Κιλκίς: Το αρχαιότερο τραγούδι στον κόσμο θα ακουστεί στις αιωνόβιες βελανιδιές της Κούπας

«Εγώ, η πέτρα, είμαι μια εικόνα. Με έβαλε εδώ ο Σείκιλος ως διαχρονικό σήμα αθάνατης μνήμης» είναι τα λόγια που βρίσκονται γραμμένα στην κοινή ελληνική της ελληνιστικής εποχής, πάνω σε μια κυλινδρική επιτύμβια στήλη, ύψους σαράντα εκατοστών που βρέθηκε στις αρχαίες Τράλλεις της Μικράς Ασίας. Εκεί αναγράφεται και ένα τραγούδι δεκαεπτά λέξεων μαζί με τη μουσική του, το οποίο, σύμφωνα με τους επιστήμονες, αποτελεί το αρχαιότερο τραγούδι στον κόσμο που έχει διασωθεί και σώζεται εξ ολοκλήρου από τον 2ο αιώνα π.Χ περίπου. Το μήνυμά του είναι ένας ύμνος για τη χαρά της ζωής και τα ακριβή του λόγια είναι: «όσο ζει κανείς να λάμπει, καθόλου να μη λυπάται, γιατί η ζωή είναι σύντομη και ο χρόνος απαιτεί το πλήρωμά του».

 
Ο διάλογος αυτός ανάμεσα στο παρελθόν και το παρόν ολοκληρώνεται με μια αφιέρωση στο κάτω μέρος της στήλης, από τον Σείκιλο στην Ευτέρπη, χωρίς να γίνεται κατανοητό αν πρόκειται για τη σύζυγο, την ερωμένη, τη φίλη, την αδελφή, την κόρη του ή απλώς τη Μούσα της μουσικής. 

Μπορεί σήμερα η στήλη αυτή να φυλάσσεται στο μουσείο της Κοπεγχάγης όμως η μουσική που περιγράφει, μαζί και με άλλες μουσικές μελωδίες που έχουν διασωθεί από την αρχαία ελληνική μουσική θα ακουστούν σε λίγες μέρες στις αιωνόβιες βελανιδιές της Κούπας, στο όρος Πάικο στο Κιλκίς, που χρονολογούνται από το 1400 και αποτελούν σημείο αναφοράς για τους κατοίκους της περιοχής. Την πρωτοβουλία για τη διοργάνωση ανέλαβε ο Πολιτιστικός Σύλλογος Κούπας, σε συνεργασία με τον Συνεταιρισμό Διαχείρισης του Δάσους Κούπας, με τη στήριξη της Τοπικής Κοινότητας Σκρα του Δήμου Παιονίας Κιλκίς, προκειμένου να δοθεί το μήνυμα ότι όσο ζει κανείς πρέπει να χαίρεται, σε ένα τοπίο φυσικού κάλλους, με έντονους συμβολισμούς που κρύβονται πίσω από το δέντρο της βελανιδιάς, το ιερό δέντρο του Δία και σύμβολο της ιερατικής τάξης των δρυίδων.

Μήνυμα αισιοδοξίας μέσα στην πανδημία 

«Μέσα στην πανδημία προέκυψε η συζήτηση και η ανάγκη να ξανασκεφτούμε πάλι τον τρόπο ζωής μας, να επανασυνδεθούμε με το εφήμερό της, να σταματήσουμε να κυνηγάμε τρόπους να ξεφύγουμε από τα όρια της φύσης μας», αναφέρει στο ΑΠΕ-ΜΠΕ ο πρόεδρος του Συνεταιρισμού Ιωάννης Κίτης. Απέναντι, άλλωστε, στον φόβο του σύγχρονου ανθρώπου και τη ματαιοδοξία του να νικήσει τον θάνατο και τα γηρατειά, αντιπροτείνει μια οπτική που αποδέχεται τη φύση και τους περιορισμούς της και διακατέχεται από μια αισιοδοξία και μια χαρά για την ίδια τη ζωή. «Δεν θα μπορούσαμε να βρούμε καταλληλότερο τρόπο για να μεταφέρουμε το μήνυμα αυτό, από τις αιωνόβιες βελανιδιές που θα γίνουν πρέσβειρες, ενδιάμεσες γέφυρες ώστε να φτάσουν στο σύγχρονο ακροατή τα λόγια του Σείκιλου», προσθέτει.
Όταν, άλλωστε, ενημερώθηκε για την ιδέα αυτή ο μουσικός Νεκτάριος Γκαραντζιώτης, ο οποίος θα ερμηνεύσει τα αρχαία μουσικά έργα με την κιθάρα του, σκέφτηκε το κοινό στοιχείο ανάμεσα στην πέτρα του Σείκιλου που δίνει ένα διαχρονικό σήμα αθάνατης μνήμης και τις ίδιες τις βελανιδιές που στέκουν αγέρωχες στο ύψος τους επί αιώνες. «Ως άνθρωπος που παίζω τα τελευταία χρόνια της ζωής μου αρχαία ελληνική μουσική σε μουσεία και χώρους συναφείς με το αρχαίο στοιχείο, μου φάνηκε πολύ ενδιαφέρον να γίνει αυτό σε ένα σημείο με φυσικό κάλλος που έχει και μια μεγάλη ιστορία», σχολιάζει ο ίδιος, στο ΑΠΕ-ΜΠΕ. 

Πώς ήταν γραμμένη η μουσική στις επιγραφές

Την ίδια στιγμή επισημαίνει ότι «η αρχαία ελληνική μουσική δεν υπάρχει ως ήχος στα αυτιά μας πια γιατί δεν υπάρχει ηχογράφηση, όπως είναι αυτονόητο, όμως έχουν διασωθεί περίπου 50 μελωδίες από την αρχαία Ελλάδα πάνω σε επιγραφές και παπύρους, αλλά και πολύ υλικό με σαφήνεια από την αρχαία Ελλάδα που αναφέρεται στη μουσική εκείνη, δηλαδή λέει λεπτομέρειες για το πώς να τη διαβάσει κανείς. Το υλικό αυτό είχε γραφτεί για εκπαιδευτικούς σκοπούς, για μαθητές μουσικής». 
Σε ό,τι αφορά τη μουσική, τονίζει ότι μπορεί να μην υπήρχαν στα αρχαία χρόνια πεντάγραμμα όμως στις επιγραφές που έχουν σωθεί απεικονίζονται αφενός ο στίχος στα αρχαία ελληνικά, που συνόδευε πάντα τη μουσική, αφετέρου μια γραμμή που αναφέρει το ρυθμό και το τονικό ύψος. «Ο ρυθμός έχει να κάνει με την προσωδία, αν δηλαδή η συλλαβή έχει μακρό ή βραχύ χρόνο και διάρκεια και το τονικό ύψος ήταν γραμμένο μέσα από κάποια σύμβολα από την ελληνική αλφάβητο ως επί το πλείστον», προσθέτει.
Διευκρινίζει, βέβαια, ότι όταν κανείς προσεγγίζει αυτή τη μουσική δεν μπορεί να πει με απόλυτη βεβαιότητα ότι το κομμάτι ακούστηκε με αυτόν τον συγκεκριμένο τρόπο, αλλά, σε κάθε περίπτωση, είναι μια προσέγγιση που βασίζεται σε επιστημονική γνώση. Παράλληλα, σε εξέλιξη βρίσκεται επιστημονική έρευνα σε πανεπιστήμια όλου του κόσμου ενώ σε αυτήν πρωτοστατεί ιδιαίτερα η Αγγλία. Με την αρχαία ελληνική μουσική ασχολούνται και τα τμήματα μουσικολογίας στην Ελλάδα, σε μια προσέγγιση αναπαραγωγής της μουσικής είτε με ανακατασκευές αρχαίων ελληνικών μουσικών οργάνων όπως η λύρα, ο αυλός και ο δίαυλος είτε στην κλασσική κιθάρα. 

Στις 9 Ιουλίου η εκδήλωση

Η εκδήλωση θα πραγματοποιηθεί στις 9 Ιουλίου, στις 7 το απόγευμα, στον χώρο των αιωνόβιων βελανιδιών της Κούπας Κιλκίς, θα μεταδοθεί με live streaming, ενώ ο κ. Γκαραντζιώτης θα ερμηνεύσει, εκτός από τον επιτάφιο του Σείκιλου, και τον Παιάνα του Αθήναιου που βρέθηκε στους Δελφούς πάνω στο θησαυρό των Αθηναίων, στο νότιο μέρος του τείχους και γράφτηκε περίπου το 128 πΧ. Επίσης θα ερμηνεύσει, μεταξύ άλλων, τον Ύμνο στον ήλιο, του Μεσομήδη, ενός κρητικού συνθέτη που χρονολογείται περίπου τον 2ο αιώνα μΧ. Το κομμάτι αυτό βρέθηκε σε πάπυρο και ο Βιτσέντζο Γκαλιλέι, πατέρας του αστρονόμου Γαλιλαίου Γαλιλέι  το μετέγραψε και το εξέδωσε σε πρώτη μορφή στη δυτική μουσική, λίγο μετά το 1500. Πρόκειται για έναν ύμνο στον ήλιο που υμνεί τον ήλιο, τη φύση και το σύμπαν. Το πρόγραμμα θα κλείσει με τον Υποδόχμιο, μια σύνθεση του κ. Γκαραντζιώτη πάνω σε έναν αρχαίο ελληνικό ρυθμό τον υποδόχμιο που συναντάται κατά τον 5ο με 4ο αιώνα π.Χ. στην αρχαία τραγωδία και με τον Ύμνο στον Ασκληπιό, που βρέθηκε στην Επίδαυρο. 
Π. Γιούλτση

*Φωτογραφία που παραχώρησε στο ΑΠΕ-ΜΠΕ ο Συνεταιρισμός Διαχείρισης του Δάσους Κούπας