Καβάλα: Το κατόρθωμα του αντιτορπιλικού ΑΔΡΙΑ και η γενναιότητα του πληρώματός του

Ήταν 6 Δεκεμβρίου 1943, ανήμερα της εορτής του προστάτη των ναυτικών Αγίου Νικολάου, όταν το εναπομείναν τμήμα του θρυλικού αντιτορπιλικού ΑΔΡΙΑΣ κατέπλεε περήφανο στο συμμαχικό λιμάνι της Αλεξάνδρειας στην Αίγυπτο.

Η σημαντική αυτή στιγμή για την ιστορία του Ελληνικού Πολεμικού Ναυτικού, που αποτυπώνει την ανδρεία και τον πατριωτισμό του γενναίου πληρώματος του σκάφους, ζωντάνεψε ξανά στην παρουσίαση του νέου βιβλίου της δημοσιογράφου Μαργαρίτας Πουρνάρα με τίτλο: «ΑΔΡΙΑΣ – Ήταν όλοι τους ήρωες», από τον υπουργό Εθνικής Άμυνας Νίκο Παναγιωτόπουλο.

Μέσα σε συγκινησιακά φορτισμένη ατμόσφαιρα, στην κατάμεστη από κόσμο μεγάλη σάλα του ιστορικού ξενοδοχείου Ιμαρέτ, στην παλιά πόλη της Καβάλας, οι μνήμες ταξίδεψαν ογδόντα χρόνια πίσω, στην εκδήλωση που διοργάνωσε το ερευνητικό κέντρο MOHA για την παρουσίαση του βιβλίου.

Ξετυλίγοντας νήμα της ιστορίας

Το βράδυ της 22ας Οκτωβρίου 1943, το αντιτορπιλικό ΑΔΡΙΑΣ διατάχθηκε να πλεύσει από την Κω προς την Κάλυμνο επιχειρώντας αντιπερισπασμό και παραπλάνηση εναντίον εχθρικών μονάδων επιφανείας. Στις 21:36 τρομερή έκρηξη συγκλόνισε το πλοίο μετά από πρόσκρουση πάνω σε νάρκη. Διπλά του έπλεε το βρετανικό αντιτορπιλικό Hurworth.

Το Hurworth, στην προσπάθειά του να πλεύσει προς βοήθεια του ΑΔΡΙΑ, προσέκρουσε επίσης σε νάρκη και βυθίστηκε, παρασύροντας στο βυθό 143 άνδρες. Το ΑΔΡΙΑΣ παρά τις μεγάλες ζημιές κατόρθωσε να φθάσει στην κοντινή τουρκική ακτή της Μύνδου (σημερινὸ Γκιουμουσλούκ). Οι απώλειες ήταν 21 νεκροί και 30 τραυματίες. Ολόκληρο το πρωραίο τμήμα είχε αποκολληθεί και στο πλοίο είχε ξεσπάσει πυρκαγιά. Νεκροί, τραυματίες και κομμένα ανθρώπινα μέλη ήταν διάσπαρτα παντού.

Έπειτα από επισκευές, που διήρκεσαν σαράντα ημέρες, το αντιτορπιλικό ΑΔΡΙΑΣ ξεκίνησε το ταξίδι της επιστροφής, πλέοντας με την πρύμη του. Διέσχισε μέσα σε πέντε ημέρες 730 ναυτικά μίλια, έχοντας κατεστραμμένο το μεγαλύτερο μέρος της πλώρης του.

Ν. Παναγιωτόπουλος: «Ο πατριωτισμός δεν πολιτικοποιείται»

Μιλώντας στην παρουσίαση, ο υπουργός Ν. Παναγιωτόπουλος σημείωσε: «Το βιβλίο της Μαργαρίτα Πουρνάρα είναι μια οφειλόμενη τιμή στη μνήμη του γενναίου πληρώματος του ΑΔΡΙΑΣ. Είναι λυπηρό που οι περισσότεροι δεν γνωρίζουμε σήμερα την ιστορία του ΑΔΡΙΑ. Δεν γνωρίζουμε τις ηρωικές προσπάθειες του πληρώματός του και τις αντιξοότητες που αντιμετώπισε. Κατάφεραν να ξεπεράσουν με ηρωισμό ανυπέρβλητες προκλήσεις, εξασφαλίζοντας την ασφαλή πλεύση του σκάφους από το νότιο Αιγαίο στην Αλεξάνδρεια. Η στιγμή εισόδου του ΑΔΡΙΑ στο συμμαχικό λιμάνι της Αλεξάνδρειας έχει αποτυπωθεί από το πινέλο του Έλληνα ζωγράφου Αντώνη Κανά και ο πίνακας αυτός κοσμεί το γραφείο του ΥΠΕΘΑ».

Ο κ. Παναγιωτόπουλος αναφέρθηκε στον πατριωτισμό του κυβερνήτη του αντιτορπιλικού, αντιπλοίαρχου Ιωάννη Τούμπα, αλλά και των υπολοίπων μελών του πληρώματος, που αριθμούσε 204 αξιωματικούς, υπαξιωματικούς και ναύτες, οι οποίοι -όπως είπε- ποτέ δεν έλαβαν την αναγνώριση που τους έπρεπε.

«Ο πατριωτισμός δεν πολιτικοποιείται», σημείωσε ο υπουργός Εθνικής Άμυνας και πρόσθεσε: «Είναι αγάπη για την πατρίδα, μια αγάπη που αναδεικνύεται μέσα από προσπάθειες και πράξεις. Στην περίπτωση του ΑΔΡΙΑ, συνηθισμένοι άνθρωποι, διαχειρίστηκαν ασυνήθιστες καταστάσεις γράφοντας μια από τις σημαντικότερες σελίδες της σύγχρονης ελληνικής ιστορίας του πολεμικού ναυτικού».

Ιδιαίτερη αναφορά έκανε ο κ. Παναγιωτόπουλος στον Δραμινό στην καταγωγή εφοπλιστή και ευπατρίδη Άρη Θεοδωρίδη, ο οποίος ανέλαβε την έκδοση του σημαντικού αυτού βιβλίου, που καταγράφει την ιστορία του σκάφους μέσα από ενδελεχή και σε βάθος έρευνα.

Να σημειωθεί πως ο Άρης Θεοδωρίδης είχε αναλάβει την ανακατασκευή της οικείας του Παύλου Μελά, ενώ πρόσφατα χρηματοδότησε την κατασκευή του Πάρκου Ναυτικής Παράδοσης.

Ολοκληρώνοντας την ομιλία του, ο κ. Παναγιωτόπουλος τόνισε: «Καλούμαστε σήμερα να διαχειριστούμε τις κρίσεις της γενιάς μας, εμπνεόμενοι από τα κατορθώματα του πληρώματος του ΑΔΡΙΑΣ. Το μήνυμα αυτών των ανδρών είναι διαχρονικό και μας θυμίζει πως έτσι πρέπει να ανταποκριθούμε μπροστά στην ευθύνη που έχουμε να διασφαλίσουμε την εθνική κυριαρχία, την ασφάλεια και την ανεξαρτησία μας».

Ο άνθρωπος που αποτύπωσε την καταστροφή του ΑΔΡΙΑ

Η συγγραφέας και δημοσιογράφος Μαργαρίτα Πουρνάρα αναφέρθηκε σε μια παλιά φωτογραφική μηχανή από τη πλούσια συλλογή του Άρη Θεοδωρίδη, που θα εκτεθεί στο μουσείο φωτογραφίας στη Δράμα, και η οποία στάθηκε αφορμή για την έρευνα και συγγραφή του βιβλίου.

Η Δραμινή Φανή Ζιώγα – Ασλάνη δώρισε στο μουσείο μια παλιά φωτογραφική μηχανή μαζί με πολλά αρνητικά που ανήκαν στον πεθερό της, Πέτρο Ασλάνη, ο οποίος υπηρέτησε στον ΑΔΡΙΑ και στον ΑΒΕΡΩΦ. Ο Πέτρος Ασλάνης αγόρασε τη μεταχειρισμένη φωτογραφική μηχανή στην Αλεξάνδρεια από έναν Άγγλο και ήταν ο μοναδικός που αποτύπωσε με το φακό του τις πλέον δραματικές στιγμές του ηρωικού πλοίου.

«Χάρη σε αυτόν το άνθρωπο», τόνισε η κ. Πουρνάρα, «διασώθηκαν μοναδικές φωτογραφίες, που αποτελούν σήμερα πολύτιμα ιστορικά ντοκουμέντα από την μεγάλη καταστροφή του πλοίου και τον ηρωισμό του πληρώματος. Κάθε ένας από τους άνδρες αυτού του σκάφους ήταν και ένας ήρωας. Αρκεί να σκεφτεί κάποιος ότι ανατινάχθηκε όλη η πλώρη μέχρι τη γέφυρα. Από τα 87 μέτρα, τα 30 είχαν καταστραφεί. Και σε αυτή την κατάσταση, κατάφερε κάτω από τη μύτη των Γερμανών να διασχίσει μια απόσταση 730 ναυτικών μιλίων».

Στις σελίδες του ιδιαίτερα καλαίσθητου βιβλίου, από τις εκδόσεις ΚΥΚΛΩΨ, υπάρχουν στοιχεία από τα δελτία παραγγελίας του πλοίου στο ναυπηγείο του Νιουκάστλ ως τη ημέρα που πήγε στα διαλυτήρια το 1945. Στοιχεία που αφορούν την τοποθέτηση του ναρκοπεδίου στην Κάλυμνο και ήρθαν στο φως από τα γερμανικά αρχεία, ενώ έγινε ενδελεχής έρευνα και στα βρετανικά αρχεία. Επίσης, περιγράφονται τα κατορθώματα του πληρώματος, πως διασώθηκαν οι τραυματίες και τα αυτοσχέδια χειρουργεία που στήθηκαν.

Μια φράση που έμεινε στην ιστορία

Ήρωας ήταν και ο γιατρός Ανδρέας Καποδίστριας, που κατάφερε με ψαλίδια κουρέματος, λεπίδες ξυρίσματος και κολόνιες αντί αντισηπτικού, καθώς το νοσοκομείο του πλοίου διαλύθηκε από την έκρηξη, να κάνει εγχειρήσεις και να σώσει πολλούς τραυματίες. Ανάμεσά τους ο ναύτης Γιώργος Παπαφραντζέσκος που έπρεπε να ακρωτηριαστεί στο αριστερό χέρι χωρίς αναισθησία. Ο επίσης τραυματίας κυβερνήτης Ιωάννης Τούμπας έσπευσε να τον παρηγορήσει για να ακούσει από τον Ποριώτη τη φράση μου έμελλε να μείνει στην ιστορία: «Και τι είναι ένα χέρι για την πατρίδα κύριε κυβερνήτα;».

Ο Καβαλιώτης που υπηρέτησε στον ΑΔΡΙΑ

Ο ερευνητής της τοπικής ιστορίας Κώστας Παπακοσμάς μίλησε για τον Καβαλιώτη αξιωματικό Κωνσταντίνο Σωτηρίου που υπηρετούσε στον ΑΔΡΙΑ και ο ρόλος του υπήρξε καίριος στη διάσωση του αντιτορπιλικού και στον ασφαλή κατάπλου στο λιμάνι της Αλεξάνδρειας. Από τις πιο συγκινητικές στιγμές της βραδιάς αποτέλεσε η παρουσίαση στην εκδήλωση του Δημήτρη Σωτηρίου, γιου του Κωνσταντίνου, ο οποίος ταξίδεψε από την Αθήνα στην Καβάλα ειδικά για την παρουσίαση του βιβλίου στη γενέτειρα του πατέρα του. «Σας ευχαριστώ όλους που θυμάστε τον πατέρα μου και όλους τους υπόλοιπους ήρωες, κρατώντας τους ζωντανούς μέσα από τη μνήμη», είπε μεταξύ άλλων ο κ. Σωτηρίου.

Τέλος, η κ. Πουρνάρα αναφέρθηκε στις δυσκολίες που συνάντησε αλλά και στα μικρά «θαύματα», που έζησε κατά τη διάρκεια της έρευνας και της συγγραφής του βιβλίου. «Ό,τι έψαχνα, με κάποιον μαγικό τρόπο εμφανίζονταν μπροστά μου!», είπε μεταξύ άλλων, αναφερόμενη και στο πώς βρέθηκε μπροστά στον γιο του Κωνσταντίνου Σωτηρίου, ο οποίος έτυχε να είναι ο σύζυγος μιας φίλης της, κάτι που η ίδια αγνοούσε μέχρι τότε.