Λάικα, το πανέξυπνο σκυλί της Ροδόπης που έμαθε να εντοπίζει φόλες

Η συμπαθέστατη «Laika» αποτελεί το βασικό στέλεχος της νέας ειδικής ομάδας ανίχνευσης δηλητηριασμένων δολωμάτων του Εθνικού Πάρκου Οροσειράς Ροδόπης (της μονάδας διαχείρισης Εθνικών Πάρκων Νέστου – Βιστωνίδας και Ροδόπης).

Στην πραγματικότητα η «Laika» είναι ένα πανέξυπνο σκυλί ράτσας Border Collie, που πέρασε από μια ειδική και δύσκολη εκπαίδευση για να προσφέρει τις υπηρεσίες της στην προσπάθεια διάσωσης και διαφύλαξης της άγριας πανίδας στην πανέμορφη οροσειρά της Ροδόπης.

Με επίσημη ονομασία Kynagon XMan Snowstorm, η «Laika» εκπαιδεύτηκε στην ανεύρεση δηλητηριασμένων δολωμάτων (φόλες) από τον εκπαιδευτή Δημοσθένη Μουμιάδη και τη δραστήρια ομάδα του και πριν από λίγες μέρες παραδόθηκε στα χέρια του χειριστή της Κώστα Κυριακίδη, για λογαριασμό του Εθνικού Πάρκου Οροσειράς Ροδόπης. Χρειάστηκε γι’ αυτό μεγάλη προσπάθεια, πολλή οργάνωση, συστηματική εκπαίδευση, υπομονή, επιμονή και κυρίως η ευαισθησία της πολιτείας και όλων των εμπλεκόμενων φορέων για την προστασία του άγριου φυσικού περιβάλλοντος.

Η νέα ΚΥΑ για την προστασία της άγριας φύσης

Οι φορείς που γνωρίζουν πόσο ευαίσθητο είναι το άγριο οικοσύστημα στην πατρίδα μας και πόσο αναγκαία η προστασία της άγριας πανίδας, υπογραμμίζουν πως η νέα Κοινή Υπουργική Απόφαση (ΚΥΑ) των υπουργείων Προστασίας του Πολίτη, Εσωτερικών, Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων, Περιβάλλοντος και Ενέργειας, αποτελεί ένα σημαντικό βήμα για τη διάσωση και τη διαφύλαξή του άγριου φυσικού περιβάλλοντος γενικότερα.

Με τη νέα ΚΥΑ καθορίζονται τα μέτρα και οι διαδικασίες που λαμβάνονται σε τοπικό επίπεδο από τις αρμόδιες υπηρεσίες για τη διαχείριση περιστατικών δηλητηρίασης ζώων άγριας πανίδας στην ύπαιθρο, όπως και οι διαδικασίες διερεύνησης και εντοπισμού των δραστών.

Όπως τονίζει μιλώντας στο ΑΠΕ – ΜΠΕ η βιολόγος κ. Ελπίδα Γρηγοριάδου από τη μονάδα διαχείρισης Εθνικών Πάρκων Νέστου, Βιστωνίδας και Ροδόπης, «προβλέπεται η σύνταξη Τοπικού Σχεδίου Δράσης με βάση το οποίο καθορίζονται τα σημεία επικοινωνίας για την άμεση ενεργοποίησή του, καθώς και οι εξειδικευμένες δράσεις που αναλαμβάνονται από κάθε εμπλεκόμενο φορέα». Στην ΚΥΑ τονίζεται, μεταξύ άλλων, και πως η απομάκρυνση κάθε δηλητηριασμένου δολώματος ή και δηλητηριασμένου νεκρού ζώου που εντοπίζεται στο περιβάλλον είναι δράση άμεσης προτεραιότητας, καθώς αποτελεί σοβαρή απειλή για τη βιοποικιλότητα και τη δημόσια υγεία.

Το Εθνικό Πάρκο Οροσειράς Ροδόπης είναι ένας από τους εμπλεκόμενους φορείς που στο πλαίσιο υλοποίησης και εφαρμογής της νέας ΚΥΑ έχει συστήσει τη δική της ειδική ομάδα ανίχνευσης δηλητηριασμένων δολωμάτων αποτελούμενη από τη συμπαθέστατη «Laika» και τον χειριστή – συνοδό της Κώστα Κυριακίδη. Ένας σκύλος κι ένας άνθρωπος, που οφείλουν να λειτουργήσουν ως μια δεμένη και καλά εκπαιδευμένη ομάδα, ώστε να φέρουν εις πέρας μια δύσκολη αποστολή, όπως είναι ο εντοπισμός δηλητηριασμένων δολωμάτων που θέτουν σε κίνδυνο κάθε είδος της άγριας πανίδας.

Τα κίνητρα για τα δηλητηριασμένα δολώματα

Αυτή την περίοδο το σκυλί και ο συνοδός του βρίσκονται σε στάδιο προσαρμογής και συνεχούς εκπαίδευσης, προκειμένου το ζώο να παραμένει πάντα σε εγρήγορση. Τις επόμενες μέρες ο περιβαλλοντικός φορέας θα σχεδιάσει ένα ολοκληρωμένο πλάνο προληπτικών ελέγχων σε όλες τις περιοχές ευθύνης του. Ωστόσο, όπως υπογραμμίζει η κ. Γρηγοριάδου, «πέρα από την πρόληψη, εκεί που το σκυλί παρέχει σημαντική βοήθεια είναι στα έκτακτα περιστατικά, όταν βρεθεί ένα θανατωμένο ζώο και το σκυλί καλείται να μυρίσει αν πέθανε από φυσικά αίτια ή αν δηλητηριάστηκε. Είναι πραγματικά εντυπωσιακό πόσο αποτελεσματικό είναι ένα σωστά εκπαιδευμένο σκυλί σε αυτή τη διαδικασία».

Το λυπηρό είναι βέβαια ότι τα κρούσματα των δηλητηριασμένων ζωών παραμένουν πάντα υψηλά. Αυτό οφείλεται στην κακώς νοούμενη εντύπωση που έχουν όσοι βάζουν τα δηλητηριασμένα δολώματα, ότι έτσι δίνουν λύση στο όποιο πρόβλημά τους. «Στις περισσότερες των περιπτώσεων τα δηλητηριασμένα δολώματα στόχο έχουν να προστατέψουν -υποτίθεται- την κτηνοτροφία και τη μελισσοκομία από τα μεγάλα σαρκοφάγα ζώα που στην περιοχή μας είναι κυρίως ο λύκος και η αρκούδα. Δεν είναι όμως αυτή η λύση στο πρόβλημα. Είναι ένας εγκληματικός χειρισμός και μια λάθος εντύπωση, πέρα για πέρα. Μόλις πριν από λίγες μέρες βρήκαμε πεθαμένο ένα ζευγάρι λύκων που είχαν φάει δηλητηριασμένο δόλωμα», σημειώνει η κ. Γρηγοριάδου,

Ακόμα και οι συγκρούσεις διαφόρων κοινωνικών ομάδων (π.χ. κυνηγοί και κτηνοτρόφοι) αποτελούν κίνητρο για την τοποθέτηση δηλητηριασμένων δολωμάτων μέσα στην άγρια φύση με αφορμή τη συμπροφορά των σκύλων που διαθέτουν (π.χ. ποιμενικά με κυνηγετικά) Υπάρχουν όμως κι εκείνοι που δηλητηριάζουν ένα αδέσποτο σκυλί και το πετούν μέσα στο δάσος. Σε όλες τις παραπάνω περιπτώσεις δυστυχώς δε δύναται να βρεθεί ο δράσης προκειμένου να του επιβληθούν οι κυρώσεις που ορίζει η σχετική νομοθεσία.

Οι πρώτες ειδικές εκπαιδεύσεις σκύλων στην Ελλάδα

Μόλις τα τελευταία οχτώ χρόνια η χώρα μας έχει κατανοήσει τη μεγάλη σπουδαιότητα των σκύλων στην προστασία και διαφύλαξη της άγριας πανίδας, ανοίγοντας έτσι τον δρόμο για την ειδική εκπαίδευση του καλύτερου φίλου του ανθρώπου. Όπως υπογραμμίζει μιλώντας στο ΑΠΕ – ΜΠΕ ο εκπαιδευτής σκύλων Δημοσθένη Μουμιάδης «μέχρι να ξεκινήσουμε την εκπαίδευση στην Ελλάδα πάνω σε αυτόν τομέα φέρναμε εκπαιδευμένα σκυλιά από την Ιταλία, την Ισπανία και την Ουγγαρία».

Ο κ. Μουμιάδης και η δραστήρια ομάδα του στα Βασιλικά Θεσσαλονίκης έχει εκπαιδεύσει μέχρι σήμερα συνολικά επτά σκυλιά για λογαριασμό περιβαλλοντικών φορέων (ένα για την Ορνιθολογική Εταιρεία Ελλάδος, δυο για την Κύπρο, ένα για τον Φορέα Διαχείρισης Οροσειράς Ροδόπης, ένα για τον αντίστοιχο φορέα της Πίνδου και ένα βρίσκεται στη σχολή) με βασικό στόχο τον εντοπισμό δηλητηριασμένων δολωμάτων. Όπως επισημαίνει μάλιστα ο ίδιος «για πρώτη φορά στην Ελλάδα, εκπαιδεύονται σκυλιά από Έλληνες για έρευνα και ανίχνευση δηλητηριασμένων δολωμάτων (φόλες)».

Πώς γίνεται η ειδική εκπαίδευση

Επιλεγμένα κουτάβια μεγαλώνουν και περνούν από ειδική εκπαίδευση, ώστε μετά από ένα με ενάμιση χρόνο να είναι έτοιμα, ενήλικα σκυλιά, που με τους χειριστές τους καλούνται να ανακαλύψουν τα δηλητηριασμένα δολώματα που κάποιοι ασυνείδητοι αφήνουν, προκαλώντας μεγάλο κακό και μια μακρά αλυσίδα θανάτων σε άγρια ζώα και πτηνά.

Όπως υπογραμμίζει ο κ. Μουμιάδης «ο σκύλος, πρέπει να ψάξει με πάθος και καθαρό μυαλό να βρει τα δολώματα και να τα επισημάνει στον χειριστή του. Το σκυλί μαθαίνει να εντοπίζει ακόμα και την παραμικρή οσμή δηλητηρίου όπου κι αν αυτή είναι κρυμμένη. Μπορεί δηλαδή να εντοπίζει την οσμή από το δηλητήριο σε όποια κατάσταση κι αν βρίσκεται μέσα στη φύση. Στην πραγματικότητα το σκυλί εκπαιδεύεται έχοντας πάντα ένα κίνητρο, μια ανταμοιβή που στη δεδομένη κατάσταση είναι το παιχνίδι».

Σε κάθε περίπτωση η εκπαίδευση ενός τέτοιου σκύλου δεν είναι διόλου εύκολη υπόθεση. Απαιτεί συστηματική δουλειά και σωστό προγραμματισμό από τον εκπαιδευτή, υπομονή και μεθοδικότητα, ώστε να αποφευχθεί κάθε λάθος χειρισμός που μπορεί να οδηγήσει στον θάνατο το σκυλί, επειδή πιθανόν να δοκίμασε το δόλωμα κατά τη διάρκεια της εκπαίδευσης.

Μετά το σκυλί έρχεται η σειρά το συνοδού – χειριστή να εκπαιδευτεί για περίπου έναν μήνα και σε αυτό το διάστημα θα φανεί αν υπάρχει χημεία ανάμεσα στο ζώο και τον άνθρωπο, ώστε να δέσουν και να γίνουν μια αποδοτική ομάδα». Πάντως, σύμφωνα με τον κ. Μουμιάδη «όσο καλύτερος είναι ο χειριστής, τόσο καλύτερος γίνεται και ο σκύλος», καθώς «αΑν το ζώο είναι σωστά εκπαιδευμένο και υπάρχει συνεχές ενδιαφέρον από τον χειριστή του, τότε το ποσοστό επιτυχίας στον εντοπισμό των δηλητηριασμένων δολωμάτων φτάνει το εκατό τοις εκατό», ενώ «ας μη ξεχνάμε ότι το σκυλί θέλει να κάνει σωστά αυτό για το οποίο εκπαιδεύτηκε, γιατί λαχταρά να λάβει την επιβράβευσή του».

Πολλές είναι οι ράτσες που μπορούν να κάνουν αποτελεσματικά τη «δουλειά» στον τομέα της ανίχνευσης δηλητηριασμένων δολωμάτων. Ωστόσο, προτιμώνται οι ράτσες εκείνες που επιδεικνύουν έντονη ενεργητικότητα και δραστηριότητα και έχουν διάθεση για δουλειά, ράτσες όπως Μπόρντερ Κόλυ, Μαλινουά, Γερμανικά Ποιμενικά, Λαμπραντόρ, Σπρινκερ Σπάνιελ.

«Ένας σκύλος έρευνας δηλητηριασμένων δολωμάτων πρέπει να έχει εξαιρετική όσφρηση, ευφυΐα, δύναμη, αντοχή και επιμονή στην έρευνα κάτω από όλες τις συνθήκες», υπογραμμίζει ο κ. Μουμιάδης και προσθέτει ότι «για τα σκυλιά όλα έχουν οσμή, ακόμα και εκείνα τα δηλητήρια που σε εμάς είναι άοσμα για τα σκυλιά έχουν οσμή» και «αυτό εξάλλου είναι το κυρίαρχο στοιχείο η πολύ καλή όσφρηση».

Οι ομάδες που δραστηριοποιούνται στην Ελλάδα

Η νέα ΚΥΑ αποτελεί μια καλή ευκαιρία για όσους πραγματικά αγαπούν και νοιάζονται για το άγριο περιβάλλον να ευαισθητοποιηθούν ακόμα περισσότερο. Είναι παρήγορο το γεγονός ότι τα τελευταία χρόνια οργανώσεις όπως η Ελληνική Ορνιθολογική Εταιρεία -είχε τον Κούκι, τον πρώτο σκύλο ανιχνευτή δηλητηριασμένων δολωμάτων στην Ελλάδα ο οποίος πρόσφατα βγήκε στη «σύνταξη» μετά από οχτώ χρόνια δράσης-, η WWF και άλλοι περιβαλλοντικοί φορείς ενδιαφέρονται έμπρακτα.

Η σύσταση και η λειτουργία ειδικών ομάδων ανίχνευσης δηλητηριασμένων δολωμάτων σε όλη την Ελλάδα (στη Μακεδονία, τη Θράκη, την Πίνδο, τον Όλυμπο και την Κρήτη) μαρτυρούν ότι γίνεται σωστή και οργανωμένη δουλειά.

Τόσο οι παλαιότερες ομάδες όσο και οι νέες που έχουν συσταθεί (τρεις μέσω του προγράμματος LIFE και πέντε στο πλαίσιο του Ο.ΦΥ.ΠΕ.Κ.Α. – Οργανισμός Φυσικού Περιβάλλοντος και Κλιματικής Αλλαγής) εκπέμπουν ένα ενθαρρυντικό μήνυμα, πως χρόνο με τον χρόνο κάτι αλλάζει στην πατρίδα μας μέσα από ολοκληρωμένη ενημέρωση, αρτιότερη εκπαίδευση, εθελοντική δράση και προπάντων συλλογική προσπάθεια.

του ανταποκριτή μας Β. Λωλίδη

• Τη φωτογραφία παραχώρησε στο ΑΠΕ-ΜΠΕ ο φορέας διαχείρισης του Εθνικού Πάρκου Οροσειράς Ροδόπης