Mε στόχο την προστασία της νέας γενιάς από τα fake news, ξεκινά από τον Οκτώβριο η υλοποίηση του προγράμματος «Καλλιεργώντας Κριτικούς Αναγνώστες» σε 30 Γυμνάσια και Λύκεια της χώρας (Αθήνα, Θεσσαλονίκη, Καστοριά, Χανιά, Πάτρα, Λάρισα, Ηράκλειο κ.ά.) με τη συνεργασία της αρμόδιας Γενικής Γραμματείας Επικοινωνίας και Ενημέρωσης, του υπουργείου Παιδείας Θρησκευμάτων και Αθλητισμού, καθώς και του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης.
Οι ψευδείς ειδήσεις (fake news) και η παραπληροφόρηση έχουν εξελιχθεί σε ένα όλο και πιο ορατό παγκόσμιο φαινόμενο. Τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και τα εργαλεία εξατομίκευσης που προσφέρουν έχουν καταστήσει ευκολότερη τη διάδοση ψευδών ιστοριών. Ακόμη και νέοι άνθρωποι, εξοικειωμένοι με την τεχνολογία, δυσκολεύονται να εντοπίσουν τις κατασκευασμένες ειδήσεις. Την ίδια ώρα, όπως επισημαίνει το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, οι ψευδείς ειδήσεις και οι συντονισμένες εκστρατείες παραπληροφόρησης έχουν εξελιχθεί τα τελευταία χρόνια σε εργαλεία πολιτικής παρέμβασης. Οι ευρωπαϊκές εκλογές του Ιουνίου 2024 και αρκετές εκλογικές αναμετρήσεις στα κράτη μέλη έχουν βρεθεί στο στόχαστρο προσπαθειών χειραγώγησης πληροφοριών.
Σύμφωνα με τα στοιχεία του Ευρωβαρόμετρου που παρουσιάστηκαν το φθινόπωρο του 2024, (https://europa.eu/eurobarometer/surveys/detail/3215) το 82% των Ευρωπαίων συμφωνεί ότι η ύπαρξη ειδήσεων ή πληροφοριών που διαστρεβλώνουν την πραγματικότητα ή είναι ακόμη και ψευδείς, αποτελεί πρόβλημα για τη δημοκρατία. Παράλληλα, το 77% των Ευρωπαίων συμφωνεί ότι η ύπαρξη ειδήσεων ή πληροφοριών που διαστρεβλώνουν την πραγματικότητα ή είναι ακόμη και ψευδείς αποτελεί πρόβλημα στη χώρα τους.
Το πιλοτικό πρόγραμμα που έχει διάρκεια 12 μηνών παρουσίασαν η υπουργός Παιδείας Θρησκευμάτων και Αθλητισμού Σοφία Ζαχαράκη και ο υφυπουργός παρά τω Πρωθυπουργώ και Κυβερνητικός Εκπρόσωπος Παύλος Μαρινάκης, τις προηγούμενες ημέρες κατά τη διάρκεια της ΔΕΘ. Μέσα στις επόμενες εβδομάδες o κ. Μαρινάκης και η κυρία Ζαχαράκη θα επισκεφτούν σχολεία στην Αττική και την περιφέρεια όπου θα παρουσιάσουν το πρόγραμμα σε μαθητές.
Η παρουσίαση στο περίπτερο της Γενικής Γραμματείας Επικοινωνίας και Ενημέρωσης ήταν μόνο η αρχή αφού ήδη ξεκίνησε διαδικτυακή καμπάνια με βίντεο και οπτικοακουστικό υλικό στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και θα δημιουργηθεί ειδικό υλικό για το πιλοτικό πρόγραμμα, το οποίο θα διανεμηθεί στα σχολεία.
Τι προβλέπει το πρόγραμμα
Μέσα από τις δράσεις του προγράμματος μαθητές ηλικίας 12-18 ετών θα έχουν την ευκαιρία να καλλιεργήσουν τον ειδησεογραφικό γραμματισμό, την κριτική σκέψη και την ψηφιακή υπευθυνότητά τους ώστε να είναι σε θέση να αναγνωρίζουν τα fake news και να τα απορρίπτουν. Για να επιτευχθεί αυτό, θα πραγματοποιηθεί η σύνδεση ειδήσεων με μαθήματα όπως είναι η Ιστορία, η Κοινωνιολογία και η Γλώσσα. Παράλληλα, προβλέπεται η εμπλοκή μαθητών σε ρόλους ρεπόρτερ, συντακτών, φωτογράφων και δημιουργών πολυμεσικού περιεχομένου.
Για την υλοποίηση του προγράμματος προβλέπεται η εκπαίδευση τόσο των εκπαιδευτικών όσο και των δημοσιογράφων που θα συμμετέχουν σε αυτή.
Στο πλαίσιο του προγράμματος, μάλιστα, θα πραγματοποιηθούν διαδραστικά εργαστήρια με θεματικές όπως:
– Αναγνώριση και αντιμετώπιση fake news
– Κριτική χρήση Τεχνητής Νοημοσύνης στην ενημέρωση (πώς να εντοπίζονται λάθη, παραπλανητικές χρήσεις και αλγοριθμικές στρεβλώσεις)
– Προστασία προσωπικών δεδομένων και ψηφιακή ασφάλεια
– Κατανόηση δεοντολογίας ΜΜΕ και του ρόλου της δημοσιογραφίας
Η καινοτομία του προγράμματος έγκειται στο γεγονός, ότι για πρώτη φορά εφαρμόζεται στην Ελλάδα συστηματικό πρόγραμμα ειδησεογραφικής παιδείας, με συνδυασμό δημοσιογραφίας, τεχνητής νοημοσύνης και πολιτειακής αγωγής, το οποίο μεταξύ άλλων προσφέρει στους μαθητές πρακτικά εργαλεία για να σταθούν απέναντι στην υπερπληροφόρηση, στην αποφυγή ενημέρωσης και στους κινδύνους μη κριτικής χρήσης της Τεχνητής Νοημοσύνης, υιοθετεί project-based learning με βιωματικές μεθόδους (παραγωγή podcasts, άρθρων, βίντεο, καμπανιών) και προάγει την ανάγνωση και ανάλυση του έντυπου και ψηφιακού Τύπου, ενισχύοντας την αναγνωσιμότητα και βιωσιμότητα του Τύπου.
Τον Ιούνιο του 2026 θα διεξαχθεί Παγκόσμιο Συνέδριο στην Αθήνα, με συμμετοχή εκπροσώπων από διεθνή Πανεπιστήμια και Οργανισμούς, με στόχο να αναδειχθεί η Ελλάδα ως κόμβος στην εκπαίδευση ειδησεογραφικού γραμματισμού.
Όπως αναφέρει η Γενική Γραμματεία Ενημέρωσης σε ανακοίνωσή της, «με το πρόγραμμα “Καλλιεργώντας Κριτικούς Αναγνώστες” δίνουμε στα παιδιά μας δεξιότητες που συνδυάζουν την υπεύθυνη ενημέρωση, την κριτική χρήση της Τεχνητής Νοημοσύνης και την προστασία της ψηφιακής τους ταυτότητας. Προετοιμάζουμε τους αυριανούς πολίτες να συμμετέχουν, ενεργά, στον δημόσιο διάλογο, να προστατεύουν τα δικαιώματά τους και να χτίζουν μια Δημοκρατία ανθεκτική στην παραπληροφόρηση».
Η ικανότητα των παιδιών να ξεχωρίζουν την αλήθεια από την παραπληροφόρηση είναι πιο σημαντική από ποτέ, σημείωσε κατά τη διάρκεια της παρουσίασης του προγράμματος, η υπουργός Παιδείας, Θρησκευμάτων και Αθλητισμού, Σοφία Ζαχαράκη, τονίζοντας: «Είμαι ιδιαίτερα περήφανη που ως Υπουργείο Παιδείας μπορούμε να σταθούμε δίπλα στους μαθητές και τις μαθήτριες, ενισχύοντας τη σχέση τους με το διάβασμα, τη δημοκρατία και τη δημοσιογραφική έρευνα, ώστε να γίνουν οι αυστηρότεροι ελεγκτές της πραγματικότητας που τους περιβάλλει».
«Θέλουμε να φέρουμε τις εφημερίδες, τη σωστή πληροφορία, την τεκμηρίωση στο διαδίκτυο, παντού, στα σχολεία. Στόχος είναι να ανοίξουμε τον διάλογο στις τάξεις σας, στα σπίτια σας, με τους δικούς σας ανθρώπους, στις παρέες σας και εκεί που η τάση τώρα είναι, αυτό που δημιουργούν κάποιοι, το “όχι” ή η απόρριψη, η τάση να είναι ο έλεγχος, ο έλεγχος όλων ημών, των κομμάτων, των ανθρώπων, των φορέων, αυτών που έχουν δημόσιο λόγο», τόνισε μεταξύ άλλων, κατά την παρουσίαση ο υφυπουργός παρά τω πρωθυπουργώ και κυβερνητικός εκπρόσωπος Παύλος Μαρινάκης.
