Παγγαίο: Ορεινά χωριά, τρεχούμενα νερά, βυζαντινά μοναστήρια, μύθοι, ιστορία και ομορφιά

Ο μικρός Ηλίας αναρωτιόταν πάντα καθώς το αυτοκίνητο ακολουθούσε τη διαδρομή από την Καβάλα προς τους Φιλίππους, λίγο μετά το ύψωμα του Αγίου Σίλα, ποιο είναι εκείνο το εντυπωσιακό βουνό στα αριστερά του, με τη χιονισμένη κορυφή να δεσπόζει.

Η απάντηση ότι πρόκειται για το Παγγαίο έφερνε αυτόματα την επόμενη ερώτηση: «Μα πότε επιτέλους θα ανεβούμε στο Παγγαίο;».

Το όρος Παγγαίο, στα μάτια του 7χρονου φάνταζε ένα βουνό μυθικό, μεγάλο, εντυπωσιακό- και όχι άδικα. Το Παγγαίο συγκεντρώνει όλα αυτά τα χαρακτηριστικά. Με υψόμετρο 1.956 μέτρων, είναι ένα βουνό που εντυπωσιάζει τον επισκέπτη, προσφέρει δυνατές συγκινήσεις στους περιηγητές και είναι εύκολα προσβάσιμο στους περισσοτέρους που αγαπούν την πεζοπορία.

Με αυτά τα εφόδια φτάνει κανείς σε μία από τις κορυφές του, το περίφημο “ Πιλάφ Τεπέ”, τουρκική λέξη που σημαίνει η κορυφή του ρυζιού.

Η σύγχρονη ελληνική ονομασία της κορυφής είναι “ Αυγό” ενώ οι άλλες δυο κορυφές του είναι το “ Μάτι” και το “ Τρίκορφο”.

Φτάνοντας στην έδρα του ομώνυμου δήμου, την Ελευθερούπολη, 17 χλμ. δυτικά της Καβάλας, το αυτοκίνητο ακολουθεί την παλαιά εθνική οδό που διέρχεται μέσα από τα ορεινά χωριά του Παγγαίου.

Λίγο μετά το Ακροβούνι, ο επισκέπτης παίρνει τον δρόμο για το Δασικό Χωριό (σ.σ. τα τελευταία χρόνια γίνονται κάποιες μικρές προσπάθειες επαναλειτουργίας του). Από εκεί, ξεκινά τη διαδρομή μέχρι να φτάσει στην περίφημη κοιλάδα του Ορφέα. Όσο πιο ψηλά ανεβαίνει, όσο πιο βαθιά μπαίνει μέσα στο βουνό, τόσο οι εικόνες που εναλλάσσονται μπροστά στα μάτια του προκαλούν δέος, με τη φύση ν’ απλώνεται μπροστά του σε όλο της το μεγαλείο.

Τα φθινοπωρινά γήινα χρώματα κυριαρχούν παντού.

Τα πεσμένα φύλα από τις οξιές και τα πλατάνια στρώνουν κυριολεκτικά τον δρόμο δημιουργώντας μια φανταστική εικόνα που μόνο στο Παγγαίο μπορείς να συναντήσεις.

Τα επιφωνήματα θαυμασμού και έκπληξης διαδέχονται το ένα μετά το άλλο και καθώς το αυτοκίνητο ανεβαίνει όλο και ψηλότερα, η θέα κόβει την ανάσα. Ο κάμπος των Φιλίππων απλώνεται κάτω από το βουνό και, με το κατάλληλο όχημα (ένα 4×4 για παράδειγμα), μπορεί κανείς να έρθει ακόμα πιο κοντά στο “ Πιλάφ Τεπέ”… Η απόσταση δεν είναι απαγορευτική ούτε γι αυτόν που θα επιχειρήσει να τη διανύσει με τα πόδια, ενώ και το μονοπάτι που οδηγεί στην πρώτη κορυφή είναι ιδιαίτερα βατό.

Φτάνοντας στην κοιλάδα του Ορφέα

Στην κοιλάδα του Ορφέα, ο επισκέπτης νιώθει …ανάλαφρος.

Το τοπίο δίπλα του άγριο, με χαμηλή βλάστηση αλλά η θέα εξακολουθεί να κόβει την ανάσα. Τα λιγοστά απομεινάρια του παλιού χιονοδρομικού κέντρου μαρτυρούν την ανάπτυξη που είχε κάποτε το βουνό. Παραμένει, ωστόσο, πάντα ένας τόπος ξεχωριστός, γεμάτος μυστικά και μύθους.

Από την κοιλάδα του Ορφέα ο επισκέπτης θα ταξιδέψει νοερά στη μακραίωνη ιστορία αυτού του πανέμορφου βουνού και σίγουρα θα αναρωτηθεί: ποιος ήταν ο λόγος που για πολλούς αιώνες συνωστίζονταν στο Παγγαίο και την περιοχή του αναρίθμητοι λαοί και άνθρωποι;

Την απάντηση δίνει ο δικηγόρος, ιστορικός και ερευνητής Θόδωρος Λυμπεράκης, που αγάπησε, μελέτησε περπάτησε και εξερεύνησε το βουνό όσο λίγοι.

«Δεν ήταν μόνο η εύφορη γη των γύρω απ’ αυτό περιοχών» εξηγεί στο Αθηναϊκό-Μακεδονικό Πρακτορείο Ειδήσεων ο κ. Λυμπεράκης και προσθέτει: «δεν ήταν ούτε τα μεγάλα δάση του, που παρείχαν την περίφημη, ναυπηγική ξυλεία. Ήταν κυρίως οι θησαυροί των πλούσιων μεταλλείων χρυσού και αργύρου, που υπήρχαν πάνω του, εκείνοι που το είχαν κάνει ονομαστό ήδη από την αρχαιότητα. Κι ήταν, επίσης, το φημισμένο ιερό του Βάκχου, του θεού Διόνυσου, που βρισκόταν σε μία από τις υψηλότερες κορυφές του και το οποίο είχαν υπό τον έλεγχό τους οι Σάτρες. Ο Βάκχος του Παγγαίου είχε μια γυναίκα ως προμάντιδα, δηλαδή σαν Πυθία. Είχε έμπειρους ιερείς, τους προφήτες, προερχόμενους από το πολεμικό φύλο των μαχαιροφόρων Βησσών της Ροδόπης, που έδιναν σχήμα και μετέφεραν στους πιστούς τους ακατανόητους χρησμούς που ο θεός ενέπνεε σ’ αυτή τη γυναίκα, όταν αυτή έπεφτε σ’ έκσταση, ενώ στις θυσίες τους πρόσφεραν στο μεγάλο Θράκα θεό άσπρα άλογα”.

“ Κατά συνέπεια, όπως εξηγεί ο κ. Λυμπεράκης, τεράστιο ιστορικό, αρχαιολογικό και μυθολογικό ενδιαφέρον έχει το Παγγαίο”, ενώ ξεχωριστή σημασία έχει ένα άλλο σημαντικό κεφάλαιο της ιστορίας του, που είναι τα “ ακιδογραφήματα” ή τα “ βραχογραφήματά” του, δηλαδή κάποια σχεδιάσματα πάνω στον σκληρό γρανίτη ή στον σκληρό ασβεστόλιθο, συνηθέστατα στο ύπαιθρο, αλλά σε ορισμένες σπάνιες περιπτώσεις και μέσα σε σπήλαια, που παριστάνουν ζώα, ανθρώπους, αγρίμια του δάσους και για τα οποία οι αρχαιολογικές γνώσεις μας είναι ελάχιστες.

Γίνεται, λοιπόν, εύκολα αντιληπτό σε κάθε μικρό ή μεγάλο επισκέπτη, ότι το Παγγαίο είναι ένα βουνό βυθισμένο στον μύθο, ένα βουνό που μπορεί ακόμη και σήμερα, μέσα από την υπέροχη φύση του και την πανάρχαια ιστορία του, να προσφέρει στον μυημένο περιπατητή έντονες συγκινήσεις.

Στα ορεινά χωριά για ανάπαυλα και παραδοσιακές γεύσεις

Στον δρόμο της επιστροφής με το αυτοκίνητο, το ταξίδι στις ομορφιές του Παγγαίου αξίζει να συνεχιστεί στα μοναδικής φυσικής ομορφιάς και παραδοσιακής μακεδονικής αρχιτεκτονικής ορεινά χωριά του Παγγαίου.

Εκεί, ο επισκέπτης μπορεί να περπατήσει σε παραδοσιακούς οικισμούς με πέτρινα αρχοντικά, με πλακόστρωτα σοκάκια, να διαβεί τοξωτά γεφύρια, φτιαγμένα με πελεκητή πέτρα, να καθίσει σε πλακόστρωτες πλατείες με πηγάδια και το καλοκαίρι να απολαύσει τη δροσιά των πλατανιών. Μπορεί να περπατήσει στο μονοπάτι της Μεσορόπης, το οποίο επιτρέπει την πρόσβαση σε μέρη σπάνιας ομορφιάς με μικρούς καταρράκτες και λίμνες, διαθέτει παγκάκια και κιόσκια στα σημεία ξεκούρασης, προστατευτικούς φράκτες, ξύλινα γεφυράκια και πέτρινα σκαλοπάτια σε μέρη που ήταν κακοτράχαλα και γλιστερά.

Η Μουσθένη, τα Δωμάτια, το Ποδοχώρι, το Μελισσοκομείο, ο Πλατανότοπος και το Κοκκινοχώρι είναι ορισμένα από τα χωριά που αξίζει κανείς να επισκεφθεί. Στο Κοκκινοχώρι υπάρχει ένα από τα πλέον σύγχρονα και καλύτερα οινοποιεία της Βόρειας Ελλάδας, όπου παράγεται και εμφιαλώνεται το φημισμένο κρασί του Παγγαίου. Επίσης, μπορεί κανείς να επισκεφθεί τον “ Ποταμό”, μια όαση δροσιάς και πράσινου στο κάτω μέρος του χωριού. Παραδοσιακοί ξενώνες λειτουργούν, επίσης, όλη τη διάρκεια του χρόνου στα Δωμάτια, τη Μουσθένη και τη Μεσορόπη, ενώ πολλά είναι και τα καταστήματα εστίασης, που προσφέρουν παραδοσιακές -και όχι μόνο- γεύσεις.

Η Ιερά Μονή της Παναγίας Εικοσιφοίνισσας

Στη βόρεια πλαγιά του όρους και σε υψόμετρο περίπου 600 μέτρων, βρίσκεται η Ιερά Μονή της Παναγίας Εικοσιφοίνισσας με την ομώνυμη θαυματουργή εικόνα.

Η Μονή, από τις παλαιότερες των Βαλκανίων, είναι κτισμένη στην πλαγιά ενός υψώματος, στην κορυφή του οποίου προϋπήρξε αρχαιοελληνικός ναός. Ευκολότερη πρόσβαση για τη μονή αποτελεί ο επαρχιακός δρόμος, ο οποίος διέρχεται από τη Νικήσιανη. Μια στάση σε αυτόν τον μοναδικής ομορφιάς οικισμό, με τα εντυπωσιακά πλακόστρωτα σοκάκια, είναι σίγουρο πως αποζημιώνει τον επισκέπτη.

Μια στάση και στο μουσείο κέρινων ομοιωμάτων του Θ. Κοκκινίδη

Λίγο πριν την επιστροφή στην Ελευθερούπολη και από εκεί στην Καβάλα, αξίζει μια στάση στο μουσείο κέρινων ομοιωμάτων του Θοδωρή Κοκκινίδη, στα Κηπιά.

Ο Θοδωρής Κοκκινίδης κατάφερε να μετατρέψει ένα μικρό χωριό του Παγγαίου σ’ έναν τόπο δημιουργίας και φαντασίας, που καθημερινά προσελκύει δεκάδες μικρούς και μεγάλους επισκέπτες από την Ελλάδα και το εξωτερικό.

Σήμερα, το μουσείο κέρινων ομοιωμάτων αποτελεί ένα από τα σημεία τουριστικού και πολιτιστικού ενδιαφέροντος που αξίζει κάποιος να επισκεφθεί στα Κηπιά Καβάλας συνδυάζοντας μια ξεχωριστή περιηγητική εκδρομή στο Παγγαίο όρος.
Σε έναν καλοφροντισμένο χώρο, συνολικής έκτασης 150 τ.μ., ο Καβαλιώτης καλλιτέχνης εκθέτει 28 κέρινα ομοιώματα ξένων και Ελλήνων προσωπικοτήτων, που σημάδεψαν με την παρουσία τους την πολιτική, τις επιστήμες, τις τέχνες, τα γράμματα και φυσικά τον αθλητισμό.

Αυτό είναι λοιπόν το Παγγαίο… Ορεινά χωριά, τρεχούμενα νερά, βυζαντινά μοναστήρια, μύθοι, ιστορία, ομορφιά, ένας ιδανικός προορισμός για όσους αγαπούν τη φύση, τις παραδοσιακές γεύσεις και την περιπέτεια. Είναι ο τόπος όπου έζησε ο Ορφέας και είχε το ιερό του ο θεός Διόνυσος. Δάση από οξιές, έλατα, καστανιές, πλατάνια και δρυς σκεπάζουν τις πλαγιές και τις ρεματιές του.

Όλα αυτά συνθέτουν την πλούσια ποικιλομορφία του Παγγαίου που αξίζει κάποιος να επισκεφθεί κάθε εποχή του χρόνου. Το Φθινόπωρο όμως φανερώνεται κι ένα επιπλέον στοιχείο, ένα μυστηριακό κλίμα που αναδύεται μέσα από τη φύση που ετοιμάζεται σιγά σιγά να “ βυθιστεί” στη σιωπή του Χειμώνα, μέχρι την επόμενη Άνοιξη που θα σημάνει μια νέα “ ανάσταση”.

Βασίλης Λωλίδης

ΑΠΕ-ΜΠΕ