Ο οικισμός του Ψηλώματος, γνωστός μέχρι το 1963 ως Κριτσοτάδες, βρίσκεται στο βόρειο τμήμα του Δήμου Μετεώρων, στα όρια με το νομό Γρεβενών. Ο ιερός ναός του Αγίου Δημητρίου βρίσκεται ... Περισσότερα

Ο ιερός ναός του Αγ. Δημητρίου στο Ψήλωμα του δήμου Μετεώρων - Μοναδική αρχιτεκτονική και σπάνιες τοιχογραφίες

Συντάκτης: Epiloges Press

Συντάκτης: Epiloges Press

Ο οικισμός του Ψηλώματος, γνωστός μέχρι το 1963 ως Κριτσοτάδες, βρίσκεται στο βόρειο τμήμα του Δήμου Μετεώρων, στα όρια με το νομό Γρεβενών.

Advertisement
 

Ο ιερός ναός του Αγίου Δημητρίου βρίσκεται στο βορειοδυτικό άκρο του οικιστικού ιστού. Η ανέγερσή του συνδέεται με τον κλεφταρματολό Γιάννη Ψείρα που δρούσε κατά το δεύτερο μισό του 18ου αιώνα στο αρματολίκι των Χασίων. Την ίδια εποχή φαίνεται να κατασκευάστηκε και το δίτοξο «γεφύρι του Ψείρα» που γεφυρώνει τον παραπόταμο του Πηνειού Ίωνα, σε απόσταση 300μ από την έξοδο προς το Ψήλωμα του δρόμου προς Δεσκάτη. Πρόκειται για στοιχεία που περιέχονται σε φυλλάδιο του υπουργείου Πολιτισμού και της Εφορείας Αρχαιοτήτων Τρικάλων.

Αρχιτεκτονική

Ο ναός του Αγίου Δημητρίου ανήκει στον τύπο της τρίκλιτης θολοσκέπαστης βασιλικής. Οι βασιλικές επικρατούν μετά το 1700 σε ολόκληρη τη χώρα που βρίσκεται υπό οθωμανική κυριαρχία. O λιθόκτιστος ναός απολήγει ανατολικά σε ημικυκλική κόγχη, ενώ στα νότια και δυτικά, διαθέτει μεταγενέστερη κλειστή στοά. Η κάλυψη του ναού γίνεται με καμάρες, που στηρίζονται σε σφενδόνια στο κεντρικό κλίτος, ενώ στα πλάγια κλίτη διαμορφώνονται τέσσερα φουρνικά, δηλαδή τέσσερις χαμηλοί θόλοι σε κάθε κλίτος που χωρίζονται με τόξα. Πρόκειται για μια πρακτική της λαϊκής αρχιτεκτονικής με ανατολικές επιδράσεις, που είναι χαρακτηριστική της μεταβυζαντινής περιόδου στον Ελλαδικό χώρο. Η στέγη καλύπτεται με λιθόπλακες, ενώ η ξύλινη στέγη της στοάς καλύπτεται με κεραμίδια. Στα νότια του ναού όπου και η κύρια είσοδος εκτείνεται ο αύλειος χώρος του μνημείου. Ο κυρίως ναός διαθέτει μία θύρα στο νότιο τοίχο και μια ακόμη στον δυτικό, η οποία οδηγεί στο προστώο που λειτουργεί και ως νάρθηκας. Η επιγραφή που βρίσκεται επάνω από την δυτική θύρα εισόδου, εσωτερικά, μας πληροφορεί ότι η οικοδόμηση και η τοιχογράφηση του ναού ολοκληρώθηκε το 1791, επί επισκόπου Παϊσίου Β ́, με δαπάνη του Χασιώτη «καπετάνου» κλεφταρματωλού Γιάννη Ψείρα. Ο ναός είναι κηρυγμένο μνημείο σύμφωνα με την ΥΑ ΥΠΠΕ/ΑΡΧ/Β1/Φ32/69669/2109 (ΦΕΚ 143 / Β ́ / 13-3-1984).

Ο ιερός ναός του Αγ. Δημητρίου στο Ψήλωμα του δήμου Μετεώρων - Μοναδική αρχιτεκτονική και σπάνιες τοιχογραφίες

Οι τοιχογραφίες

Σύμφωνα με την επιγραφή ιστόρησης, ο κυρίως ναός καθώς και ο νότιος και δυτικός τοίχος του εξωνάρθηκα είναι κατάγραφοι με σύγχρονες της ανέγερσης του ναού τοιχογραφίες καλής τέχνης, έργο του αγιογράφου Μιχαήλ από το χωριό Χιονάδες. Οι καταγόμενοι από τους Χιονιάδες των Ιωαννίνων, στην νότια πλευρά του Γράμμου, είναι ονομαστοί ζωγράφοι με πλούσιο και σημαντικό έργο στις περιοχές της Ηπείρου, της Θεσσαλίας και της Δυτικής Μακεδονίας. Ο πλούσιος τοιχογραφικός διάκοσμος του ναού αναπτύσσεται σε ζώνες, όπως συνηθιζόταν την εποχή αυτή, με τις παραστάσεις να απλώνονται στις καμάρες, στις τοξοστοιχίες, στα φουρνικά, ακόμη και στους κίονες και στους ξύλινους ελκυστήρες του ναού. Επάνω από την κατώτερη ζώνη με τα διακοσμητικά θέματα παρατάσσονται μορφές ολόσωμων αγίων, στη συνέχεια άγιοι σε στηθάρια, ενώστις ανώτερες ζώνες και στην καμάρα σκηνές από το Δωδεκάορτο και μαρτύρια αγίων. Χαρακτηριστικός είναι ο τρόπος διακόσμησης στους θόλους, με μια μορφή αγίου προσώπου σε προτομή στο κεντρικό μετάλλιο και περιμετρικά σκηνές από τον βίο, τα θαύματά του ή πρόσωπα που σχετίζονται με αυτό την εικονιζόμενη μορφή. Από τις εξωτερικές τοιχογραφίες ξεχωρίζει η επιβλητική παράσταση της Δευτέρας Παρουσίας που καλύπτει ολόκληρο τον δυτικό τοίχο. Η τέχνη του τοιχογραφικού διακόσμου χαρακτηρίζεται από τον πλούτο των θεμάτων και την πυκνότητα των εικονογραφικών κύκλων, καθώς και από την εκτεταμένη εφαρμογή φυτικών και γεωμετρικών μοτίβων με ζωηρά χρώματα, που θυμίζουν τη ζωγραφική διακόσμηση αρχοντικών της εποχής στη Μακεδονία και τη Θεσσαλία. Στο εσωτερικό διατηρείται αξιόλογο ξυλόγλυπτο επιχρυσωμένο τέμπλο με δεσποτικές εικόνες της ίδιας περιόδου.

Οι εργασίες αποκατάστασης του ναού

Από την Εφορεία Αρχαιοτήτων Τρικάλων κατά τα έτη 2021-2023 υλοποιήθηκαν εργασίες ανάδειξης του ναού και του προστώου, καθώς και αρχιτεκτονική – στατική αποκατάσταση του μνημείου. Βάσει των εγκεκριμένων μελετών, εφαρμόστηκαν ενέματα στις λιθοδομές, αρμολογήθηκαν οι εξωτερικές όψεις με κονιάματα συμβατά με τα παραδοσιακά, στερεώθηκαν οι θόλοι και αντικαταστάθηκε το εξωτερικό στέγαστρο με νέο ξύλινο. Ανακατασκευάστηκε η ξύλινη στέγη του κυρίως ναού, η οποία καλύφθηκε με λιθόπλακες, καθώς και η ξύλινη κεραμοσκέπαστη στέγη του προστώου. Αποκαταστάθηκε το δάπεδο του κυρίως ναού στο οποίο επανατοποθετήθηκαν οι παλαιές διατηρημένες λιθόπλακες, ανακατασκευάστηκε το ξύλινο δάπεδο στο προστώο και τοποθετήθηκαν νέα κουφώματα στο σύνολο του μνημείου.

Οι εργασίες συντήρησης των τοιχογραφιών

Η Εφορεία Αρχαιοτήτων Τρικάλων υλοποίησε τη στερέωση και συντήρηση του τοιχογραφικού διακόσμου, βάσει της εγκεκριμένης μελέτης συντήρησης. Οι εργασίες συμπεριέλαβαν και τις ζωγραφικές των κιόνων και των ξύλινων ελκυστήρων. Προηγήθηκε προστασία των ευπαθών τμημάτων με υφασμάτινους οπλισμούς και στη συνέχεια η στερέωσή τους. Απομακρύνθηκαν μεταγενέστερα επιχρίσματα, κονιάματα και επιχρωματισμοί και αποκαταστάθηκαν τα σαθρά υποστρώματα. Στερεώθηκε και καθαρίστηκε η ζωγραφική επιφάνεια, συμπληρώθηκαν κενές περιοχές και ρωγμές και επιπλέον έγιναν περιμετρικές συγκρατήσεις. Πραγματοποιήθηκε τέλος αισθητική αποκατάσταση όπου ήταν απαραίτητο.

Advertisement
ΔΕΗ

Εργασίες ανάδειξης

Στον εξωτερικό χώρο ανακατασκευάστηκε το στέγαστρο στα νοτιοανατολικά του μνημείου με ξύλινα στοιχεία και εφαρμόστηκαν επιχρίσματα στις νεώτερες τοιχοποιίες του. Διαστρώθηκε ο αύλειος χώρος με λιθόπλακες, κατασκευάστηκε ράμπα ΑμεΑ και τέλος τοποθετήθηκε νέα περίφραξη με ανακατασκευή της αυλόθυρας και της βρύσης. Στον περιβάλλοντα χώρο έγιναν εργασίες αποστράγγισης του μνημείου, διαμορφώθηκε ο χώρος και πραγματοποιήθηκε φύτευση με εντόπια φυτά. Δημιουργήθηκαν προσβάσεις για ΑΜΕΑ και τοποθετήθηκαν πινακίδες πληροφόρησης στα Ελληνικά και Αγγλικά, καθώς και σε γραφή Braille. Τέλος, έγινε νέα ηλεκτρολογική εγκατάσταση με φωτισμό λειτουργικό και ανάδειξης του μνημείου, του στεγάστρου και του αύλειου χώρου. Μιλώντας στο Αθηναϊκό-Μακεδονικό Πρακτορείο Ειδήσεων η διευθύντρια της Εφορίας Αρχαιοτήτων Τρικάλων κ. Κρυσταλλία Μαντζανά τονίζει πως το 1ο υποέργο: «Αποκατάσταση Ι.Ν. Αγίου Δημητρίου Ψηλώματος, Δ. Μετεώρων, Π.Ε. Τρικάλων, Π. Θεσσαλίας» υλοποιήθηκε με αυτεπιστασία από την Εφορεία Αρχαιοτήτων Τρικάλων Επιχειρησιακό Πρόγραμμα «ΠΕΠ Θεσσαλίας 2014-2020» με τη συγχρηματοδότηση της Ελλάδας και της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

Οι φωτογραφίες είναι της Εφορείας Αρχαιοτήτων Τρικάλων

Πηγή ΑΠΕ ΜΠΕ


ΔΕΙΤΕ ΕΠΙΣΗΣ
Ο Φρανκ επαίνεσε το πνεύμα των παικτών του και τις «επιστροφές» τους στα ματς

03/10/25 9:30 μμ

Ο Φρανκ επαίνεσε το πνεύμα των παικτών του και τις «επιστροφές» τους στα ματς

Με έμφαση στο ελληνικό έργο ο καλλιτεχνικός προγραμματισμός του ΚΘΒΕ για τη σεζόν '25- '26

03/10/25 9:26 μμ

Με έμφαση στο ελληνικό έργο ο καλλιτεχνικός προγραμματισμός του ΚΘΒΕ για τη σεζόν ’25- ’26

Πίτες με λαχανικά και μπέικον

03/10/25 9:18 μμ

Πίτες με λαχανικά και μπέικον

Η Γιέλενα Τοντόροβιτς πρωτοπορεί, αναλαμβάνοντας ανδρική ομάδα στην Βραζιλία

03/10/25 9:12 μμ

Η Γιέλενα Τοντόροβιτς πρωτοπορεί, αναλαμβάνοντας ανδρική ομάδα στην Βραζιλία

Βαριά ήττα για τη Νέα Ιωνία

03/10/25 9:09 μμ

Βαριά ήττα για τη Νέα Ιωνία

Άρης: Δίχως Κουλμπόκα, Φόρεστερ απέναντι στην Καρδίτσα

03/10/25 9:02 μμ

Άρης: Δίχως Κουλμπόκα, Φόρεστερ απέναντι στην Καρδίτσα

Έρευνα BBC: Οι ρωσικές απώλειες στον πόλεμο κατά της Ουκρανίας έφθασαν τους 134.125 νεκρούς – καθημερινά σκοτώνονται 50-60

03/10/25 8:58 μμ

Έρευνα BBC: Οι ρωσικές απώλειες στον πόλεμο κατά της Ουκρανίας έφθασαν τους 134.125 νεκρούς – καθημερινά σκοτώνονται 50-60

Βόλος-Η αποστολή για το ματς με την ΑΕΛ

03/10/25 8:56 μμ

Βόλος-Η αποστολή για το ματς με την ΑΕΛ

Κοινή Ανακοίνωση ΠΑΣΟΚ - ΣΥΡΙΖΑ - Νέας Αριστεράς - Πλεύσης Ελευθερίας για το Global Sumud Flotilla

03/10/25 8:45 μμ

Κοινή Ανακοίνωση ΠΑΣΟΚ – ΣΥΡΙΖΑ – Νέας Αριστεράς – Πλεύσης Ελευθερίας για το Global Sumud Flotilla

Πλεόνασμα 2,1 δισ. ευρώ κατέγραψε ο κρατικός προϋπολογισμός το επτάμηνο του 2025

03/10/25 8:39 μμ

Πλεόνασμα 2,1 δισ. ευρώ κατέγραψε ο κρατικός προϋπολογισμός το επτάμηνο του 2025

Αντιπροσωπεία της ελληνικής πρεσβείας στο Ισραήλ επισκέφθηκε τους 27 Έλληνες που μετείχαν στον στολίσκο- Διάβημα διαμαρτυρίας από το ΥΠΕΞ στον πρέσβη του Ισραήλ στην Ελλάδα

03/10/25 8:37 μμ

Αντιπροσωπεία της ελληνικής πρεσβείας στο Ισραήλ επισκέφθηκε τους 27 Έλληνες που μετείχαν στον στολίσκο

Ποδηλασία: Ο σταρ των social media Φοντενουά έσπασε το ρεκόρ ανάβασης στον Πύργο του Άιφελ

03/10/25 8:35 μμ

Ποδηλασία: Ο σταρ των social media Φοντενουά έσπασε το ρεκόρ ανάβασης στον Πύργο του Άιφελ