Ένας μεγάλος πήλινος αμφορέας, που φέρεται να προέρχεται από τη θαλάσσια περιοχή ανοιχτά της Τορώνης στη Χαλκιδική, παρουσιάζεται για πρώτη φορά στο Αρχαιολογικό Μουσείο Θεσσαλονίκης, στο πλαίσιο του εκθεσιακού θεσμού με τίτλο «Νέα αποκτήματα / Νέες προσεγγίσεις» (1 Oκτ-31 Δεκ).

Πρόκειται για έναν μεγάλο εμπορικό/μεταφορικό ψευδόστομο μυκηναϊκό αμφορέα της Ύστερης Εποχής Χαλκού ‒μοναδικό δείγμα του είδους του στη συλλογή κεραμικής του Μουσείου‒ που μάλλον χρησιμοποιούνταν για αποθήκευση και μεταφορά απλού ή αρωματικού ελαίου. Τον αμφορέα παρέδωσε στο Μουσείο το 2018 η Ελισάβετ Παπανικολάου. Η επιφάνειά του, καλυμμένη από θαλάσσιους οργανισμούς, δείχνει πως το αγγείο κείτονταν για χρόνια σε ήρεμο και σκοτεινό θαλάσσιο περιβάλλον, δηλαδή σε βαθιά νερά.

«Εάν η (φερόμενη) προέλευσή του από τον κόλπο της Τορώνης ανταποκρίνεται στην πραγματικότητα, τότε είναι το βορειότερο δείγμα αυτού του τύπου αμφορέων στο Αιγαίο. Σε αυτήν την περίπτωση, η εναπόθεσή του στη θάλασσα συνδέεται, άραγε, με κάποιο συμβάν των μυκηναϊκών χρόνων; Π.χ. με ένα άγνωστο μέχρι σήμερα ναυάγιο, ή αγκυροβόλημα, ή αναγκαστική απόρριψη φορτίου λόγω θαλασσοταραχής; Ή, μήπως, με μια δευτερογενή μετακίνηση κατά τους νεότερους χρόνους, με το αγγείο λ.χ. να μεταφέρεται εκεί πιασμένο στα δίχτυα ψαράδων; Τι υποδεικνύουν η πετρογραφική και χημική ανάλυσή του ως πιθανή προέλευση και κέντρο παραγωγής του; Μπορούμε να προτείνουμε μια υποθετική θαλάσσια διαδρομή του με βάση τις μελέτες για τους δίαυλους ναυσιπλοΐας στο προϊστορικό Αιγαίο; Ποιες παράκτιες θέσεις της Ύστερης Εποχής Χαλκού στον Τορωναίο κόλπο θα μπορούσαν να αποτελούν τελικό προορισμό ή ενδιάμεσο σταθμό σε αυτήν την υποτιθέμενη διαδρομή; Είναι σχεδόν αναπόφευκτο, τελικά, ένα αρχαιολογικό εύρημα που δεν προέρχεται από ασφαλές ανασκαφικό σύνολο ‒όπως ο συγκεκριμένο αμφορέας‒ να γεννά περισσότερα ερμηνευτικά ερωτήματα, παρά να παρέχει σαφείς απαντήσεις», αναφέρεται στην ανακοίνωση του Αρχαιολογικού Μουσείου προσκαλώντας τους επισκέπτες να αναζητήσουν τις απαντήσεις, επισκεπτόμενοι την έκθεση «Νέα αποκτήματα / Νέες προσεγγίσεις», όπου εκτός από τον αμφορέα θα έχουν την ευκαιρία να δουν και άλλα αντικείμενα που είτε αποκτήθηκαν πρόσφατα και για πρώτη φορά παρουσιάζονται στο επιστημονικό και ευρύ κοινό, είτε ανασύρθηκαν από τα ράφια των αποθηκών για να εκτεθούν υπό το πρίσμα μιας νέας προσέγγισης, μετά από μία διαδικασία αποκατάστασης, μία νέα ερμηνεία ή μετά από νέα επιστημονικά δεδομένα.

Διεθνές συνέδριο για τους αμφορείς

Εξάλλου, το Αρχαιολογικό Μουσείο Θεσσαλονίκης θα φιλοξενήσει στις 10 και 11 Οκτωβρίου 2025 διεθνές επιστημονικό συνέδριο για τους εμπορικούς αμφορείς με τίτλο «Amphoras and the Archaeology of Ancient Economies (8th through 1st Centuries BC) |Part 3 THESSALONIKI: Regional Production – Regional Circulation: Amphoras and Aegean Communities».

Η διοργάνωση έχει στόχο να φέρει σε επαφή ερευνητές από την Ελλάδα και το εξωτερικό, που θα μοιραστούν με συναδέλφους και το κοινό νέες ανακαλύψεις, και θα συζητήσουν ζητήματα παραγωγής, διάδοσης, διανομής και χρήσης των εμπορικών αμφορέων στο Αιγαίο και την ευρύτερη περιοχή.