Η Δήμητρα Σωκράτους με τα βιβλία της για παιδιά απενοχοποιεί τον διάλογο για τον παιδικό καρκίνο και τον εγκλεισμό γονέα

Η Μαίρη και η Δανάη είναι δύο ηρωίδες, οι οποίες, αν και σε μικρή ηλικία, καλούνται να εφοδιαστούν με δύναμη για να αντιμετωπίσουν δύσκολες καταστάσεις.

Η Μαίρη νοσεί από καρκίνο, απομακρύνεται από το οικείο περιβάλλον της και περνά χρόνο σε ένα νοσοκομείο. Η Δανάη αισθάνεται να χάνει το έδαφος κάτω από τα πόδια της, όταν μαθαίνει ότι ο πατέρας της έφυγε και βρίσκεται σε ένα σιδερένιο κλουβί.

Η Μαίρη και η Δανάη είναι οι κεντρικοί χαρακτήρες των παιδικών βιβλίων για μεγάλα παιδιά της εκπαιδευτικού και θεατροπαιδαγωγού από την Κύπρο, Δήμητρας Σωκράτους, τα οποία πραγματεύονται δύο ευαίσθητα κοινωνικά ζητήματα, τον παιδικό καρκίνο και τον εγκλεισμό γονέα στη φυλακή, θέματα που αφορούν ευπαθείς ομάδες του πληθυσμού και συχνά αποσιωπούνται.

“Η Μαίρη και το Λευκό Μπιζέλι” είναι το πρώτο της βιβλίο, η ιστορία ενός παιδιού, το οποίο μαθαίνει ότι έχει ένα λευκό μπιζέλι στο κεφάλι, έναν καρκινικό όγκο.

“ Όταν μία φίλη έκανε επέμβαση αφαίρεσης όγκου, μία γνωστή μας νοσοκόμα μας είπε “ δεν ήταν τίποτα, ήταν ένα λευκό μπιζέλι”. “Αυτό είπε και αποτυπώθηκε στο μυαλό μου. Μέχρι τότε θεωρούσα τον καρκίνο θηρίο, τέρας το οποίο ούτε καν κατονομάζουμε, το αποκαλούμε κακό, ή ασθένεια. Επέλεξα να το μεταμορφώσω σε ένα μικρό λευκό μπιζέλι που πήρε σχήμα και μορφή σε όλη την ιστορία”, υπογράμμισε η συγγραφέας.

“ Η μικρή ηρωίδα, η Μαίρη θέλει να το συναντήσει, να το αντιμετωπίσει, όχι πάντα με πολεμικό τρόπο, γιατί είναι ένα παιδί 7-8 ετών που προσεγγίζει τον καρκίνο, όχι με τον τρόπο που το προσεγγίζουμε εμείς οι ενήλικες ως κάτι τρομακτικό και απειλητικό” εξήγησε η Δήμητρα Σωκράτους.

“ Υπάρχει μία υφέρπουσα αίσθηση κινδύνου από μέρους της, γι αυτό το πρωτόγνωρο που της συμβαίνει βρίσκεται σε ένα λευκό δωμάτιο, σε ένα νοσοκομείο και όχι στο σπίτι της, αλλά ο τρόπος που το προσεγγίζει είναι παιχνιδιάρικος και σε αυτό συμβάλουν πολύ οι φίλοι της, η παρέα της που την επισκέπτεται στο νοσοκομείο” σημείωσε.

Όταν η Μαίρη ρωτάει τους φίλους της πώς βρέθηκε το λευκό μπιζέλι μέσα στο κεφάλι της, πότε θα βγει, πότε θα επιστρέψει στο σχολείο, της απαντούν με φανταστικές ερμηνείες, ο καθένας ανάλογα με τα ενδιαφέροντά του και τις εμπειρίες του.

Ένα παιδί που του αρέσουν τα αστέρια και τα μελετάει, λέει στη Μαίρη ότι το λευκό μπιζέλι λέει ότι “ μπορεί να είναι το “ διαμάντι της λήθης και της γνώσης” του σοφού δράκου της Ανατολής που το έβαλε στο κεφάλι σου για να μην το βρει κανείς”.

Άλλο παιδί λέει ότι “ μπορεί να είναι το λευκό μαργαριτάρι της θεάς Αφροδίτης που το έβαλε στο κεφάλι σου για να σου χαρίσει ομορφιά και πολύ αγάπη”.

“ Ήταν μία προσπάθεια δική μου να εξαλείψω όλους τους αρνητισμούς, τις φοβίες που είχα και εγώ η ίδια απέναντι στον καρκίνο ως ενήλικη. Αντιλήφθηκα ότι τα παιδιά δεν προσεγγίζουν τον καρκίνο ως κάτι απειλητικό, τρομακτικό, γιατί πολύ απλά η ψυχονοητική τους ωριμότητα, η εμπειρία της ζωής δεν είναι ίδια με των ενηλίκων, τα παιδιά είναι πολύ αθώα και ευτυχώς οι μηχανισμοί άμυνας που τους χαρίζει η δική τους ψυχολογία και η δική τους ανάπτυξη τα προστατεύει” υπογράμμισε η Δήμητρα Σωκράτους.

Ένα παιδί που βιώνει το ίδιο τον καρκίνο, όπως τόνισε, δεν μπορεί να κάνει προβολή στο μέλλον, βιώνει μόνο τις συνέπειες του καρκίνου, δεν βιώνει δράμα, βλέπει τα αποτελέσματα, ότι πρέπει να είναι περιορισμένο, ότι αδυνατεί να συναντά τους φίλους του όποτε θέλει.

“ Είναι μία δύσκολη εμπειρία ο καρκίνος και δεν προσπαθώ να την ωραιοποιήσω μέσα από το βιβλίο μου, απλά προσπαθώ με συμβολικούς τρόπους ένα παιδί να πάρει τα μηνύματα που χρειάζεται να πάρει” τόνισε.

Το βιβλίο “ Η Μαίρη και το Λευκό Μπιζέλι” απευθύνεται σε παιδιά ηλικίας 8 -14 ετών, αλλά η συγγραφέας και εκπαιδευτικός τονίζει ότι προσδοκία της ήταν να μπορέσει να αποτελέσει ένα πρώτο εργαλείο απενοχοποίησης γύρω από το θέμα του διαλόγου για τον καρκίνο.

“ Είναι πολλές οι περιπτώσεις γονέων που βιώνουν τον καρκίνο και δεν δίνουν σαφείς εξηγήσεις, δεν συζητιέται το θέμα, αποφεύγεται. Αν καταφέρουμε να το προσεγγίσουμε με όσα μέσα και ανθρώπους έχουμε κοντά μας, αν ως οικογένεια είμαστε ενωμένη μέσα από την αλληλοϋποστήριξη μπορούμε να καταφέρουμε να ενδυναμώσουμε τους εαυτούς μας” εκτίμησε η Δήμητρα Σωκράτους η οποία ανέφερε ότι βίωσε πολλά περιστατικά καρκίνου στην οικογένειά της και στο φιλικό περιβάλλον της και στην περίπτωση της φίλης της, την ασθένεια αντιμετώπισαν μία παρέα, όλοι μαζί, δίνοντας μία δημιουργική διάσταση στη δύσκολη κατάσταση.

Ένας μπαμπάς στο σιδερένιο κλουβί

Στο βιβλίο της “ Ένας μπαμπάς στο σιδερένιο κλουβί” η Δήμητρα Σωκράτους επέλεξε να ασχοληθεί με ένα ακόμη θέμα που αποφεύγεται να συζητιέται λόγω του κοινωνικού στίγματος.

“ Είμαι εκπαιδευτικός και θεατροπαιδαγωγός, στα σχολεία συναντώ πολλά παιδιά των οποίων οι γονείς, είτε η μητέρα, είτε ο πατέρας βρίσκονται στη φυλακή και εκείνα δυστυχώς δεν το γνωρίζουν.

Οι γονείς δεν συζητούν το θέμα βρίσκουν δικαιολογίες ότι ο γονιός είναι σε ταξίδι για παρά πολύ καιρό και ακόμη κι αν τα παιδιά επισκέπτονται τον γονιό στη φυλακή, πιστεύουν ότι δουλεύει εκεί, δεν ξέρουν ότι έχει καταδικαστεί για αδίκημα” τόνισε. Ένα παιδί μπορεί να προσεγγίσει δύσκολα θέματα. Φθάνει να του μιλήσουμε στο δικό του επίπεδο, σεβόμενοι την ψυχολογία του με απλές, ειλικρινείς λέξεις που μπορεί να κατανοήσει, ανέφερε.

Ο Οργανισμός Ηνωμένων Εθνών κατατάσσει τα παιδιά έγκλειστων γονιών, μία από τις πιο ευπαθείς ομάδες πληθυσμού, γιατί βιώνουν στρες μεγαλώνοντας με τον έναν γονιό, βιώνουν τις συνέπειες του κοινωνικού στίγματος, επισήμανε προσθέτοντας ότι και τα δύο βιβλία πραγματεύονται δύσκολες θεματικές και ότι είναι πολύ σημαντικό όλα τα παιδιά να ενδυναμώνονται σε αυτές τις προκλήσεις της ζωής.

Ομάδες κριτικών αναγνωστών

Κοιτάζοντας την ελληνική και κυπριακή βιβλιογραφία η συγγραφέας είδε ότι δεν υπάρχουν πάρα πολλές εκδόσεις για τα συγκεκριμένα θέματα και θέλησε να τα μεταφέρει μέσα από τα δικά της μάτια. “ Όπως λέει και ένας αγαπημένος μου συγγραφέας, ο Τάσος Αριστοτέλους: “όταν δεν βρίσκω τα βιβλία που θέλω να διαβάσω, τα γράφω ο ίδιος”” ανέφερε.

Προτού εκδώσει τα βιβλία της τα δίνει σε μία μεγάλη ομάδα, κριτικών αναγνωστών, που αποτελείται από εκπαιδευτικούς, ψυχολόγους κοινωνικούς λειτουργούς, καθηγητές πανεπιστημίου, οι οποίοι μελετούν το θέμα και από την κοινωνική και την ψυχολογική του διάσταση.

“ Μέσα στην ομάδα περιλαμβάνονται και παιδιά διαφόρων ηλικιών, γονείς, άτομα που βιώνουν την εμπειρία, από τους οποίους παίρνω εισηγήσεις, εποικοδομητική ανατροφοδότηση για να κάνω μικρές αλλαγές πριν την έκδοση και να αισθάνομαι λόγω της ιδιαιτερότητας των θεμάτων” εξήγησε.

Η συγγραφέας τόνισε ότι θέλει τα βιβλία της να διαβάζονται εύκολα χωρίς να γεννούν δύσκολα συναισθήματα. “ Θέλω κάποιος διαβάζοντας το βιβλίο να είναι σε θέση να αποκτήσει μία πρώτη εικόνα για το θέμα, να μυηθεί στον κόσμο των μικρών ηρωίδων χωρίς να ταυτίζεται με αρνητικά συναισθήματα, να μένει μία όμορφη εντύπωση από την εμπειρία της ανάγνωσης” είπε.

Βιωματικά εργαστήρια για μαθητές, φοιτητές και εκπαιδευτικούς

Το Σαββατοκύριακο η Δήμητρα Σωκράτους διοργανώνει στις Σέρρες εργαστήρια για εκπαιδευτικούς βασισμένα στο βιβλίο “Η Μαίρη και το Λευκό Μπιζέλι” σε συνεργασία με την Πρωτοβάθμια Εκπαίδευση Σερρών.

“Αξιοποιώ το βιβλίο ώστε οι εκπαιδευτικοί ή οι κοινωνικοί λειτουργοί ή οι ψυχολόγοι να έρθουν σε επαφή με την ιστορία και μέσα από την ερμηνεία ρόλου και άλλες θεατροπαιδαιγωγικές στρατηγικές, να έρθουν στη θέση των ανθρώπων που βιώνουν τον καρκίνο και να ενδυναμωθούν” είπε.

Ανάλογα εργαστήρια διοργανώνονται στο Πανεπιστήμιο Κύπρου με φοιτητές, με εκπαιδευτικούς στο Παιδαγωγικό Ινστιτούτο του υπουργείου Παιδείας και Πολιτισμού της Κύπρου και με τον Θεατρικό Οργανισμό Κύπρου.

Επίσης η Δήμητρα Σωκράτους έχει απλοποιήσει την αφήγηση και παρουσιάζει το βιβλίο “Η Μαίρη και το Λευκό Μπιζέλι” σε νηπιαγωγεία, αλλά και σε γυμνάσια και λύκεια ως ένα παιδικό παραμύθι προσαρμοσμένο σε διαφορετικές ηλικίες.

Στα εργαστήρια προβάλλεται ιδιαίτερα η πτυχή της επανένταξης μετά από την ασθένεια, είναι απαραίτητο ο δάσκαλος και οι συμμαθητές του παιδιού που έχει νοσήσει να γνωρίζουν πώς να του συμπαρασταθούν, διευκρίνισε.

Τα βιβλία για μεγάλα παιδιά της Δήμητρας Σωκράτους «Η Μαίρη και το Λευκό Μπιζέλι» και «Ένας μπαμπάς στο σιδερένιο κλουβί» σε εικονογράφηση δρ Στέλλας Καραγιώργη και Ευφροσύνης Μαύρου αντίστοιχα, παρουσιάστηκαν χθες στη Θεσσαλονίκη στον πολυχώρο Μαλλιάρης-Παιδεία «Ανατόλια».

Η Δήμητρα Σωκράτους είναι απόφοιτη του Τμήματος Επιστημών Αγωγής του Πανεπιστημίου Κύπρου με δευτερεύον πτυχίο στις Γαλλικές Σπουδές (2005). Έλαβε Μεταπτυχιακό στο Θέατρο στην Εκπαίδευση (Πανεπιστήμιο Warwick, 2006) και Μεταπτυχιακό Arts and Culture Management (Rome Business School, 2017). Είναι εκπαιδευτικός, θεατροπαιδαγωγός κι εκπαιδεύτρια ειρήνης και ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Είναι Πρέσβειρα της Τεχνικής Επιτροπής για την Πολιτιστική Κληρονομιά στην Κύπρο.

Κατερίνα Γιαννίκη

ΑΠΕ-ΜΠΕ