Η αργοπορημένη Ευρώπη και η αντίδραση της Ελλάδας -του Κωνσταντίνου Μουτσιάνα

του Κωνσταντίνου Μουτσιάνα
Διδάκτωρ Οικονομικών Επιστημών Α.Π.Θ.
Λέκτορας Χρηματοοικονομικών City College, University of York Europe Campus

Η ενεργειακή κρίση που προκλήθηκε από την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία έχει δύο μέτωπα. Το πρώτο πολύ σημαντικό μέτωπο αφορά στην ενεργειακή εξάρτηση της Ευρώπης από τη Ρωσία και η επάρκεια εφοδιασμού στο ενδεχόμενο της διακοπής παροχής φυσικού αερίου. Αναμφισβήτητα πρόκειται για ένα κρίσιμο ζήτημα που καλείται η Ευρώπη να αντιμετωπίσει σε βραχυπρόθεσμο και μακροπρόθεσμο ορίζοντα. Ένα ζήτημα που δεν απαιτεί απλά λύσεις αλλά βιώσιμες πολιτικές με διάρκεια και ανθεκτικότητα που απαιτούν οριζόντια εφαρμογή. Ως εκ τούτου πρόκειται για μια όντως δύσκολη άσκηση με γεωπολιτικές διαστάσεις που την καθιστούν ακόμη πιο περίπλοκη.

Το δεύτερο μέτωπο της ενεργειακής κρίσης αφορά στην αύξηση του ενεργειακού κόστους για τα νοικοκυριά και τις επιχειρήσεις. Η αλματώδης αύξηση των τιμών ηλεκτρικής ενέργειας, του φυσικού αερίου και των καυσίμων σε συνδυασμό με την υφιστάμενη ακρίβεια λόγω πληθωρισμού εξάντλησε οικονομικά τους πολίτες με συνέπεια να μειωθεί η κατανάλωση και οι συνέπειες να αγγίξουν την αγορά και την πραγματική οικονομία. 

Η Ευρώπη φαίνεται πως δίνει μεγαλύτερη βαρύτητα στην αντιμετώπιση του πρώτου μετώπου της ενεργειακής κρίσης που προαναφέρθηκε, αγνοώντας (;) τη σφοδρότητα της ενεργειακής ακρίβειας που πλήττει τους πολίτες. Ίσως έτσι να εξηγείται και η βραδύτητα που παρατηρείται στη διαμόρφωση μιας προσαρμοσμένης κοινωνικής πολιτικής που θα μπορούσε να ανακουφίσει τα νοικοκυριά από τους υψηλούς λογαριασμούς. Η Ευρώπη αργοπορεί. Το ζήτημα της ενεργειακής ακρίβειας και των συνεπειών στην οικονομία ουσιαστικά δεν έχει καν τεθεί στο επίπεδο που θα έπρεπε, πολύ δε περισσότερο δεν έχει παρθεί κανένα πανευρωπαϊκό μέτρο για την αντιμετώπιση του. Θα λέγαμε ότι η Ευρώπη καταναλώνει «πολιτική ενέργεια» στη επιβολή κυρώσεων στη Ρωσία και ούτε καν περιλαμβάνει στις καλένδες της το πρόβλημα των υπερβολικών τιμών. 

Θα πρέπει να αναφερθεί ότι το πρόβλημα της ενεργειακής ακρίβειας είναι πιο έντονο στην Ελλάδα εξαιτίας της υψηλής εξάρτησης των λιανικών τιμών από τις χονδρεμπορικές. Πρέπει, επίσης, να θεωρείται δεδομένο ότι πολλά από τα νοικοκυριά δεν έχουν την οικονομική δυνατότητα να πληρώσουν τους λογαριασμούς που έχουν σταλεί και προβαίνουν ήδη σε δικανονισμούς. Το πρόβλημα είναι ακόμη πιο έντονο για τους οικονομικά ευάλωτους και ασθενέστερους. Η στήριξη που αρχικά παρείχε η κυβέρνηση περιόρισε τις συνέπειες, χωρίς ωστόσο το πρόβλημα να εξαλείφεται. Η αντίδραση της ελληνικής κυβέρνησης -μπροστά στην απουσία ευρωπαϊκής λύσης- για εκπόνηση εθνικού σχεδίου αντιμετώπισης της ενεργειακής ακρίβειας αποτελεί μια κίνηση που θα έχει πολλαπλά οφέλη. Οφέλη που ξεκινούν από τους οικονομικά αδύνατους και φτάνουν ως τους επαγγελματίες και τις μικρές επιχειρήσεις. Τα χρήματα που διατίθενται πλέον για την κάλυψη των λογαριασμών θα επιστρέψουν σταδιακά στην αγορά μέσω της κατανάλωσης και της αύξησης της ζήτησης. Και αυτό είναι ιδιαίτερα σημαντικό αν κανείς αναλογιστεί ότι οι τζίροι των καταστημάτων κατά την πασχαλινή περίοδο ήταν αναιμικοί.

Η ελληνική κυβέρνηση πρέπει να καταρτίσει εναλλακτικά σχέδια αντιμετώπισης της ενεργειακής κρίσης με μηνιαίο χρονικό ορίζοντα. Ανεξαρτήτως με τις πρωτοβουλίες που θα λάβει η Ευρωπαϊκή Ένωση, είναι απαραίτητο τη δεδομένη χρονική συγκυρία η οικονομία να στηριχτεί έτσι ώστε να επανέλθει σε κανονικούς ρυθμούς και να αποτραπεί το ενδεχόμενο μιας πιθανής ύφεσης. Είναι απαραίτητη η προώθηση μιας οικονομικής πολιτικής με ισχυρό κοινωνικό πρόσημο.

Δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα «Μακεδονία της Κυριακής» στη 09.05.2022.