Ερντογάν, ο μέγας αναθεωρητικός -Του Τάσου Χατζηβασιλείου

Ο Ταγίπ Ερντογάν αισθάνεται ότι η Τουρκία είναι αδικημένη σε σχέση με το μέγεθος, τον πληθυσμό και, κυρίως, το αυτοκρατορικό παρελθόν της. Αισθάνεται ότι έχει λιγότερα δικαιώματα απ’ όσα της αναλογούν, καθώς οι πολύ μικρότερες σε έκταση και πληθυσμό Ελλάδα και Κύπρος διαθέτουν – παραδοσιακά –  γεωπολιτικό εκτόπισμα αντιστρόφως ανάλογο του μεγέθους τους. Με αυτή τη λογική, ο Τούρκος Πρόεδρος αμφισβητεί τα κυριαρχικά δικαιώματα των δύο χωρών, θέλοντας να επιβάλει το δίκαιο του ισχυρού. Στην ουσία, πρόκειται για έναν αναχρονιστικό αναθεωρητισμό που φέρνει στο προσκήνιο τις ξεπερασμένες σοφιστικές αντιλήψεις περί δικαίου.

Η επιθετική πολιτική που ακολουθεί στέλνει διπλό μήνυμα: στο εσωτερικό ότι μπορεί να καλύψει τα αιτήματα και τις επιθυμίες της εθνικιστικής πτέρυγας των Τούρκων ψηφοφόρων, και στο εξωτερικό ότι η στρατιωτική μηχανή της Άγκυρας μπορεί να επιχειρεί ταυτόχρονα σε διαφορετικά μέτωπα. Πράγματι, σήμερα ο Ερντογάν έχει επιλέξει την ανάμιξη της Τουρκίας σε 3 διαφορετικές περιοχές.

Πρώτον, στη Μέση Ανατολή, όπου η απεμπλοκή φαίνεται δυσκολότερη της εμπλοκής. Η Τουρκία έχει εισβάλει σε Ιράκ και Συρία, αγωνιζόμενη να αποτρέψει την πιθανή δημιουργία κουρδικής οντότητας στα νότιά της. 

Δεύτερον, στην Κύπρο. Ο Ερντογάν σε καμία περίπτωση δεν θα ήθελε να δει τη μεγαλόνησο να εξελίσσεται σε ενεργειακό κόμβο της Ανατολικής Μεσογείου. Οι μέχρι στιγμής θετικές ειδήσεις από τα πεδία των γεωτρήσεων απομακρύνουν την Άγκυρα από το στόχο να καταστεί εκείνη ο περιφερειακός παίκτης στα θέματα ενέργειας. Έτσι, στέλνοντας πολεμικά πλοία, αμφισβητεί την κυπριακή ΑΟΖ και προσπαθεί να την μεταβάλει σε “γκρίζα ζώνη”. Μεσοπρόθεσμα, επιθυμεί να εδραιώσει την πεποίθηση ότι η εν λόγω θαλάσσια περιοχή είναι αμφισβητούμενης κυριαρχίας, για να αποθαρρύνει τα ξένα ερευνητικά σκάφη και να διακόψει ουσιαστικά τις εργασίες γεώτρησης. 

Τρίτον, στο Αιγαίο. Τα πρόσφατα γεγονότα στα Ίμια επιβεβαιώνουν τη στρατηγική επιλογή του Ερντογάν να διεκδικήσει τη “συνδιαχείριση” του Αρχιπελάγους. Παρουσιάζοντας ως τουρκική επικράτεια τις εν λόγω βραχονησίδες, σκληραίνει τη στάση του και υπενθυμίζει στην Αθήνα ότι δεν ξέχασε τις διεκδικήσεις του στις ελληνικές θάλασσες επειδή είναι απασχολημένος με τον πόλεμο στη Μέση Ανατολή. 

Είναι σαφές ότι ο Τούρκος Πρόεδρος ανοίγει ξεκάθαρα όλη την αναθεωρητική του ατζέντα. Διεκδικεί αύξηση της επιρροής της χώρας του στα ανατολικά και δυτικά σύνορά της, με στόχο να εγείρει στη συνέχεια νέες αξιώσεις. Δεν είναι, άλλωστε, τυχαία η δημόσια τοποθέτησή του κάθε φορά που σημειώνεται ένα σοβαρό επεισόδιο στο Αιγαίο ή την Κύπρο: ο Ερντογάν, αντί να ρίξει τους τόνους και να φανεί διαλλακτικός, οξύνει τα πνεύματα και απευθύνεται σε αυστηρό τόνο προς την Αθήνα και τη Λευκωσία.

Απέναντι στον επικίνδυνο αναθεωρητισμό του Τούρκου ηγέτη, η Ευρωπαϊκή Ένωση αντέδρασε σφόδρα πριν από λίγες ημέρες, κίνηση που επιβεβαιώνει ότι ο ευρωπαϊκός δρόμος της Τουρκίας είναι – έστω και προσωρινά – κλειστός. Η κατάσταση με τα ανθρώπινα δικαιώματα στο εσωτερικό και η προκλητική εξωτερική πολιτική έχουν απομακρύνει τη γειτονική χώρα από τις Βρυξέλλες.

Η Ελλάδα καλείται να επαναπροσδιορίσει τις συμμαχίες της στην περιοχή και να σχεδιάσει εκ νέου την πολιτική της στα ελληνοτουρκικά. Χρειάζεται να καταστρωθεί ένα εναλλακτικό σχέδιο που θα λαμβάνει υπόψη τη σημερινή πραγματικότητα. Η προοπτική ένταξης της Τουρκίας στην Ε.Ε. δεν μπορεί να λειτουργεί πια ως μοχλός πίεσης προς την Άγκυρα. Γιατί; Διότι πολύ απλά σήμερα αυτή η προοπτική δεν υφίσταται.