Σχεδόν δύο χρόνια αφότου ο Ζόραν Ζάεφ και ο πρωθυπουργός Μπόικο Μπορίσοφ υπέγραψαν συμφωνία φιλίας και καλής γειτονίας (Αύγουστος του 2017), με την οποία επιδίωκαν να κλείσουν δια παντός τις μεταξύ Σόφιας και Σκοπίων ιστορικές διαφωνίες, τα «φαντάσματα του παρελθόντος» απειλούν την ομαλή εφαρμογή της.
Κατά την πρώτη κιόλας συνεδρίασή της, η κοινή επιτροπή για ιστορικά ζητήματα βρέθηκε σε αδιέξοδο στο θέμα της ζωής και του έργου μιας εμβληματικής επαναστατικής προσωπικότητας της σλαβικής αφύπνισης εναντίον των Οθωμανών, του Γκότσε Ντέλτσεφ.
Τον γεννημένο στο Κιλκίς επαναστάτη Γκότσε Ντέλτσεφ βοεβόδα διεκδικούν Βούλγαροι και Βόρειοι Μακεδόνες, και η διαχρονική αυτή διαφωνία όχι μόνο δεν δείχνει να επιλύθηκε με τη συμφωνία, αλλά εξακολουθεί να προκαλεί αναταράξεις στις σχέσεις των δύο χωρών, εκατόν δεκαέξι χρόνια μετά τη δολοφονία του στις Καρυές Σερρών.
Οι ρίζες της, δε, τοποθετούνται ακόμα πιο βαθιά, στην επιμονή του βουλγαρικού εθνικισμού ότι ουδέποτε υπήρξε μακεδονικό έθνος και οι σλαβικοί πληθυσμοί της σημερινής Βόρειας Μακεδονίας δεν είναι παρά «παραστρατημένο» βουλγαρικό φύλο.
Οι ειδικοί επιστήμονες και των δύο πλευρών, ενώ κατέληξαν σε συμβιβαστικές λύσεις γύρω από άλλα ανοιχτά ζητήματα, όπως το έργο του Κυρίλλου, του Μεθόδιου και των μαθητών τους, και αν ο τσάρος Σαμουήλ ήταν Βούλγαρος ή Μακεδόνας, βρέθηκαν σε αδιέξοδο όταν επιχείρησαν να διευθετήσουν την εκκρεμότητα της καταγωγής του Γκότσε Ντέλτσεφ, που φαίνεται να αποτελεί το «κλειδί» της συμφωνίας πάνω στα ιστορικά ζητήματα.
Έτσι, η πρόταση στη διμερή επιτροπή της αντιπροσωπείας της Βόρειας Μακεδονίας να καταχωρηθεί στα σχολικά εγχειρίδια ο Ντέλτσεφ ως «αγωνιστής του μακεδονικού απελευθερωτικού αγώνα, τον οποίον τιμά και ο λαός της Βουλγαρίας», όχι μόνο δεν έγινε δεκτή από τη βουλγαρική πλευρά, αλλά εξαγρίωσε την πολιτική ηγεσία στη Σόφια.
«Δεν μπορεί να γίνεται συμβιβασμός με την αλήθεια. Από τη Βόρεια Μακεδονία δεν ζητούμε τίποτα περισσότερο από την αλήθεια. Ο ίδιος ο Γκότσε Ντέλτσεφ έχει πει ότι είναι Βούλγαρος», δήλωσε η υπουργός Εξωτερικών Εκατερίνα Ζαχαρίεβα και, πιο οξύς, ο αντιπρόεδρος της κυβέρνησης Κρασιμίρ Καρακατσάνωφ μίλησε για «εξευτελισμό των Σκοπιανών» και υποστήριξε ότι «με την πρόταση αυτή προωθείται ο διαχωρισμός μεταξύ μακεδονικού και βουλγαρικού έθνους, αφήνοντας να εννοηθεί ότι επρόκειτο για δύο διαφορετικά πράγματα εκείνη την περίοδο».
Ούτε όμως και η πρόταση της βορειομακεδονικής πλευράς, ο κοινός εορτασμός για τον διεκδικούμενο ήρωα –ανδριάντας του οποίου έχει τοποθετηθεί στα Σκόπια από τον Γκρούεφσκι, ενώ στη Βουλγαρία έχει δοθεί το όνομά του σε πόλη–, να γίνεται στις 7 Οκτωβρίου, την ημέρα που τα οστά του δόθηκαν στα Σκόπια από την κομμουνιστική εξουσία της Σόφιας, έγινε δεκτή.
«Η ημερομηνία της 7ης Οκτωβρίου είναι απαράδεκτη για εμάς, επειδή είναι η ημερομηνία της μεγαλύτερης προδοσίας που έκανε το Κομμουνιστικό Κόμμα Βουλγαρίας απέναντι στον βουλγαρικό λαό. Το 1944 αρνήθηκε, υπό την πίεση του Στάλιν και του Τίτο, να αναγνωρίσει ότι οι Μακεδόνες είναι Βούλγαροι και δύο χρόνια αργότερα ο Γκεόργκι Ντιμιτρόφ, υπό την πίεση του Στάλιν, παρέδωσε τα οστά του Γκότσε Ντέλτσεφ στα Σκόπια», τόνισε η Ζαχαρίεβα και πρόσθεσε ότι όταν είδε την πρόταση, νόμιζε πως επρόκειτο για αστείο.
Τα Σκόπια απάντησαν με δήλωση του υπουργού Εξωτερικών Νικολά Ντιμιτρόφ, ο οποίος συνέστησε ψυχραιμία. «Θα ήθελα να απευθύνω έκκληση για μεγαλύτερη σοφία. Οταν υπάρχει φιλία και στενές σχέσεις, δεν θα έπρεπε να τίθενται τελεσίγραφα», είπε.
ΣΤΑΥΡΟΣ ΤΖΙΜΑΣ
