Πατροπαράδοτα έθιμα της αποκριάς στις Σέρρες – Διώχνουν τα κακά πνεύματα και καλωσορίζουν την άνοιξη

Πατροπαράδοτα έθιμα του παρελθόντος αναβίωναν το τριήμερο της αποκριάς με αποκορύφωμα την Καθαρά Δευτέρα σε όλο το Νομό Σερρών

Το μεγαλύτερο μέρος των εκδηλώσεων έχουν τις ρίζες τους στην αρχαιότητα και πιο συγκεκριμένα στην Διονυσιακή λατρεία. Στόχο έχουν στο να διώξουν τα κακά πνεύματα που κρύβονται στα σπίτια και τις γειτονιές αλλά και να προμηνήσουν το τέλος του χειμώνα και το πέρασμα στην άνοιξη…

Οι καρναβαλικές παρελάσεις του Νομού Σερρών

Την παράσταση αναμένεται να κλέψουν  οι οργανωμένες παρελάσεις αρμάτων και μασκαράδων, που γίνονται την τελευταία Κυριακή της Αποκριάς, σε διάφορες κωμοπόλεις όπως η Νιγρίτα, το Σιδηρόκαστρο, η Τερπνή και η Κάτω Καμήλα. Πιο φημισμένο αυτό της Ηράκλειας που όμως έχει χάσει την λάμψη του παρελθόντος. Όλοι θυμούνται τις μεγάλες καρναβαλικές πομπές που παρέλαυναν στους κεντρικούς δρόμους της έδρας του ομώνυμου Δήμου τις δεκαετίες του 70΄και του 80΄με τις εκδηλώσεις να διαρκούν τρείς μέρες. Άνθρωποι όλων των ηλικιών έβαζαν πολύχρωμες στολές και υπό τους ήχους των ζουρνάδων διασκέδαζαν μέχρι πρωίας. Όλα άλλαξαν στις αρχές της δεκαετίας το 90΄ όπου η πραγματοποιήσει αντίστοιχων εκδηλώσεων σε γειτονικά χωριά αλλά και ένα θλιβερό συμβάν ατόνησαν το ενδιαφέρον!  

Τα «Κετσέκια» στο Ποτισμένο

Στο  Ποντισμένο αναβιώνει το έθιμο  «Κετσέκια». 

Το έθιμο αυτό που κρατά από τα χρόνια της Τουρκοκρατίας, τελέστηκε ξανά ύστερα από πάρα πολλά χρόνια το 1992, έπειτα από οκτάχρονη παρακίνηση της Αμερικανίδας εθνολόγου Ιβόν Χαντ, η οποία και το ανακάλυψε. Σήμερα αναβιώνει στο Δ.Δ. Ποντισμένου την περίοδο του Καρναβαλιού και την Καθαρά Δευτέρα. Τις μέρες αυτές, πρόσφορες για σάτιρα και διασκέδαση, οι άντρες φορούσαν την παραδοσιακή ελληνική φορεσιά με τη κλασική φουστανέλα, αλλά για να ξεγελάσουν τους Τούρκους, φορούσαν στο κεφάλι γυναικείες μανδήλες με λουλούδια. Κρεμούσαν ακόμη διάφορα στολίδια και κουδούνια και στα πόδια αντί για τσαρούχια ή παπούτσια φορούσαν προβιές. Ο πρωτοχορευτής κρατώντας ένα καμτσίκι χτυπούσε όποιον δεν χόρευε καλά. Τους χορευτές ακολουθούσε ένας άντρας που φορούσε φερετζέ και κρατούσε μια μασιά. Αυτός παρίστανε τον «τρελό» του χωριού, κυνηγώντας όλους όσους χόρευαν. Με τον τρόπο αυτό διασκέδαζαν αλλά ταυτόχρονα σατίριζαν και το καθεστώς της σκλαβιάς, δίχως όμως να προκαλούν το θυμό και την οργή των Τούρκων.

Οι «φανοί» του Χουμνικού, ο Ντερβένας της Πρώτης, το Κούσασι στο Αγ. Πνεύμα και η Σερραϊκή Τζαμάλα

Το έθιμο του «φανού» αναβιώνουν οι κάτοικοι του Χουμνικού οι οποίοι την παραμονή της Καθαράς Δευτέρας μαζεύουν ξύλα σε ανοιχτό χώρο και το βράδυ ο σωρός πυρπολείται συμβολίζοντας το τέλος του χειμώνα. Το έθιμο έχει φαλλικό χαρακτήρα και συμμετέχουν στην πλειονότητά τους άνδρες που τραγουδούν άσματα με βωμολοχίες και ανταλλάζουν άσεμνες χειρονομίες.

Την Κυριακή της Αποκριάς αναβιώνει και το έθιμο της Ντερβένας στην Πρώτη.

Η διαδικασία ξεκινά μία εβδομάδα πριν με τη συγκέντρωση ξύλων (πουρναριών). Οι συνοικίες ή αλλιώς οι «μαχαλάδες» συναγωνίζονται για το ποια θα πραγματοποιήσει την μεγαλύτερη και ομορφότερη «Ντερβένα». Συχνά η μία συνοικία, κλέβει τα πουρνάρια από την άλλη. Το βράδυ της τελευταίας Κυριακής της Αποκριάς οι κάτοικοι περιοδεύουν για το άναμμα της «ντερβένας». Το έθιμο συμβολίζει το κάψιμο των παθών, του μίσους, της κακίας και της εχθρότητας των ανθρώπων. Αυτή την ημέρα γίνονται τα συγχωρεμένα από τους μικρότερους προς τους μεγαλύτερους και αντίστροφα. Η κορύφωση της εκδήλωσης λαμβάνει χώρα στην κεντρική πλατεία του χωριού όπου ο κόσμος απολαμβάνει το κρασί, τις πίτες και τα σαρμαδάκια, που προσφέρονται από τους κατοίκους του χωριού.
Τεράστιες εστίες φωτιάς ανάβουν και οι κάτοικοι του Εμμανουήλ Παπά διοργανώνοντας το «Κούσασι» όπου οι γονείς ανακοινώνουν το μελλοντικό ταίρι των ή του παιδιού τους ενώ όλοι χορεύουν κυκλικά γύρω από την φωτιά.

Το έθιμο της Τζαμάλας

Είναι συνδεδεμένη με τα γλέντια, με τις φωτιές στις γειτονιές, με τα περιπαικτικά τραγούδια, με τους μασκαρεμένους και με τα κεράσματα. Γενικά, ένα φορτισμένο κλίμα χαράς, κεφιού και χαλάρωσης του καθωσπρεπισμού επικρατεί στις σχέσεις των ανθρώπων στις γειτονιές, στις «ανοιχτοσιές» των δρόμων και στις πλατείες.

Σατυρικός  Νταρνάκικος γάμος στο Άγιο Πνεύμα

Το απόγευμα του Σαββάτου 25 Φεβρουαρίου θα αναβιώσει  στην πλατεία του Αγίου Πνεύματος θα αναβιώσει ο ανατρεπτικός «Νταρνάκικος Γαμος» ενώ  θα ακολουθήσει με τον Ηλία Διμάνο στο νταούλι και τους Γιάννη και Χρήστο Μάλαμα στους ζουρνάδες!

Οι Μπαμπόγεροι του Φλάμπουρου, Ανθής και Βαμβακόφυτου

Πρόκειται για ένα παλιό παραδοσιακό καρναβάλι, που διοργανώνεται εδώ και χρόνια την Κυριακή της Τυροφάγου. Το έθιμο αυτό αναβιώνει μια πολύ παλιά ιστορία, η οποία αντιγράφει την κοινωνία με σατιρικές επινοήσεις, που ανακαλύπτει ο κάθε καρνάβαλος, προσθέτοντας θέματα της συγκεκριμένης εποχής. Στο πέρασμα του χρόνου η παρουσία του άρχισε να παίρνει μια πιο κοινωνική μορφή, καθώς αποκτούσε γύρω του έναν όμιλο, που περιλαμβάνει: τον γαμπρό, τη νύφη, τον παππού, την τσιγγάνα, τον χτενά και τον καλαϊτζή, τον ταχυδρόμο, τον εύζωνα, τον ακονιστή κ.ά. Ο Ταπουτζής είναι ο πρώτος κυρίαρχος του παιχνιδιού. Οι Ταπουτζήδες μεταμορφώνονται σε όσο πιο άγριοι και φοβεροί γίνεται, προκειμένου να προκαλέσουν φόβο και δέος.

Ωστόσο οι ποιο δημοφιλείς μπαμπόγεροι είναι αυτοί του Φλάμπουρου οι οποίοι σε αντίθεση με την υπόλοιπη Ελλάδα, συμβολίζουν το καλό και την υγεία. Η εμφάνισή τους είναι ξεχωριστή και παράλληλα τρομακτική. Είναι ντυμένοι με μαύρα ή καφέ δέρματα αιγοπροβάτων και από τη μέση του κρέμονται διαφορετικού μήκους κουδούνια. Διακρίνονται μόνο τα μάτια τους, αφού στα κεφάλια τους φοράνε ένα μαύρο, τεράστιο μυτερό καπέλο, περίπου τριών μέτρων, στολισμένο με χάντρες, κορδέλες και μαντήλια. Νωρίς το πρωί της Κυριακής της Τυρινής, ο Μπαμπόγερος, αφού πάρει την ευλογία της μάνας του, κατευθύνεται στην εκκλησία για να πάρει τη χάρη της Αγίας Άννας, της ομώνυμης εκκλησίας του χωριού, ενώ στη συνέχεια επισκέπτεται κάθε σπίτι του χωριού με σκοπό να σκορπίσει το κακό και να φέρει τύχη και υγεία.
Το έθιμο του Μπαμπόγερου ολοκληρώνεται την Καθαρά Δευτέρα, με ένα μεγάλο γλέντι, που στήνεται στην πλατεία του χωριού, δίνοντας στους επισκέπτες την ευκαιρία να θαυμάσουν τον περίτεχνο και μοναδικό χορό των Μπαμπόγερων, αλλά και την ευκαιρία να δοκιμάσουν νηστίσιμα εδέσματα.

Του Καγιογλίδη Παναγιώτη- 2017
 Καθημερινός Παρατηρητής

ΦΩΤΟ από το αρχείο του Επιλογές