Κάπου στις ΗΠΑ, μια γυναίκα κατά τη διάρκεια της περιόδου της, αντί να τυλίξει το ταμπόν της σε χαρτί υγείας και να το πετάξει στον κάδο, το έβαλε σε ένα ειδικό πλαστικό δοχείο δειγμάτων, έκλεισε το καπάκι σφιχτά και το έστειλε ταχυδρομικά σε μια διεύθυνση στο Όκλαντ της Καλιφόρνια.
Η διεύθυνση ανήκε στην NextGen Jane (NGJ), μια νεοφυή εταιρεία με έδρα την περιοχή του Bay Area που ιδρύθηκε το 2014. Η Julia Carr, υπεύθυνη κλινικής έρευνας της NGJ, στέκεται στο εργαστήριο της εταιρείας, μεταγγίζοντας ένα μείγμα από το αίμα της γυναίκας και διάλυμα συντήρησης σε ένα δοκιμαστικό σωλήνα.
Στη συνέχεια θα απομονώσει μικρές ποσότητες για να τις παγώσει και να τις αποθηκεύσει για μελλοντική ανάλυση. Η NGJ έχει λάβει περίπου 2.500 δείγματα εμμηνορροϊκού αίματος με αυτόν τον τρόπο – από γυναίκες που εθελοντικά έστειλαν τα χρησιμοποιημένα ταμπόν τους – για τις έρευνές της. Το γεγονός ότι η Carr χειρίζεται το αίμα περιόδου τους δεν τη δυσκολεύει καθόλου. «Αυτό είναι ένα υπέροχο έργο για την επιστήμη της γυναίκας, και εξερευνούμε έναν νέο τύπο δείγματος», δήλωσε.
Η NGJ είναι μία από λίγες μικρές, κυρίως γυναικείες «femtech» νεοφυείς εταιρείες που, παράλληλα με μερικές ακαδημαϊκές ερευνητικές ομάδες, συμμετέχουν σε έναν αγώνα για την ανάπτυξη εξετάσεων αίματος χρησιμοποιώντας εμμηνορροϊκό υλικό που συλλέγεται με μη επεμβατικό τρόπο στο σπίτι, όπως αναφέρει o Guardian. Συνήθως χρησιμοποιούμε ούρα, σάλιο και, φυσικά, αίμα που λαμβάνεται από τις φλέβες μας για να εξετάσουμε μια σειρά ιατρικών καταστάσεων. Η εγκεκριμένη από την FDA εξέταση Cologuard επιτρέπει στους ανθρώπους να συλλέγουν μόνοι τους τα κόπρανά τους και να τα στέλνουν για έλεγχο για καρκίνο του παχέος εντέρου και του ορθού. Αυτές οι ομάδες ρωτούν: γιατί όχι κι ένα υγρό που παράγει το ήμισυ του πληθυσμού του κόσμου κάθε μήνα για μεγάλο μέρος της ζωής του;
Η μεγάλη έμφαση δίνεται στη διάγνωση γυναικολογικών και αναπαραγωγικών προβλημάτων υγείας για άτομα που στέλνουν το αίμα της περιόδου τους για ανάλυση. Αλλά αυτό το αίμα θα μπορούσε επίσης να χρησιμοποιηθεί για την παρακολούθηση ορμονών, τον έλεγχο για καρκίνους, την παρακολούθηση ασθενειών όπως ο διαβήτης και την ενίσχυση της έρευνας με βλαστοκύτταρα.
«Είναι ένα προφανές βιολογικό δείγμα που έχει παραμεληθεί εντελώς», λέει η Christine Metz, η οποία συνδιευθύνει το έργο Research Outsmarts Endometriosis (Rose) στα Feinstein Institutes for Medical Research του Northwell Health. «Θεωρείται απόβλητο, αλλά στην πραγματικότητα είναι ένας πραγματικός θησαυρός».
Το γεγονός ότι παραμελήθηκε για τόσο μεγάλο διάστημα δεν εκπλήσσει ιδιαίτερα τους ανθρώπους του χώρου. Οι γυναίκες – τα σώματά τους, οι ανησυχίες τους για την υγεία – έχουν μελετηθεί ανεπαρκώς λόγω ενός συνδυασμού ιστορικού αποκλεισμού από την κλινική έρευνα, επίμονης έμφυλης προκατάληψης και κοινωνικού στίγματος γύρω από την εμμηνόρροια και την αναπαραγωγική υγεία.
Ο παράγοντας «αποστροφής» έχει επίσης επιβραδύνει την έρευνα με το εμμηνορροϊκό αίμα, σύμφωνα με τη Renate van der Molen, ανοσολόγο στο ιατρικό κέντρο του Πανεπιστημίου Radboud στην Ολλανδία, η οποία χρησιμοποιεί το υγρό για τη μελέτη διαφόρων γυναικολογικών παθήσεων. «Θεωρείται βρόμικο, λίγο δύσοσμο και άχρηστο … Οι άνθρωποι διστάζουν να δώσουν δείγμα», δήλωσε.
Κι όμως, η χρήση του εμμηνορροϊκού αίματος έχει νόημα, ανέφερε. Όχι μόνο είναι μη επεμβατικό και εύκολο να συλλεχθεί, αλλά, το πιο σημαντικό, είναι μοναδικό στο ότι περιέχει κύτταρα και μόρια που αντικατοπτρίζουν την κατάσταση της μήτρας. Μπορεί να μεταφέρει μηνύματα στους γιατρούς που άλλα σωματικά υγρά ίσως δεν μπορούν. Είναι απλώς «τόσο διαφορετικό» από το αίμα που λαμβάνεται από μια φλέβα, είπε η Van der Molen.
Διάγνωση ενδομητρίωσης
Η ενδομητρίωση – κατά την οποία ιστός παρόμοιος με το ενδομήτριο της μήτρας αναπτύσσεται εκτός μήτρας σε σημεία γνωστά ως βλάβες (lesions), προκαλώντας έντονο πυελικό πόνο και βαριά αιμορραγία, ενώ δυσκολεύει και την εγκυμοσύνη – είναι μια καταστροφική νόσος. Εκτιμάται ότι πλήττει πάνω από το 10% των γυναικών σε αναπαραγωγική ηλικία. Όχι μόνο δεν υπάρχει θεραπεία και οι διαθέσιμες επιλογές αντιμετώπισης είναι περιορισμένες, αλλά η επιβεβαίωση της διάγνωσης μπορεί να είναι εφιάλτης: ο μόνος τρόπος είναι μέσω λαπαροσκοπικής χειρουργικής, που συνήθως πραγματοποιείται υπό γενική αναισθησία. Επειδή η ενδομητρίωση εμφανίζεται διαφορετικά σε κάθε άτομο και τα συμπτώματά της μοιάζουν με εκείνα άλλων παθήσεων, μπορεί να περάσουν χρόνια μέχρι να φτάσει κανείς στο στάδιο της χειρουργικής διάγνωσης.
Η ανάπτυξη ενός μη επεμβατικού, οικιακού τεστ για την ενδομητρίωση έγινε κύριο επίκεντρο της NGJ το 2021, αν και η εταιρεία ζητούσε από τις γυναίκες που έχουν περίοδο να στέλνουν τα χρησιμοποιημένα ταμπόν τους πολύ νωρίτερα.
Μετά τη λήψη επαρκούς αριθμού δειγμάτων, η εταιρεία άρχισε να αναζητά μοριακά σήματα γυναικολογικών παθήσεων αναλύοντας DNA, RNA και πρωτεΐνες. Ιδιαίτερα έντονες διαφορές στο mRNA – το μόριο που λέει στα κύτταρα ποιες πρωτεΐνες να παράγουν και πότε – παρατηρήθηκαν μεταξύ γυναικών με και χωρίς ενδομητρίωση.
Πέρα από την ενδομητρίωση, οι υποστηρικτές αναφέρουν αρκετές γυναικολογικές παθήσεις που το αίμα περιόδου θα μπορούσε να βοηθήσει στη διάγνωση – όπως άλλες διαταραχές του ενδομητρίου συμπεριλαμβανομένων την αδενομύωση, τη χρόνια ενδομητρίτιδα και τα ινομυώματα, το σύνδρομο πολυκυστικών ωοθηκών, καθώς και του καρκίνου των ωοθηκών και του ενδομητρίου. Πολλές από αυτές τις παθήσεις παραμένουν αδιάγνωστες για χρόνια και, σε ορισμένες περιπτώσεις, μπορούν να επιβεβαιωθούν μόνο μέσω επεμβατικών διαδικασιών, όπως η βιοψία ενδομητρίου.
Κάνοντας τη δοκιμή πραγματικότητα
Πέρα από την ενδομητρίωση, ορισμένες startups και ερευνητικές ομάδες πειραματίζονται με διάφορες άλλες παθήσεις και τεχνικές συλλογής αίματος περιόδου.
Η γερμανική startup Theblood, που ιδρύθηκε το 2022, εξετάζει πώς να χρησιμοποιήσει το αίμα περιόδου που συλλέγεται μέσω κύπελλου περιόδου για να παρέχει στις γυναίκες αναφορές σχετικά με την κατάσταση της υγείας τους. Η εταιρεία οραματίζεται ένα οικιακό τεστ για τα επίπεδα ορμονών που σχετίζονται με τη γονιμότητα, την υγεία του κύκλου και την περιεμμηνόπαυση, το οποίο συνήθως γίνεται μέσω τυπικής αιμοληψίας. Επιπλέον, εξετάζει δείκτες φλεγμονής με στόχο τον εντοπισμό προτύπων που ενδέχεται να υποδηλώνουν χρόνια προβλήματα νωρίτερα, και έχει μελετήσει τη χρήση του αίματος περιόδου για την παρακολούθηση επιπέδων βιταμινών.
Τον Μάιο, ερευνητές στο ETH Zürich στην Ελβετία παρουσίασαν ένα πρωτότυπο σερβιετάκι περιόδου με έναν μη ηλεκτρονικό αισθητήρα που αλλάζει χρώμα παρουσία ορισμένων πρωτεϊνών στο αίμα περιόδου, οι οποίες θα μπορούσαν να υποδεικνύουν ασθένεια, συμπεριλαμβανομένου ενδεχομένως καρκίνου.
Στη συνέχεια υπάρχει η Qvin, μια ακόμη φιλόδοξη startup με έδρα την περιοχή του Bay Area, που ιδρύθηκε το 2014, η οποία φαίνεται να βρίσκεται πιο μπροστά στον αγώνα για την πραγματοποίηση των τεστ με αίμα περιόδου.
Πέρυσι, η εταιρεία έγινε η πρώτη που έλαβε έγκριση από την FDA για ένα ειδικό σερβιετάκι περιόδου και τεστ για γυναίκες που έχουν ήδη διαγνωστεί με διαβήτη, ώστε να παρακολουθούν τα επίπεδα σακχάρου στο αίμα – ένα τεστ A1C, αλλά χρησιμοποιώντας αίμα περιόδου αντί για αίμα από φλέβα. Το σερβιετάκι διαθέτει μια ειδική λωρίδα συλλογής όπου μια μικρή ποσότητα αίματος συγκεντρώνεται και στεγνώνει πριν αποσταλεί στην Qvin για ανάλυση.
Ωστόσο, η Qvin έχει σταματήσει προσωρινά να προσφέρει το τεστ απευθείας μέσω της ιστοσελίδας της και έχει στραφεί σε διαφορετική αγορά: κυβερνήσεις και οργανισμούς υγείας, ιδιαίτερα στον παγκόσμιο Νότο, που αναζητούν οικονομικούς και πιο βολικούς τρόπους ανίχνευσης ασθενειών για τα εκατομμύρια των γυναικών που εξυπηρετούν.
Μια πιθανή πηγή βλαστοκυττάρων
Υπάρχει ένα «ιατρικό θαύμα» που συμβαίνει μία φορά τον μήνα στο σώμα των γυναικών, όταν το ενδομήτριο, το οποίο αποβάλλεται κατά την έμμηνο ρύση, αναγεννάται, καθώς νέα αιμοφόρα αγγεία αναπτύσσονται από τα υπάρχοντα, λέει ο Thomas Ichim, επιστήμονας και επιχειρηματίας στον χώρο της βιοτεχνολογίας, που συνυπογράφει μια εργασία του 2007 για την ανακάλυψη βλαστοκυττάρων στο αίμα περιόδου. Είναι τα βλαστοκύτταρα στο ενδομήτριο – κάποια από τα οποία αποβάλλονται με το αίμα της περιόδου – που καθοδηγούν αυτήν τη διαδικασία. «Είναι λογικό να σκεφτεί κανείς ότι μπορείς να χρησιμοποιήσεις αυτά τα κύτταρα για να διεγείρεις την παραγωγή αιμοφόρων αγγείων σε κάποιον άλλον», λέει ο Ichim.
Με άλλα λόγια, το αίμα της περιόδου δεν έχει μόνο διαγνωστική και εξεταστική δυναμική.
Η μεγάλη υπόσχεση των βλαστοκυττάρων είναι ότι κάποια μέρα θα χρησιμοποιηθούν από γιατρούς για να αναγεννήσουν κατεστραμμένους ιστούς. (Μέχρι σήμερα, σχεδόν όλες οι θεραπείες με βάση τα βλαστοκύτταρα είναι πειραματικές) Και όταν ανακαλύφθηκαν για πρώτη φορά στο αίμα περιόδου, ξεκίνησε μια σειρά ερευνών που εξερευνούσαν εφαρμογές για τη θεραπεία γυναικολογικών διαταραχών, μεταξύ άλλων ασθενειών.
Θεωρητικά, το αίμα περιόδου θα μπορούσε να αποτελέσει πλούσια πηγή βλαστοκυττάρων: οι δότες θα μπορούσαν να τα δίνουν μέσω κύπελλου περιόδου αντί να υποβάλλονται σε επεμβατική βιοψία για να τα συλλέξουν από τον μυελό των οστών, όπως γίνεται σήμερα.
Ωστόσο, η αρχική αύξηση της έρευνας δεν προχώρησε ιδιαίτερα. Σύμφωνα με μια πρόσφατη εκτίμηση, μόλις το 0,25% της έρευνας για τα ενήλικα βλαστοκύτταρα τα τελευταία χρόνια αφορούσε βλαστοκύτταρα που προέρχονταν από εμμηνορροϊκό αίμα.
Το 2004, η ερευνήτρια Caroline Gargett δημοσίευσε την ανακάλυψή της για τα βλαστοκύτταρα στο ανθρώπινο ενδομήτριο, θέτοντας τα θεμέλια για την επακόλουθη ανακάλυψή τους στο αίμα περιόδου. Σήμερα, η Gargett, που εργάζεται στο Hudson Institute of Medical Research στην Αυστραλία, χρησιμοποιεί βλαστοκύτταρα από το ενδομήτριο στη δική της εργασία: για τη θεραπεία πρόπτωσης πυελικών οργάνων. Λέει ότι έχουν μεγαλύτερη αναγεννητική δυνατότητα και πιο μακροχρόνια αποτελέσματα από αυτά στο αίμα περιόδου, αν και η απόκτησή τους απαιτεί επεμβατική βιοψία ενδομητρίου. «Πολλοί απλώς λένε, “ας δοκιμάσουμε”, με βλαστοκύτταρα στο αίμα περιόδου, χωρίς πραγματικά να κατανοούν» τις λεπτομέρειες, λέει. (Για παράδειγμα, το αίμα περιόδου περιέχει μείγμα αληθινών βλαστοκυττάρων και κυττάρων που μοιάζουν με βλαστοκύτταρα, γεγονός που καθιστά πιο δύσκολη τη λήψη καθαρών και αξιόπιστων δειγμάτων.)
Ωστόσο, η ίδια φαντάζεται μια εναλλακτική χρήση για το αίμα περιόδου. Θα ήθελε να αναπτύξει μικρά, εξατομικευμένα μοντέλα του ενδομητρίου για γυναίκες με ενδομητρίωση, τα λεγόμενα «οργανειδή», από τα θραύσματα ενδομητρικού ιστού στο αίμα της περιόδου τους. Κάθε «μίνι-όργανο» μιας γυναίκας θα αποθηκεύεται σε μια «βιβλιοθήκη αίματος περιόδου» και θα χρησιμοποιείται για να δοκιμάζονται οι αντιδράσεις τους σε διάφορα φάρμακα.
Η χρηματοδότηση παραμένει το μεγαλύτερο εμπόδιο για τα τεστ με αίμα περιόδου, λένε όσοι βρίσκονται στον χώρο. Ενώ οι NGJ και Qvin, οι εταιρείες της περιοχής του Bay Area, έχουν συγκεντρώσει περίπου 20 εκατομμύρια δολάρια η καθεμία από την ίδρυσή τους πριν από πάνω από μια δεκαετία, είναι ένα μικρό ποσό σε σύγκριση με τα τεράστια κεφάλαια που κυκλοφορούν στη Silicon Valley.
Μια μικρή καλή είδηση είναι ότι το Massachusetts Institute of Technology (MIT) ξεκίνησε νωρίτερα φέτος μια επιστημονική πρωτοβουλία για την έμμηνο ρύση με προϋπολογισμό 10 εκατομμυρίων δολαρίων.
Στο μεταξύ, η NGJ θέλει να διατηρήσει τη ροή του αίματος: όπως λέει η CEO της startup, Tariyal, που δεν αφήνει καμία ευκαιρία να πάει χαμένη: «Αν σκέφτεσαι πώς μπορείς να συνεισφέρεις, στείλε μας το σερβιετάκι σου».
πηγή ertnews.gr
φωτογραφία: © Unsplash
