Η Μηλιά Μετσόβου είναι βλαχοχώρι, κτισμένο σε υψόμετρο 1.200 μέτρα στην Πίνδο. Συνήθως, βρίσκεται στην επικαιρότητα, λόγω των δύσκολων καιρικών συνθηκών, του μακρύ χειμώνα και του μικρού καλοκαιριού.
Όμως, τα καλντερίμια του, τα πέτρινα σπίτια, οι εκκλησίες, οι άνθρωποι του, έχουν να «διηγηθούν» μικρές ιστορίες που αναδεικνύουν την κουλτούρα του τόπου.
Η συζήτηση στα καφενεία είναι ενδιαφέρουσα. Το παραδοσιακό χωριό, αν και βρίσκεται μέσα στα βουνά, είναι ακόμη ζωντανό, έχει καθημερινότητα, στα σοκάκια του ακούγονται παιδικές φωνές, έχει παρελθόν, παρόν και μέλλον, όπως μας είπαν οι άνθρωποι του.
Η Μηλιά απέχει 17χιλιόμετρα από το Μέτσοβο.
Το φουγάρο που καπνίζει στο πέτρινο καφενείο που έχει κλειστά πόρτα και παράθυρα, γιατί το κρύο είναι τσουχτερό, μας δείχνει το δρόμο μόλις φτάσαμε.
Μια μαντεμένια σόμπα στη μέση, παλιακά τραπέζια και καρέκλες, ένα τζουκ μποξ σε μία γωνία δίπλα στο παράθυρο, τσίπουρο με μεζεδάκια και χαμογελαστοί, ανοιχτόκαρδοι άνθρωποι μας καλωσορίζουν και μιλούν για τις ιστορίες της μικρής τους κοινωνίας.
Χωριό Αμέρου η Μηλιά
Παλαιότερα, αλλά και σήμερα, το χωριό αναφέρεται ως Αμέρου. Είναι το όνομα της Μηλιάς στη βλάχικη γλώσσα και μάλιστα, οι ντόπιοι στις συζητήσεις χρησιμοποιούν την ονομασία Αμέρου. Η απάντηση, έρχεται από το βάθος του χρόνου. Όπως μας ανέφερε ο αντιδήμαρχος Μετσόβου Θοδωρής Σιώτας, όταν η ιστορική Εγνατία οδός, περνούσε έξω από τον οικισμό, για να συνδέσει το Μέτσοβο με τα Γρεβενά, λειτουργούσε εκεί ένα χάνι για τους ταξιδιώτες. Δίπλα στην είσοδό του, υπήρχε μία μηλιά, η οποία έγινε σημείο αναφοράς, συνάντησης και έδωσε το όνομα στο χωριό.
Οι κάτοικοι είναι πρόθυμοι να μας δώσουν όλες τις πληροφορίες για τη Μηλιά, η οποία μάλιστα έχει χαρακτηριστεί ως διατηρητέος παραδοσιακός οικισμός.
Το χωριό των Ξυλογλυπτών
Από γενιά σε γενιά η λαϊκή τέχνη της ξυλογλυπτικής, συνεχίζεται και μάλιστα δίνει την ταυτότητα του χωριού. Ο κ. Δημήτρης Κυργοτάσης, που συναντήσαμε στο καφενείο, άλλοτε πρόεδρος της Μηλιάς μας αναφέρει, πως εργαστήρια υπάρχουν σε όλα τα σπίτια. Σπουδαίοι τεχνίτες οι Μηλιώτες, διατηρούν περίπου 40 εργαστήρια και δημιουργούν υπέροχα ξυλόγλυπτα, διακοσμητικά η χρηστικά αντικείμενα, τα οποία τροφοδοτούν την αγορά όλης της Ελλάδας. Αυτό είναι και το «μυστικό» τής μη ερήμωσης του χωριού, το οποίο αν και απλώνεται σε μια ελατοσκέπαστη πλαγιά σε υψόμετρο 1.200 μέτρα, τον δύσκολο Χειμώνα αριθμεί 180 κατοίκους, ανάμεσα τους και 27 παιδιά.
«Φέραμε το ρεύμα και το νερό στο χωριό, μόνοι μας. Δουλέψαμε όλοι μαζί , με προσωπική εργασία. Μάλιστα πριν από 25 χρόνια ανανεώσαμε το δίκτυο. Όλοι δουλέψαμε στο δάσος στον Συνεταιρισμό στα ξύλα, πουλήσαμε τα ξύλα και τα χρήματα που εισπράξαμε, τα δώσαμε για την ανανέωση του δικτύου ύδρευσης»,σημειώνει ο Θοδωρής Σιώτης, ως επισήμανση ,για την αγάπη του έχουν οι Μηλιώτες στον τόπο τους.
Η ιστορική εκκλησία του Αγίου Νικολάου
Καθώς ο επισκέπτης ανηφορίζει προς τον οικισμό μετά τα πρώτα σπίτια αντικρύζει δύο εκκλησίες .Την επιβλητική της Παναγίας και μία μικρότερη πετρόχτιστη του Αγίου Νικολάου , πολιούχου της Μηλιάς. Σύμφωνα με γραπτές επιγραφές στο καθολικό, ο Ναός του Αγίου Νικολάου φαίνεται να κτίστηκε πιθανόν πάνω σε άλλο παλαιότερο, στο τέλος του 17ου αιώνα και αρχές του 18ου.Οι Μηλιώτες εορτάζουν τον προστάτη τους στις 20 Μαΐου ,την ημέρα που κάθε χρόνο ξεκινάει η υλοτομική περίοδος. Ανέκαθεν κάτοικοι από Μέτσοβο ,την Κρανιά την Παναγία ,το Μαλακάσι, ερχόταν με τα πόδια για να προσκυνήσουν. Ο κ. Σιώτης μας αναφέρει, μία σημαντική πτυχή της ιστορίας του Ναού. Κατά την Γερμανική Κατοχή, όταν οι ναζί έκαψαν τα περισσότερα σπίτια του χωριού ,φυλάκισαν τα γυναικόπαιδα μέσα στον Ναό για μία εβδομάδα. Με τις προσευχές στον άγιο Νικόλαο και με το λάδι από τα καντήλια για φαγητό ,γυναίκες και παιδιά κατάφεραν να επιζήσουν.
Για τους κατοίκους όχι μόνο του χωριού, αλλά και της ευρύτερης περιοχής ο Άγιος Νικόλαος, είναι ο θαυματουργός Άγιος τους. Τα παλαιότερα χρόνια έφερναν άτομα από την περιοχή, με ψυχική νόσο, τα έβαζαν να καθίσουν μέσα στο άγιο Βήμα του Ναού και προσεύχονταν για την υγεία τους. Εκεί, υπάρχουν ακόμη, οι σιδερένιες λαβές όπου έδεναν τους αρρώστους για να μην φύγουν.
Το λαογραφικό Μουσείο
Η επιγραφή « ΚΑΣΑ ΑΜΕΡΟΥ-Σπίτι Μηλιάς» δίπλα στην είσοδο, ενός απλού πέτρινου κτηρίου, μας δείχνει το Λαογραφικό Μουσείο. Πρόκειται για μία ξενάγηση στην καθημερινότητα των κατοίκων τις παλιότερες εποχές. Ένας αργαλειός όπου ύφαιναν μάλλινα χαλιά, μαξιλάρια, τις κάπες για τον χειμώνα, τις γυναικείες εσάρπες τις οποίες ονομάζουν στη βλάχικη γλώσσα όπλες, υπέροχα υφαντά αλλά και παραδοσιακές φορεσιές, θαυμάζουμε στις προθήκες του Μουσείου. Ξύλινα και μπακιρένια είδη καθημερινής χρήσης για το σπίτι, εργαλεία για το δάσος χρήσιμα στην υλοτομία, όλα φτιαγμένα από ανθρώπων χέρια κατά την προβιομηχανική εποχή, μας ταξιδεύουν στο παρελθόν.
Οι καταρράκτες Μπουλουβάρου
Μέσα σε ένα φυσικό περιβάλλουν ιδιαίτερου κάλλους, το τρεχούμενο νερό στο πέρασμα του, λάξευσε τους βράχους. Σε απόσταση 3 χιλιομέτρων από τη Μηλιά, στον δρόμο για το επόμενο χωριό την Κρανιά Γρεβενών, η φύση αποκαλύπτει τα μυστικά της, τον τριπλό καταρράκτη στο ρέμα Μπουλουβάρος. Οδηγός μας, είναι ένα σηματοδοτημένο μικρό μονοπάτι, μήκους 100 μέτρων, ανάμεσα στα έλατα και το βουητό του νερού. Το νερό που πέφτει από τους καταρράκτες, σχηματίζει μικρές λιμνούλες, «οβίρες όπως τις αποκαλούν οι ντόπιοι, οι οποίες προσφέρουν ανάσες δροσιάς στα κρυστάλλινα κρύα νερά, τους καλοκαιρινούς μήνες.
Η αρκούδα τοπόσημο στη Μηλιά
Όταν ο επισκέπτης φτάσει στη Μηλιά, ένα μικρό σπιτάκι από γυαλί, τραβάει την προσοχή. Ο λόγος είναι η αρκούδα που «ζει» μέσα σε αυτό και υποδέχεται τον κόσμο. Και όπως ήταν φυσικό, ρωτήσαμε στο καφενείο για την ιστορία της. Πρόθυμος ο κ. Δημήτρης Κυργοτάσης μας μιλάει για την ιστορίας της το μακρινό 1992. Τότε, στην απέναντι από το χωριό πλαγιά στην τοποθεσία Γουμαρίτσου, ένας κτηνοτρόφος βρήκε τη θηλυκή αρκούδα δηλητηριασμένη και ετοιμοθάνατη. Έτρεξαν όλοι για να την βοηθήσουν και την μετέφεραν με ένα αγροτικό στην πλατεία. Κάλεσαν μάλιστα και κτηνιάτρους, για να την σώσουν. Όμως, δεν τα κατάφεραν και αποφάσισαν να την βαλσαμώσουν για να παραμείνει για πάντα στο χωριό. Από τότε μέχρι σήμερα η αρκούδα είναι η μασκότ της Μηλιάς.
Μετά το Μέτσοβο, στον παλιό δρόμο προς Καλαμπάκα που διασχίζει την Κατάρα, μέσα σε ένα υπέροχο φυσικό τοπίο, λιβάδια, ελατοσκέπαστες πλαγιές, μικρά ποτάμια και πολύ οξυγόνο, μια πινακίδα που γράφει ΜΗΛΙΑ 12χιλιόμετρα μας οδηγεί στο όμορφο βλαχοχώρι της Πίνδου.
πηγή: ΑΠΕ-ΜΠΕ
