραβικά μέχρι ινδικά και σουαχίλι) συνθέτουν το παζλ: ο Ερντογάν επιζητεί την αναγνώριση του μουσουλμανικού κόσμου με στόχο την ισχυροποίηση του ιδίου και την γεωπολιτική άνοδο της Τουρκίας.
Κινείται ως ο ελέω Θεού κληρονόμος της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, όμως η ψευδαίσθηση του οθωμανικού μεγαλείου προφανώς τον οδηγεί στα άκρα. Μετά την βεβήλωση της Αγίας Σοφίας, θα εντείνει την προσπάθεια για να θέσει οριστική ταφόπλακα στον κοσμικό κεμαλισμό. Προς αυτή την κατεύθυνση, δεν θα προκαλούσε έκπληξη η μεταφορά της πρωτεύουσας από την Άγκυρα στην Κωνσταντινούπολη, ακόμα και το 2023, στην 100ή επέτειο από την ίδρυση του τουρκικού κράτους.
Ο Τάσος Χατζηβασιλείου είναι Βουλευτής Σερρών της ΝΔ και διδάκτορας Πολιτικής Επιστήμης και Ιστορίας.
