Η ψυχαναγκαστική διαταραχή και πώς μπορεί κανείς να θεραπευτεί

Περίπου 250.000 άτομα στην Ελλάδα μπορεί να αφορά η Ψυχαναγκαστική Καταναγκαστική Διαταραχή (ΨΚΔ) η οποία ενδέχεται να προσβάλλει το 2,5% του γενικού πληθυσμού μιας χώρας.

Πρόκειται για μια πολύμορφη και συχνά χρόνια διαταραχή στην οποία παρατηρούνται ψυχαναγκαστικές ιδέες, εικόνες ή παρορμήσεις που επιμένουν,είναι δυσάρεστες, προκαλούν άγχος και δυσφορία, και το άτομο προσπαθεί να τις αποφύγει, ή να τις διώξει καταφεύγοντας κατά κανόνα σε καταναγκασμούς, επαναλαμβανόμενες δηλαδή, επίμονες κι επίπονες, μερικές φορές, συμπεριφορές.

Το 83-93% του γενικού πληθυσμού έχει ψυχαναγκαστικές ή ανεπιθύμητες ιδέες, εκείνο όμως που τους διαχωρίζει από αυτούς που έχουν ΨΚΔ είναι ότι αυτοί δεν δίνουν σημασία σε αυτές. Αντιθέτως, όσοι έχουν ΨΚΔ τις παίρνουν στα σοβαρά και οι ιδέες αυτές και ως απάντηση σε αυτές έρχονται οι καταναγκασμοί, οι οποίοι είναι συμπεριφορές νοερές ή ορατές.

Επιπλέον, τα ψυχαναγκαστικά καταναγκαστικά άτομα επιμένουν να διώξουν αυτές τις σκέψεις και όσο προσπαθούν να τις διώξουν αυτές επανέρχονται με μεγαλύτερη ένταση και περισσότερες φορές την ημέρα. Π.χ. το άτομο με ΨΚΔ αναρωτιέται αν κλείδωσε την πόρτα και επιστρέφει πολλές φορές για να ελέγξει ξανά και ξανά, εάν την έχει κλειδώσει, επιστρέφει πολλές φορές για να δει αν έχει σβήσει το “μάτι” της κουζίνας, ή αν έχει βγάλει το σίδερο από τη πρίζα.

Σε ακόμη χειρότερες περιπτώσεις έχει ψυχαναγκαστικές ιδέες ανθρωποκτονικού περιεχομένου, δηλαδή αναρωτιέται αν π.χ. του έρθει να σκοτώσει το παιδί του και πανικοβάλλεται, δεν μπορεί να κοιμηθεί, δεν παίρνει αγκαλιά του παιδί του και δεν μένει μόνο μαζί με το παιδί εάν δεν υπάρχει ένας έμπιστος ενήλικας.

Τα παραπάνω ανέφερε στο ΑΠΕ-ΜΠΕ ο ψυχίατρος και καθηγητής Ψυχοπαθολογίας στο Τμήμα Εκπαιδευτικής και Κοινωνικής Πολιτικής του Πανεπιστημίου Μακεδονίας, Γρηγόρης Σίμος, με αφορμή επιστημονική εκδήλωση, με θέμα την ΨΚΔ, που θα διεξαχθεί στις 16 Ιανουαρίου (7 μ.μ. έως τις 9 μ.μ).

Η εκδήλωση διοργανώνεται από το Πανεπιστήμιο Μακεδονίας, το Κέντρο Συμβουλευτικής και Στήριξης Φοιτητών του Πανεπιστημίου και την Ελληνική Εταιρεία Γνωστικής Συμπεριφορικής Ψυχοθεραπείας, στο μέσο ακριβώς της εβδομάδας, 13-19 Ιανουαρίου, η οποία τείνει να καθιερωθεί ως “Εβδομάδα της Ψυχαναγκαστικής Καταναγκαστικής Διαταραχής ή Ιδεοψυχαναγκαστικής Διαταραχής” και θα πραγματοποιηθεί στην Αίθουσα Συνεδρίων του Πανεπιστημίου Μακεδονίας.

“Η ΨΚΔ είναι μια πολύ οδυνηρή κατάσταση λόγω της επιμονής των ψυχαναγκασμών και καταναγκασμών, προκαλεί αξιοσημείωτη δυσφορία και συχνά παραβλάπτει την καθημερινή ακαδημαϊκή, επαγγελματική, οικογενειακή, διαπροσωπική και κοινωνική λειτουργικότητα του ατόμου με την ΨΚΔ”, επισημαίνει ο κ. Σίμος.

Επικαλούμενος στοιχεία μελετών, ο κ.Σίμος, αναφέρει ότι ο μέσος χρόνος που μεσολαβεί από την εμφάνιση των πρώτων συμπτωμάτων της ΨΚΔ μέχρι την πρώτη αποτελεσματική θεραπεία, ή την αναζήτηση βοήθειας, είναι τα επτά χρόνια. “Αυτό σημαίνει ότι κανείς παιδεύεται για επτά χρόνια μέχρι του σημείου όπου η κατάστασή του έχει χρονίσει και αυτές οι ιδέες τον απασχολούν πολλές ώρες και παρεμβαίνουν στη λειτουργικότητά του.

Στα πρώτα χρόνια τα άτομα αυτά φοβούνται και ντρέπονται να αναζητήσουν θεραπεία. Οι θεραπείες που έχουμε είναι τριών ειδών. Η φαρμακευτική, η ψυχοθεραπεία και η νευροχειρουργική με μία τεχνική η οποία σπάνια εφαρμόζεται και ίσως δεν εφαρμόζεται” προσθέτει ο κ. Σίμος.

Η φαρμακευτική θεραπεία γίνεται με χορήγηση αντικαταθλιπτικών, αλλά σε δόσεις μεγαλύτερες από αυτές που χορηγούνται για την αντιμετώπιστη της κατάθλιψης.

“Η θεραπεία με αντικαταθλιπτικά μοιάζει να έχει μια ευεργετική επίδραση πάνω στην ΨΚΔ. Μπορεί κάποιους να τους ανακουφίσει 100%, κάποιους μόνο 30%, ή και καθόλου. Το ότι κάποιος με ΨΚΔ πήρε φάρμακο δεν σημαίνει ότι έγινε καλά, αλλά,ότι μπορεί να βελτιωθεί από ένα άλφα ποσοστό μέχρι 100%.

Δεν χορηγούμε αγχολυτικά πρώτον διότι αυτά δίνουν μια πολύ πρόσκαιρη βελτίωση, που σημαίνει ότι πρέπει να τα παίρνει κανείς συνέχεια και δεύτερον τα αγχολυτικά από ένα σημείο και πέρα θα προκαλέσουν σωματική και ψυχολογική εξάρτηση. Όσον αφορά την ψυχοθεραπεία υπάρχουν 400 μορφές της.

Η πιο αποτελεσματική, με βάση αξιόπιστες επιστημονικές μελέτες, είναι η γνωστική συμπεριφορική ψυχοθεραπεία. Είναι αρκετά δημοφιλής εδώ και πολλά χρόνια και φάνηκε πως είναι και ιδιαίτερα αποτελεσματική συγκριτικά. Βεβαίως ούτε αυτή είναι πανάκεια. Κάποιους μπορεί να τους ανακουφίσει 100% και κάποιους σε ένα ποσοστό.

Αλλά δεν φαίνεται να υπάρχει τίποτα καλύτερο από αυτήν. Υπάρχουν μελέτες οι οποίες έχουν αποδείξει ότι η γνωστική συμπεριφορική ψυχοθεραπεία είναι το ίδιο αποτελεσματική όσο και το φάρμακοή και αντίστροφα. Αυτό βεβαίως βραχυπρόσθεσμα. Μακροπρόθεσμα, επειδή “κόβοντας” κανείς το φάρμακο έχει ένα ποσοστό πιθανότητας να υποτροπιάσει, η γνωστική συμπεριφορική ψυχοθεραπεία είναι πιο αποτελεσματική από το φάρμακο.

Και τέλος είπανε κάποιοι “αφού αυτά τα δύο είναι αποτελεσματικά αν τα συνδυάσουμε μήπως θα έχουμε πιο αποτελεσματική θεραπεία;” Σε αυτό το σημείο οι απόψεις είναι μοιρασμένες. Υπάρχουν κάποιοι που υποστηρίζουν ότι ο συνδυασμός είναι πιο αποτελεσματικός και κάποιοι που λένε ότι δεν είναι αποτελεσματικός.

Η γενική παραδοχή είναι ότι αν έχουμε ένα άτομο με βαριά ΨΚΔ σαφέστατα θα δώσουμε και φάρμακο και ψυχοθεραπεία”, εξηγεί ο κ. Σίμος.