Η απάντηση του Υπ. Παιδείας σε δημοσιεύματα σχετικά με ενδεχόμενη δημιουργία κέντρου πρωτονικής θεραπείας καρκινικών όγκων στην Ελλάδα

Aπάντηση του ΑΝΥΠ Έρευνας και Καινοτομίας Κ.Φωτάκη σε δημοσιεύματα σχετικά με ενδεχόμενη δημιουργία κέντρου πρωτονικής θεραπείας καρκινικών όγκων στην Ελλάδα

Σε δημοσίευμα που ανακυκλώθηκε στα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης υπό τον βαρύγδουπο τίτλο ‘’Ελληνικό «όχι» στο CERN – Αφήσαμε σε άλλους τεχνογνωσία για τους καρκινοπαθείς’’, εμφανίζεται ο αρμόδιος Τομέας Έρευνας και Καινοτομίας του ΥΠΠΕΘ και η Γενική Γραμματεία Έρευνας και Τεχνολογίας (ΓΓΕΤ) να ολιγωρούν ή να αδιαφορούν για την ανάπτυξη σχετικής δραστηριότητας στη χώρα.
Εδώ υπεισέρχονται δύο ζητήματα: Πρώτον, η εγκατάσταση της σχετικής υποδομής με τεχνογνωσία του CERN στο Μαυροβούνιο και δεύτερον η επιστημονική σκοπιμότητα για την ανάπτυξη ανάλογης υποδομής στην Ελλάδα.
Η Ελλάδα από την αρχή της συζήτησης για την ενδεχόμενη εγκατάσταση της υποδομής στο Μαυροβούνιο, παρακολουθεί στενά το εγχείρημα και συμμετέχει σε όλες τις συναντήσεις στο πλαίσιο καλής γειτονίας και περιφερειακού συντονισμού. Πρέπει να τονισθεί ότι το απαιτούμενο κόστος εγκατάστασης επιχειρείται να προέλθει από ει
δικούς πόρους της Ευρωπαϊκής Ένωσης που απευθύνονται στις χώρες των Δυτικών Βαλκανίων και δεν έχουν ακόμη εξασφαλιστεί.
Όσον αφορά την επιστημονική σκοπιμότητα, σας κοινοποιώ σύντομο ενημερωτικό σημείωμα σχετικά με την ενδεχόμενη δημιουργία κέντρου πρωτονικής θεραπείας στην Ελλάδα. Στο κείμενο αυτό συμπεραίνεται ότι το υψηλό κόστος της επένδυση σε συνδυασμό με το πειραματικό ακόμη στάδιο της αποτελεσματικότητας και της περιορισμένης ευρύτητας εφαρμογών της συγκεκριμένης μεθόδου, καθιστά την ανάπτυξη ενός κέντρου θεραπείας στην Ελλάδα, εγχείρημα ανώριμο στην παρούσα φάση – ειδικά αν ληφθεί υπόψη ότι στις συνήθεις και κατά πολύ οικονομικότερες ακτινοθεραπείες έχουν ήδη σημειωθεί σημαντικές βελτιώσεις στον περιορισμό των παρενεργειών.
Πρέπει να παρατηρήσω ότι το θέμα είναι ιδιαίτερα ευαίσθητο καθώς αφορά την έρευνα και την εφαρμογή νέων τεχνολογιών στην Υγεία, τομέα υψηλής προτεραιότητας για το Υπουργείο που έμπρακτα προωθεί την ανάληψη σχετικών πρωτοβουλιών, όπως η Εμβληματική Δράση για τη δημιουργία Εθνικού Δικτύου Ιατρικής Ακριβείας με έμφαση στην Ογκολογία.
Τέλος, θα ήθελα να επισημάνω ότι τέτοιου είδους πιέσεις για τη διαμόρφωση επιστημονικών επιλογών, μέσω της δημιουργίας θορύβου στον Τύπο, είναι όχι μόνο αντιδεοντολογικές και αντιεπιστημονικές, αλλά συχνά υποκρύπτουν τακτικισμούς εξυπηρέτησης προσωπικών φιλοδοξιών που υποκινούνται από ιδιοτελή κίνητρα.

Κώστας Φωτάκης

Αναπληρωτής Υπουργός
Έρευνας και Καινοτομίας

ΣΥΝΤΟΜΟ ΕΝΗΜΕΡΩΤΙΚΟ ΣΗΜΕΙΩΜΑ ΣΧΕΤΙΚΑ ΜΕ ΕΝΔΕΧΟΜΕΝΗΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑ ΚΕΝΤΡΟΥ ΠΡΩΤΟΝΙΚΗΣ ΘΕΡΑΠΕΙΑΣ ΣΤΗΝ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ 
10 Οκτωβρίου 2017

• Η ακτινοθεραπεία πρωτονίων είναι μια μέθοδος ακτινοβόλησης καρκινικών όγκων με πρωτόνια (θετικά φορτισμένα σωματίδια), η οποία κατατάσσεται στις ακτινοθεραπείες υψηλής ακρίβειας (στερεοτακτική ακτινοθεραπεία). Φαίνεται να παρουσιάζει πολύ καλά αποτελέσματα όσον αφορά την αντιμετώπιση εντοπισμένων στερεών όγκων γιατί τα πρωτόνια μπορούν να εστιαστούν με μεγαλύτερη ακρίβεια από τις ακτίνες X (συνήθης ακτινοθεραπεία) στο στόχο, και οι υγιείς ιστοί που περιβάλλουν τον όγκο να επιβαρύνονται πολύ λιγότερο. (βλ. Nature, 549, 451 (2017))

• Η θεραπεία με πρωτόνια χρησιμοποιείται, κυρίως, για την αντιμετώπιση συγκεκριμένων τύπων καρκίνου (της βάσης του κρανίου – χόρδωμα και χονδροσάρκωμα, οφθαλμικού μελανώματος και  παιδικών καρκίνων) για τους οποίους η μείωση των μακροπρόθεσμων παρενεργειών θεωρείται ότι μεγιστοποιείται. Η αποτελεσματικότητα της σε άλλους τύπους καρκίνου που έχει εφαρμοστεί (π.χ. του προστάτη) βρίσκεταιυπό συζήτηση, ιδιαίτερασε σχέση με τηνκατάδέκα φορές φθηνότερη συνήθη ακτινοθεραπεία ή/και τη χορήγηση εξελιγμένης φαρμακευτικής αγωγής.

• Για την εφαρμογή της θεραπείας με πρωτόνια απαιτείται ένας ογκώδης και ακριβός επιταχυντής σωματιδίων (γραμμικός ή κύκλοτρο) και εγκαταστάσεις που καταλαμβάνουν εκατοντάδες τετραγωνικά μέτρα (για 2-3 αίθουσες θεραπείας) με κόστος κατασκευής επιταχυντή που ξεπερνά τα 100 εκατομμύρια ευρώ και υψηλά λειτουργικά έξοδα (περίπου 1 εκατομμύριο ευρώ/έτος). Επίσης, απαιτείται η στελέχωση με προσωπικό υψηλής εξειδίκευσης σε θέματα φυσικής και τεχνολογίας επιταχυντών και σχετικών τεχνολογιών ακτινοθεραπείας. Αυτοί είναι και οι κύριοι λόγοι που, σε παγκόσμια κλίμακα, τα περισσότερα νοσοκομεία δεν παρέχουν την ακτινοθεραπεία πρωτονίων.

• Κατά τα τελευταία χρόνια έχουν υπάρξει επιταχυντές πρωτονίων μικρότερου μεγέθους ως προϊόντα από εταιρείες του CERN και του FERMIlab, η αποτελεσματικότητα των οποίων αποτελεί σήμερα αντικείμενο συστηματικής έρευνας.
• Υπάρχουν, παγκόσμια, περίπου 60 κέντρα ακτινοθεραπείας πρωτονίων (τα 26 στις ΗΠΑ). Απαιτείται η ύπαρξη μιας κρίσιμης μάζας ασθενών – περίπου 2000 ετησίως – για την επιβίωση ενός κέντρου ακτινοθεραπείας πρωτονίων (παράδειγμα, η φετινή πτώχευση ενός τέτοιου κέντρου,μετά από τρία χρόνια λειτουργίας, λόγω του υψηλού λειτουργικού κόστους – πάνω από 120.000$ μηνιαίως – στο Σαν Ντιέγκο των ΗΠΑ – ScrippsProtonTherapyCenter).

Συμπεράσματα:

• Το υψηλό κόστος της επένδυση σε συνδυασμό με το πειραματικό ακόμη στάδιο της αποτελεσματικότητας και της περιορισμένης ευρύτητας εφαρμογών της συγκεκριμένης μεθόδου, καθιστά την ανάπτυξη ενός κέντρου θεραπείας στην Ελλάδα, εγχείρημα ανώριμο στην παρούσα φάση – ειδικά αν ληφθεί υπόψη ότι στις συνήθεις και κατά πολύ οικονομικότερες ακτινοθεραπείες έχουν ήδη σημειωθεί σημαντικές βελτιώσεις στον περιορισμό των παρενεργειών.

• Σε επόμενο στάδιο, θα ήταν δυνατόν να εξετασθεί η ένταξη της πρωτονικής θεραπείας στο δημόσιο σύστημα υγείας, αλλά με στέρεες βάσεις εν όψει των επερχόμενων τεχνολογικών εξελίξεων που θα μειώσουν σημαντικά τα κόστη κατασκευής και λειτουργίας, εφόσον αναπτυχθεί σχετική τεχνολογία και διευρυνθεί το εύρος των θεραπευτικών εφαρμογών τηςτεχνικής σε μεγαλύτερο αριθμό ασθενών.