Επαγγέλματα που χάθηκαν -Σταμνάς, σαράφης και αχθοφόρος στη Θεσσαλονίκη του 19ου αιώνα

Σταμνάς, σαράφης, λούστρος και αχθοφόρος είναι μόνο μερικά από τα επαγγέλματα που υπήρχαν στη Θεσσαλονίκη στα τέλη του 19ου αιώνα και είτε χάθηκαν για πάντα, είτε άλλαξαν μορφή.

Εικόνες εκείνης της εποχής περιλαμβάνει η έκθεση «Παλιά  Επαγγέλματα – Εικόνες από την καθημερινότητα μιας άλλης Θεσσαλονίκης», που παρουσιάζεται στο Κέντρο Ιστορίας Θεσσαλονίκης (ΚΙΘ), από την Πέμπτη 3 Φεβρουαρίου έως τις 20 Απριλίου 2022.

Το φωτογραφικό υλικό με εικόνες από τις αγορές της πόλης και από χαρακτηριστικά αντικείμενα που χρησιμοποιούσαν οι επαγγελματίες της εποχής, συνοδεύεται από το κείμενο του επιμελητή Νίκου Μαραντζίδη, καθώς και από αποσπάσματα κειμένων λογοτεχνών και αρχιτεκτόνων σχετικά με το επαγγελματικό τοπίο της πόλης.
«Στα λαϊκά επαγγέλματα του πρώτου μισού του 19ου αιώνα στη Θεσσαλονίκη θα μπορούσαμε να εντάξουμε τα χειρωνακτικά: τους εργάτες οικοδομών, υπηρέτες, νερουλάδες, βαρελοποιούς πηγαδάδες, αγωγιάτες, αχθοφόρους, αμαξάδες, ιπποκόμους (κυρίως σλαβικής καταγωγής) και κτίστες», αναφέρει ο επιμελητής της έκθεσης Νίκος Μαραντζίδης, ο οποίος κατηγοριοποιεί τα επαγγέλματα ανάλογα και με τις εθνότητες. 

Σημειώνει ακόμη ότι με ορισμένα επαγγέλματα ασχολούνταν μόνο μουσουλμάνοι, με άλλα οι χριστιανοί και με άλλα οι εβραίοι. «Οι κατασκευαστές καλαθιών, ήταν γύφτοι, αυτοί που πουλούσαν κότες και οι ιπποκόμοι Βούλγαροι, ενώ οι έμποροι αλόγων ήταν κυρίως Αλβανοί. Με το ψάρεμα και την πώληση κρέατος ασχολούνταν επαγγελματικά εβραίοι, Έλληνες, Τούρκοι και Αρβανίτες. Μουσουλμάνοι ήταν κυρίως οι μάγειροι, οι στραγαλατζήδες, χαλβατζήδες και οι πωλητές ενός δροσιστικού ποτού, του μποζά. Έλληνες αλλά και Τούρκοι ήταν οι γιαουρτσήδες και οι πωλητές- γυρολόγοι μπουρεκιών, φρούτων και κριθαριού», επισημαίνει ο κ. Μαραντζίδης, συμπληρώνοντας ότι οι πεταλωτές που είχαν και χάνια, ήταν Τούρκοι ή Αλβανοί, ενώ μουσουλμάνοι ήταν και οι καλαϊτζήδες.

Εβραίοι ήταν οι τενεκετζήδες, οι κλειδαράδες και οι σιδεράδες, ενώ Έλληνες, ήταν οι καζαντζήδες (οι κατασκευαστές χάλκινων πιάτων, ταψιών και άλλων σκευών), οι μπογιατζήδες, οι μανάβηδες και οι κηροποιοί. Αποκλειστικά Εβραίοι ήταν οι σαράφηδες, οι παλιατζήδες, οι πραματευτάδες- γυρολόγοι, οι υαλοποιοί, οι πωλητές καπνού και σπίρτων και οι κατασκευαστές σαπουνιών, ενώ Τούρκοι ήταν οι λουτράρηδες και οι καφετζήδες της πόλης.

«Η Θεσσαλονίκη στα τέλη του 19ου αι. με τους αργούς ρυθμούς, την περιορισμένη παραγωγική και εμπορική της κίνηση, ήταν μια κλασική Οθωμανική πόλη που την διέκρινε η εθνοθρησκευτική της πανσπερμία (με βασικές συνιστώσες, τους Εβραίους, τους Ελληνοορθόδοξους και τους Μουσουλμάνους) καθώς και η μεσαιωνική της ατμόσφαιρα. Πέρα από τις διαφορές και τον ανταγωνισμό πολλές φορές των συμφερόντων τους, τα τρία αυτά στοιχεία της πόλης, μέσω της αγοράς και της  ανάμιξης των επαγγελμάτων, διαμόρφωσαν μια κοινωνική και διαπολιτισμική εικόνα στη βάση των πολιτισμικών διαφορών αλλά και της σύνθεσής τους», αναφέρει ο επιμελητής της έκθεσης. 

Στα τέλη του 19ου, αρχές 20ου αιώνα, η Θεσσαλονίκη αλλάζει και αυτές οι αλλαγές επηρεάζουν και τα επαγγέλματα, κάποια εξαφανίζονται, άλλα αναπροσαρμόζονται στις νέες συνθήκες, ενώ νέα αναπτύσσονται. Οι συντεχνίες φθίνουν και σταδιακά αφανίζονται. Η αγορά της Θεσσαλονίκης ανοίγει για να έρθουν σε αυτή τα νέα προϊόντα  της βιομηχανικής Ευρώπης. 
Η έκθεση αποτελεί συνδιοργάνωση του Κέντρου Ιστορίας Θεσσαλονίκης και της Βιβλιοθήκης – Κέντρου Πληροφόρησης του Αριστοτελείου Πανεπιστήμιου Θεσσαλονίκης.

Πηγή ΑΠΕ