Date:
Τα ποντιακά ελληνικά κατατάσσονται πλέον στις απειλούμενες με εξαφάνιση γλώσσες του κόσμου
Το πρώτο Ποντιακό – Τουρκικό λεξικό, το μοναδικό λεξικό που έχει δημοσιευθεί ποτέ της ελληνικής διαλέκτου που ομιλείται μέχρι και σήμερα στη Μαύρη Θάλασσα, παρουσίασε η εκπομπή του OPEN TV, «Ώρα Ελλάδος Καλοκαίρι». Τα ποντιακά ελληνικά κατατάσσονται πλέον στις απειλούμενες με εξαφάνιση γλώσσες του κόσμου.
Για να μπορέσει να συντάξει το λεξικό του, ο Πόντιος Βαχίτ Τουρσούν, όχι μόνο έπρεπε να έχει βαθιά γνώση της ντόπιας διαλέκτου, έπρεπε επίσης να γνωρίζει τούρκικα για να μπορέσει να εντοπίσει τις λέξεις που τα ποντιακά δανείστηκαν από αυτά και έπρεπε να γνωρίζει τη νεοελληνική προκειμένου να καταλάβει τις ομοιότητες και τις διαφορές μεταξύ της ποντιακής ελληνικής και της γλώσσας που μιλιέται στην Ελλάδα σήμερα. Υπάρχουν πολύ λίγοι άνθρωποι που γνωρίζουν σήμερα και τις τρεις αυτές γλώσσες.
Η ποντιακή διάλεκτος, όπως σημείωσε ο Βαχίτ Τουρσούν στην «Ώρα Ελλάδος Καλοκαίρι», ομιλείται ακόμη και σήμερα στα βουνά του Πόντου της Τουρκίας από Μουσουλμάνους, που προέρχονται πιθανότατα από ορθόδοξους Χριστιανούς που στράφηκαν στο Ισλάμ κατά την οθωμανική περίοδο. Ωστόσο, η αλλαγή θρησκείας των προγόνων τους δεν συνοδεύτηκε και από αλλαγή της γλώσσας.
Ο Σουλτάνος δεν ανάγκασε τους μουσουλμάνους υπηκόους του να μιλούν τουρκικά. Οι μουσουλμάνοι ομιλητές της ελληνικής διαλέκτου, ωστόσο, οι περισσότεροι εκ των οποίων έζησαν σε απομονωμένα χωριά στις περιοχές των Τσαΐκαρα (Όφι), Σουρμένων και Τόνγιας, παρέμειναν στα εδάφη τους και οι κοινότητές τους συνεχίζουν να μιλούν ελληνικά μέχρι σήμερα.
Τα ελληνικά που παραδοσιακά μιλούνταν στον Πόντο από Χριστιανούς και Μουσουλμάνους αποτελούν μια ξεχωριστή ποικιλία της ελληνικής γλώσσας και είναι σε μεγάλο βαθμό ακατανόητη σε όσους μιλούν μόνο τη νεοελληνική.
Η επιλογή βέβαια του όρου «Ρωμαίϊκα» στον τίτλο του λεξικού, όπως εξηγεί ο συντάκτης του, είναι ο πιο κοινός όρος που χρησιμοποιείται από τους περισσότερους ελληνόφωνους, τόσο στην οθωμανική όσο και στην αυτοκρατορία της Βενετίας, για να δηλώσουν την ομιλούμενη γλώσσα τους.
Ο κύριος λόγος των διαφορών μεταξύ των ποντιακών ελληνικών και της καθομιλούμενης ελληνικής γλώσσας είναι η μεγάλη γεωγραφική απόσταση που χωρίζει τις δύο περιοχές, όπου οι δύο ποικιλίες μιλιούνται. Τόσο η ποντιακή ελληνική όσο και η νεοελληνική προέρχονται από τα αρχαία ελληνικά και παρόλο που σήμερα υπάρχουν ακόμα πολλές ομοιότητες μεταξύ των δύο ποικιλιών, κατά τα άλλα εξελίχθηκαν σε διαφορετικές κατευθύνσεις τα τελευταία 2.000 χρόνια. Οι διαφορές καλύπτουν όλες τις πτυχές της γλώσσας: φωνολογία, μορφολογία, σύνταξη και λεξιλόγιο.
Ένας απλός τρόπος για να απεικονίσουμε μερικές από τις διαφορές μεταξύ της αρχαίας ελληνικής, της ποντιακής ελληνικής (όπως μιλιόταν από Χριστιανούς και Μουσουλμάνους) και της νεοελληνικής είναι να μεταφράσουμε τη φράση «το αγαπήσαμε» σε καθεμία από τις τρεις:
Αρχαία Ελληνικά: Εγαπέσαμεν αούτον
Ποντιακά Ελληνικά: Εγάπεσαμ’ ατον
Επίσημα Νέα Ελληνικά: τον αγαπήσαμε
Το λεξικό του Βαχίτ Τουρσούν είναι ένα πραγματικός θησαυρός της ποντιακής κουλτούρας με περισσότερα από 14.000 λήμματα και 8.500 φράσεις, που αποτελούνται από διάφορα ανέκδοτα, ποιήματα, παροιμίες, καθημερινές απλές φράσεις κλπ.
Μερικές από τις λέξεις που παρατίθενται στο λεξικό του είναι λέξεις που προέρχονται από τα αρχαία ελληνικά και δεν έχουν καταγραφεί σε μελέτες οποιασδήποτε άλλης ελληνικής διαλέκτου, συμπεριλαμβανομένων των ποντιακών ελληνικών που μιλούσαν οι χριστιανοί.
Αυτό το λεξικό έρχεται να συμπληρώσει δύο με τρεις χιλιάδες ελληνικές λέξεις σε όλο το ελληνικό λεξιλόγιο και πολλές άλλες στο ποντιακό λεξιλόγιο, που δεν έχουν καταγραφτεί μέχρι σήμερα. Πολλές απ’ αυτές είναι σύνθετες που δεν υπάρχουν καν στα αρχαία, όπως σκυλοπούλι, χοντροκοίλης, μακρομύτης κλπ.
Το μοναδικό αυτό λεξικό διατηρεί το πολύτιμο θησαυροφυλάκιο του ελληνικού λεξιλογίου και γραμματικής της περιοχής του Πόντου και ενθαρρύνει όσους εξακολουθούν να μιλούν αυτή τη γλώσσα να συνεχίσουν να τη χρησιμοποιούν στην πλήρως αναπτυγμένη μορφή της.
Ο Βαχίτ Τουρσούν είναι Πόντιος από μουσουλμανική οικογένεια, ο οποίος ζει στην Αθήνα τα τελευταία 30 χρόνια. Παράλληλα, έχει συγγράψει το βιβλίο «Η φύση σήμερα στον Πόντο», στο οποίο καταγράφει όλα τα φυτά της Μαύρης Θάλασσας με την ντόπια/ποντιακή ονομασία τους, ενώ αυτή τη στιγμή ετοιμάζει και τρίτο βιβλίο με ανέκδοτα και στοιχεία ποντιακής γραμματικής.
