Το Νέο Σούλι είναι ο μεγαλύτερος οικισμός του Δήμου Εμμανουήλ Παππά κτισμένος στις υπώρειες του Μενοίκιου όρους βορειοδυτικά του Χρυσού, με το οποίο όμως δεν έχει απευθείας οδική σύνδεση.
Βρίσκεται 7χμ. Ανατολικά από την πόλη των Σερρών και ανήκει στα νταρνακοχώρια της περιοχής. Παλιότερα ονομάζοταν Σουμπάσκιοϊ δηλ. χωριό με πολλά νερά. Η σημερινή ονομασία του εδόθη το 1913, λόγω της ηρωικής κατά των Βουλγάρων αντίστασης των κατοίκων του.
Ημιορεινό χωριό -η πλατεία του βρίσκεται σε υψόμετρο 137μ.- το Νέο Σούλι είναι στο επίκεντρο έντονης οικοδομικής δραστηριότητας.
Είναι ένα από τα πέντε (5) χωριά, γνωστά ως «Δαρνακοχώρια» ή «Νταρνακοχώρια », τα οποία ονομάστηκαν έτσι λόγω της συχνής λέξης δάρι (=τώρα, αμέσως) και νάκα., που στο διάβα του χρόνου, είτε όλα μαζί είτε το καθένα χωριστά, διαδραμάτισαν σημαντικό ρόλο στην ιστορία του τόπου.
«Σουμπάσκιοϊ: Νταρνακοχώρ’ κι αυτό παλιό, τώρα του λέν’ Νέου Σούλι, κριμασμένο σα σταφύλ’ απάν’ στ’ πλαγιά. Ασωτα τα τρεχάμενα νιρά, μπαχτσούδια κι γιουντζιέδις μοσχομυρίζουν που παντού. Εμ τί γνήσια παλληκάρια, κεί ήταν η κλεφτουριά κι αργότιρα στουν Μακιδονικόν αγώνα κεί ήταν του Κομιτάτου. Που κεί ξικνούσαν συντροφιές κι χπούσαν όλα τα σκλιά. Εχουν κι τραγούδ’: «Του Σουμπάσκιοϊ τα παλλκάρια πολιμάνε σα λιοντάρια…».
Ο συνδυασμός του καλού κλίματος της περιοχής με τη γειτνίαση της με την πόλη των Σερρών έχει συντελέσει στη δημιουργία νέας συνοικίας στα δυτικά του χωριού, και στην προέκταση του παραδοσιακού οικισμού, με αποτέλεσμα να εξελίσσεται σε προάστιο της πρωτεύουσας του νομού. Στο Νέο Σούλι, το σημαντικότερο πανηγύρι του χωριού, αλλά και έθιμο της περιοχής των Σερρών είναι αυτό του Αγίου Γεωργίου. Ο Άγιος, από τα βυζαντινά χρόνια, θεωρείται προστάτης των πόλεων και των κρατών. Είναι, όμως, και άγιος των τσομπάνηδων, αλλά και των γεωργών
video Danos Stories
Η κεντρική εκκλησία του χωριού, αφιερωμένη στη μνήμη της Κοιμήσεως της Θεοτόκου, θεωρείται η πιο παλιά, γιατί πρέπει να είναι κτισμένη κατά το τέλος του 18ου ή αρχές 19ου αιώνα, αφού, σύμφωνα με το «Σουλτανικό Μονόγραμμα» του 1835, ανακαινίστηκε το 1836 (επιγραφή στον έξω βορεινό τοίχο).
Ένα άλλο ακόμη στοιχείο που έρχεται να ενισχύσει την άποψη για την παλαιότητα της εκκλησίας είναι, ότι υπήρχαν δυο παλιά εκκλησιαστικά βιβλία, ένα «Ευχολόγιον» έκδοσης του 1767 στη Βενετία κι ένα «Ευαγγέλιον» έκδοσης των βιβλίων, πρώτα εγγράφονταν συνδρομητές και μετά εκτυπώνονταν, πολύ εύλογα μπορούμε να υποθέσουμε ότι κατά το χρόνο της έκδοσης των βιβλίων αυτών πρέπει να υπήρχε η εκκλησία! Είναι τύπου βασιλικής τρίκλιτη, με στέγη ξύλινη σε σχήμα «αετώματος» και «κεραμοσκέπαστος».
Η οροφή της είναι αρκετά ψηλή και έχει αγιογραφίες, ενώ πάνω στους τέσσερες στύλους είναι ζωγραφισμένοι οι 4 ευαγγελιστές να γράφουν σε καθιστή στάση. Το τέμπλο της είναι ξύλινο και φέρει 12 μεγάλες εικόνες (έξι από τα δεξιά και έξι από τα αριστερά της ωραίας πύλης) χρονολογούμενες από 1836 (κι άλλες 1833) και «φαίνονται ότι είναι αρίστης αγιογραφικής χειρός έργον», όπως γράφει ο π-Γαβριήλ Κουντιάδης.
Η εκκλησία στα 1925 είχε τρεις ιερείς: α) τον παπά-Γιώργη (Αγοράκη) Οικονόμο, ηλικίας 65 ετών (χειροτονημένο το 1892 από τον Μητροπολίτη Σερρών Γρηγόριο) β) τον παπά-Κων/τίνο (Αποστόλου), ηλικίας 58 ετών χειροτονημένο το 1899 από τον ίδιο Μητροπολίτη και γτον παπά-Νικόλαο (Καρύδα), ηλικίας 52 ετών χειροτονημένο το 1907 από τον Μητροπολίτη Νευροκοπίου Θεοδώρητο.
Μαζί τους συλλειτουργούσε, όποτε κι όσο μπορούσε, ο γέροντας παπά-Στέργιος σε ηλικία πάνω από ενενήντα ετών, χειροτονημένος το 1879, υπηρετώντας ως εφημέριος για 46 χρόνια («Κοιμήθηκε» στις 17.05.1925 κι απ΄ όλα τα παραπάνω μπορούμε να υποθέσουμε ότι γεννήθηκε περίπου κατά έτη 1832 ή 1833). Και οι τρεις υπέστησαν τα δεινοπαθήματα της ομηρίας στη Βουλγαρία το 1917-18 επί δεκαπέντε μήνες.
