Μηνύσεις για την καταστροφή βραχογραφιών χιλιάδων ετών στο Παγγαίο

Μήνυση κατά αγνώστων υπέβαλε η Εφορεία Αρχαιοτήτων Καβάλας Θάσου για τις εκτεταμένες καταστροφές που προκλήθηκαν σε σημαντικές βραχογραφίες στην περιοχή του Παγγαίου.

Πριν από λίγες μέρες η αρχαιολόγος Πηνελόπη Μάλαμα, συνοδευόμενη από αστυνομικούς του Αστυνομικού Τμήματος Ελευθερούπολης και τον δικηγόρο, ιστορικό και μελετητή, Θόδωρο Λυμπεράκη, πραγματοποίησαν αυτοψία στην περιοχή του Παγγαίου, όπου μέσα στην περίοδο των εορτών άγνωστος ή άγνωστοι, χρησιμοποιώντας συρματόβουρτσα, κατέστρεψαν βραχογραφίες που ανάγονται στην όψιμη εποχή του χαλκού (περί την 3η χιλιετία π.Χ.), ενώ οι νεότερες φθάνουν μέχρι και τους πρώτους χριστιανικούς χρόνους.

Η νέα καταστροφή σε βραχογραφίες έφερε και πάλι στην επιφάνεια το μείζον αυτό πρόβλημα, που παρατηρείται τα τελευταία χρόνια και που όπως τονίζεται από αρχαιολόγους, μελετητές και ιστοριοδίφες της περιοχής, οφείλεται στην άγνοια ή την καταστροφική μανία χρυσοθήρων, που ψάχνουν συστηματικά στην περιοχή για θησαυρούς. Πιστεύουν ότι τα σχέδια αυτά αποτελούν σημάδια σε κάποιον μυστικό χάρτη ο οποίος σχετίζεται με κάποιο είδος κρυμμένου θησαυρού, τον οποίο θα μπορέσουν να βρουν αν ποτέ πέσει στα χέρια τους.

Έτσι λοιπόν τα καταστρέφουν για να μειώσουν τις πιθανότητες κάποιοι άλλοι να οδηγηθούν στον θησαυρό.

Η υπεύθυνη αρχαιολόγος, σε δηλώσεις της, ξεκαθαρίζει με τον πιο κατηγορηματικό τρόπο ότι «δεν υπάρχει ούτε μια περίπτωση να βρεθούν θαμμένοι θησαυροί. Όσες άδειες κι αν έδωσε η υπηρεσία για να σκάψουν επίδοξοι κυνηγοί θησαυρών, ποτέ δεν βρέθηκε τίποτα. Επιπλέον, ποτέ δεν δίνονται άδειες σε περιοχές γύρω από εκεί που βρίσκονται βραχογραφίες ή έχουν κηρυχθεί αρχαιολογικοί χώροι, όπως το Παγγαίο. Ματαιοπονούν λοιπόν όσοι καταστρέφουν τις βραχογραφίες για να στερήσουν πληροφορίες από τους ανταγωνιστές τους.

Το μοναδικό που έχουν να προσφέρουν οι βραχογραφίες είναι ιστορικές πληροφορίες για τους ανθρώπους που έζησαν στην περιοχή αυτή, χιλιάδες χρόνια πριν από εμάς».

Αναφορικά με την προστασία των βραχογραφιών που βρίσκονται διάσπαρτες σε πολλές ορεινές και ημιορεινές περιοχές του Παγγαίου, ακόμα και κοντά σε σύγχρονους οικισμούς, κ. Μάλαμα επισημαίνει ότι «ήδη η υπηρεσία από το 2011 έχει επανακηρύξει το Παγγαίο, και συγκεκριμένα την περιοχή των βραχογραφιών, ως Ζώνη Α’, αδόμητη, απολύτου προστασίας του αρχαιολογικού χώρου. Στο παρελθόν βέβαια επιχειρήθηκε να προστατευτούν οι βραχογραφίες με οριοθέτηση του χώρου και περίφραξη, έργο ωστόσο δύσκολο, καθώς δεν είναι όλες συγκεντρωμένες σε ένα σημείο αλλά διάσπαρτες. Η πρακτική αυτή δεν έφερε τα προσδοκώμενα αποτελέσματα».

Καταγραφή και προστασία

Αξίζει να τονιστεί ότι το θέμα της καταστροφής των βραχογραφίων από επίδοξους χρυσοθήρες του Παγγαίου έλαβε διαστάσεις και στο εξωτερικό, ενώ το βρετανικό τηλεοπτικό δίκτυο BBC έδωσε μεγάλη δημοσιότητα στο θέμα. Σημαντική ήταν όμως και η παρέμβαση, στα κοινωνικά δίκτυα, του Καβαλιώτη στην καταγωγή Αναγνώστη Αγελαράκη, τακτικού καθηγητή και πρόεδρου του τμήματος Ανθρωπολογίας του Πανεπιστημίου Adelphi στη Νέας Υόρκη, με τομείς ειδικότητας την Ανθρωπολογική Αρχαιολογία και τη Φυσική – Ιατροδικαστική Ανθρωπολογία, ο οποίος διατύπωσε μια εξαιρετικά ενδιαφέρουσα πρόταση προστασίας των βραχογραφιών με τη χρήση της τεχνολογίας.

Σύμφωνα με τον κ. Αγελαράκη θα μπορούσε «να αποτυπωθούν οι βραχογραφίες όχι μόνο φωτογραφικά αλλά και με ειδική σάρωση, με την απόφαση της τοπικής διοίκησης και της αρχαιολογικής υπηρεσίας. Έτσι, θα υπάρχει ένα αρχείο και κάποια διατήρηση, για το μέλλον. Ειδικά διότι ήταν, είναι, και θα είναι δύσκολο να αποτρέψεις την παρουσία και τις ενέργειες από μερικούς με εγκέφαλο αμοιβάδας…».

Στις βραχογραφίες, που υπάρχουν διάσπαρτες στο Παγγαίο, απεικονίζονται στιγμές από την καθημερινότητα των ανθρώπων που ζούσαν στην περιοχή, κυρίως Θράκες στην καταγωγή. Σηματοδοτούσαν σημεία για λατρευτικούς σκοπούς ή έδιναν πληροφορίες για την καθημερινότητα εκείνων των ανθρώπων όπως το κυνήγι ή την εύρεση νερού, για το λόγο αυτό και οι αναπαραστάσεις σχετίζονται με διάφορα ζώα όπως ελάφια, ζαρκάδια, λύκοι, αλεπούδες και σκύλοι.

Ο δικηγόρος και ιστορικός, Θόδωρος Λυμπεράκης, σημειώνει μιλώντας στο ΑΠΕ – ΜΠΕ ότι όσες βραχογραφίες έχουν μέχρι σήμερα διασωθεί είτε βρίσκονται σε περιοχές που δεν είναι εύκολα προσβάσιμες, είτε δεν έχουν ακόμα ανακαλυφθεί από τους χρυσοθήρες.

Η βεβήλωση των μνημείων από την αρχαιότητα μέχρι τις μέρες μας

Αξίζει πάντως να τονιστεί ότι όπως σημειώνει η αρχαιολόγος Στέλλα Ποιμενίδου, το Υπουργείο Πολιτισμού ανέλαβε την πρωτοβουλία της καταγραφής πανελλαδικά όλων των graffiti, από την αρχαιότητα μέχρι και τα σύγχρονα χρόνια, τα οποία συχνά βεβηλώνουν τα μνημεία. Το υλικό που θα συγκεντρωθεί θα γίνει μια έκδοση στην οποία θα αναλύεται και θα παρουσιάζεται το φαινόμενο της βεβήλωσης των μνημείων με διάφορα graffiti από την αρχαιότητα μέχρι τις ημέρες μας.

Όσον αφορά την Καβάλα θα συμπεριληφθούν απεικονίσεις όπως είναι οι προϊστορικές βραχογραφίες του Παγγαίου και των γύρω περιοχών, σκαλίσματα επάνω στα βράχια της Ακρόπολης των Φιλίππων, αλλά τα χαράγματα που υπάρχουν σε διάφορα σημεία του ρωμαϊκού forum στον αρχαιολογικό χώρο των Φιλίππων, «καθώς όλα αυτά αποτυπώνουν τη διαχρονική πρακτική να χαράσσει ή να ζωγραφίζει ο άνθρωπος σε διάφορα σημεία του δημόσιου χώρου μας» υπογραμμίζει η κ. Ποιμενίδου.

Τη φωτογραφία παραχώρησε στο ΑΠΕ-ΜΠΕ ο Θ. Λυμπεράκης

ΑΠΕ-ΜΠΕ