Στο σχολείο μαθαίνουμε ότι όλοι οι άνθρωποι είναι ίσοι. Κάποιοι όμως, όπως τα άτομα με αναπηρία, έχουν ανάγκη υποστήριξης, ώστε να είναι όσο πιο ανεξάρτητοι γίνεται και να μην αποκλείονται από την εργασία, τη διασκέδαση, την πρόσβαση σε προϊόντα και υπηρεσίες, την ίδια τη ζωή εν τέλει.
Η Κάρτα Αναπηρίας, οι Στέγες Υποστηριζόμενης Διαβίωσης, o Προσωπικός Βοηθός, η προσβασιμότητα σε προϊόντα και υπηρεσίες (νομοσχέδιο που υπερψηφίστηκε την περασμένη εβδομάδα), κινούνται στην κατεύθυνση της αυτονομίας των ατόμων με αναπηρία και της συμπερίληψης τους στην κοινωνία, είτε μέσω της ανεξάρτητης, είτε μέσω της υποστηριζόμενης διαβίωσης που εντάσσεται στην ανεξάρτητη, ανάλογα με τον τύπο και το ποσοστό αναπηρίας.
Στην Ελλάδα, τα άτομα με αναπηρία υπολογίζεται ότι ανέρχονται στο 8% – 10% του πληθυσμού, περίπου 1,1 εκατομμύριο άνθρωποι. Η Σύμβαση των Ηνωμένων Εθνών για τα Δικαιώματα των Ατόμων με Αναπηρία (ΣΗΕΔΑΑ) ορίζει, ότι στα άτομα με αναπηρίες «συμπεριλαμβάνονται άτομα με μακροχρόνιες σωματικές, νοητικές, ψυχικές ή αισθητηριακές διαταραχές». Η συχνότητα εμφάνισης αναπηρίας στην Ευρωπαϊκή Ένωση είναι υψηλότερη στις γυναίκες από ό,τι στους άνδρες.
Μέχρι σήμερα, τη φροντίδα των ατόμων με αναπηρία αναλαμβάνουν οι άνθρωποι του οικογενειακού περιβάλλοντός τους και, εφόσον υπάρχει η οικονομική δυνατότητα, προσλαμβάνεται κάποιος για να τους βοηθάει, περιγράφει στο ΑΠΕ – ΜΠΕ ο Βασίλης Καλοπίσης, μέλος του Συλλόγου Γονέων για την Υποστηριζόμενη Διαβίωση Ατόμων με Νοητική Στέρηση «Το Πέταγμα».
Προσωπικός Βοηθός
Ένα πάγιο αίτημα της Εθνικής Συνομοσπονδίας Ατόμων με Αναπηρία (ΕΣΑμεΑ) ήταν ο Προσωπικός Βοηθός, υπηρεσία που πρόκειται να ξεκινήσει πιλοτικά για 2.000 άτομα τους επόμενους μήνες. Όπως επισημαίνει στο ΑΠΕ-ΜΠΕ η υφυπουργός Εργασίας και Κοινωνικών Υποθέσεων αρμόδια για θέματα Πρόνοιας και Κοινωνικής Αλληλεγγύης, Δόμνα Μιχαηλίδου, τα άτομα με αναπηρία «θα υποστηρίζονται από Προσωπικό Βοηθό της επιλογής τους στη βάση των εξατομικευμένων αναγκών και συνθηκών της ζωής τους. Το 2024 η υπηρεσία θα επεκταθεί πανελλαδικώς».
«Πια η διεθνής τάση είναι πιο πολύ υποστήριξη στο περιβάλλον του ατόμου, να έρχεται η υπηρεσία στον άνθρωπο, όχι ο άνθρωπος στην υπηρεσία», εξηγεί ο κ. Καλοπίσης.
Αυτή τη στιγμή παραμένει ανοιχτή η πλατφόρμα για να υποβάλλουν ψηφιακά αίτηση όσοι επιθυμούν να απασχοληθούν ως Προσωπικοί Βοηθοί με εξασφαλισμένη αμοιβή και ασφάλιση, τονίζει η κ. Μιχαηλίδου. «Τον Προσωπικό Βοηθό δικαιούνται όλοι οι συμπολίτες μας με αναπηρία (νοητική ή σωματική), ηλικίας 16-65 ετών, χωρίς να αποκλείεται κανείς», συμπληρώνει. Μετά την πιλοτική εφαρμογή θα γίνει αξιολόγηση και θα εξεταστούν αλλαγές που μπορεί να χρειάζονται, όπως επέκταση της ηλικίας των ωφελούμενων κλπ.
Στέγες Υποστηριζόμενης Διαβίωσης
Συχνά τα άτομα με αναπηρία ζουν απομονωμένα, σε κάποιο ίδρυμα, ανάλογα με το είδος αναπηρίας τους. Τα τελευταία χρόνια η πρακτική αυτή τείνει να αλλάζει, καθώς προωθείται η ανεξάρτητη και η υποστηριζόμενη διαβίωση.
Η προσπάθεια αποϊδρυματοποίησης των ατόμων με αναπηρία ξεκίνησε με την πρώτη Στέγη Υποστηριζόμενης Διαβίωσης (ΣΥΔ), όταν το 2002 το «Πέταγμα» εγκαινίασε πιλοτικά πρόγραμμα συγκατοίκησης με τέσσερα άτομα με νοητική υστέρηση στην Παλλήνη. Το νομικό πλαίσιο για τις ΣΥΔ τέθηκε το 2007 και σήμερα λειτουργούν 85 Στέγες με 500 άτομα σε όλη την Ελλάδα.
Οι Στέγες Υποστηριζόμενης Διαβίωσης είναι «ανοιχτές δομές, μόνιμης και δια βίου διαμονής, μέσα στην κοινότητα», περιγράφει ο κ. Καλοπίσης. Έχουν τη λογική του «οικογενειακού σπιτιού, δεν λειτουργούν σαν κλειστό ίδρυμα», προσθέτει.
Για τους διαμένοντες στις Στέγες δεν προβλέπεται Προσωπικός Βοηθός, αναφέρει ο κ. Καλοπίσης, «αν και θα το θέλαμε».
Κάρτα Αναπηρίας
Μια υπηρεσία, που υλοποιήθηκε 30 χρόνια μετά τη θέσπισή της, είναι η Ψηφιακή Κάρτα Αναπηρίας, η οποία τέθηκε σε εφαρμογή την 1η Νοεμβρίου.
Διευκολύνει τα άτομα με αναπηρία στις καθημερινές συναλλαγές τους, περιγράφει η κ. Μιχαηλίδου. «Αντικαθιστά οποιοδήποτε έγγραφο χρησιμοποιείται σήμερα και την επιδεικνύουν οι περίπου 500.000 δικαιούχοι στις δημόσιες υπηρεσίες για να εξυπηρετούνται κατά προτεραιότητα, όπως, επίσης, στους πολιτιστικούς χώρους για να έχουν είσοδο χωρίς χρέωση ή στα μέσα μαζικής μεταφοράς για δωρεάν χρήση. Η ψηφιακή κάρτα δεν αναγράφει ποσοστά αναπηρίας και παθήσεις».
Προσβασιμότητα προϊόντων και υπηρεσιών
Την περασμένη εβδομάδα υπερψηφίστηκε στη Βουλή το νομοσχέδιο για την εναρμόνιση της ελληνικής νομοθεσίας με την Οδηγία (ΕΕ) 2019/882 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου σχετικά με τις απαιτήσεις προσβασιμότητας προϊόντων και υπηρεσιών για τα άτομα με αναπηρία.
Οι εταιρείες θα υποχρεούνται να έχουν ειδικό τμήμα σχεδιασμού, ώστε να κατασκευάζονται τα προϊόντα με τις προδιαγραφές για τα άτομα με αναπηρία, να προσλαμβάνουν άτομα με αναπηρία, «δημιουργείται ένα νέο περιβάλλον», λέει στο ΑΠΕ ΜΠΕ ο Ιωάννης Βαρδακαστάνης, πρόεδρος της ΕΣΑμεΑ. «Βέβαια από την Οδηγία μέχρι την ενσωμάτωση στο Εθνικό Δίκαιο και την εφαρμογή, υπάρχει πολύς δρόμος», παρατηρεί.
«Οι απαιτήσεις προσβασιμότητας που γίνονται από κοινού υποχρεωτικές στα κράτη μέλη της ΕΕ, προλαμβάνουν ή εξαλείφουν τα εμπόδια στη χρήση βασικών προϊόντων και υπηρεσιών, επιτρέποντας τη χρήση και την κατανόησή τους από Άτομα με Αναπηρίες και άτομα με λειτουργικούς περιορισμούς, σε ισότιμη βάση με τα άλλα άτομα», δηλώνει στο ΑΠΕ-ΜΠΕ ο υπουργός Ανάπτυξης, Άδωνις Γεωργιάδης.
Πρόκειται για προϊόντα και υπηρεσίες που σχετίζονται με την τεχνολογία, τις ηλεκτρονικές επικοινωνίες, την ανάγνωση ηλεκτρονικών βιβλίων, τις υπηρεσίες επιβατικών μεταφορών, τις τραπεζικές και τις υπηρεσίες ηλεκτρονικού εμπορίου και την πρόσβαση σε υπηρεσίες οπτικοακουστικών μέσων, αναφέρει ο κ. Γεωργιάδης. Χρόνος έναρξης εφαρμογής της Οδηγίας είναι η 28η Ιουνίου 2025.
Σύμφωνα με τον κ. Βαρδακαστάνη, η Οδηγία έχει δυο σοβαρές αδυναμίες: «Καταρχάς, η υπαγωγή της προσβασιμότητας στο δομημένο περιβάλλον (πχ κτήρια) και τις συγκοινωνίες είναι προαιρετική. Για παράδειγμα, ένα ΑΤΜ, ως μηχάνημα, μπορεί να έχει λογισμικό προσβάσιμο, αλλά να έχει δυο σκαλάκια, οπότε ένας με αμαξίδιο δεν μπορεί να φτάσει σε αυτό. Και κατά δεύτερον, δεν προβλέπεται η σήμανση και η πιστοποίηση των προσβάσιμων προϊόντων».
Η εθνική νομοθεσία προβλέπει την προσβασιμότητα σε άτομα με αναπηρία στα δημόσια και ιδιωτικά κτήρια, υπογραμμίζει ο κ. Βαρδακαστάνης, αλλά ακόμα αυτό δεν έχει εφαρμοστεί καθολικά. Η προθεσμία λήξης της συμμόρφωσης με το Νέο Οικοδομικό Διαγωνισμό είναι η 31/12/2022, σημειώνει.
Δ. Μιχαηλίδου: «Η αναπηρία δεν είναι ανικανότητα, αλλά διαφορετικότητα»
«Στο ευρύ κοινό δεν έχει περάσει σαν αντίληψη, ότι τα άτομα με αναπηρία έχουν δικαίωμα να ζουν μια φυσιολογική ζωή στην κοινότητα». Επικρατεί το «να τους πάνε σε ένα ίδρυμα, να είναι καλά εκεί κι εμείς χώρια», υποστηρίζει ο κ. Καλοπίσης.
Ο κόσμος πρέπει να φύγει από μια λογική ελεημοσύνης, φιλανθρωπίας, διευκρινίζει. «Μιλάμε για το δικαίωμα όλοι οι άνθρωποι να ζουν ισότιμα, για την ιδιότητα του πολίτη για τα άτομα με αναπηρία πια. Μια κοινωνία έχει να επωφεληθεί συνολικά από την ένταξη αυτών των ανθρώπων, γιατί ενδυναμώνει, ενεργοποιεί, αξιοποιεί όλα της τα μέλη, φέρνοντάς τα όλα πιο κοντά. Το ίδιο ισχύει και στο σχολείο. Τα παιδιά μαθαίνουν να ζουν μαζί, ότι κάθε άνθρωπος είναι διαφορετικός, αυτό είναι πλούτος».
«Για εμάς η αναπηρία δεν είναι ανικανότητα ή ανημποριά αλλά διαφορετικότητα», υπερθεματίζει η κ. Μιχαηλίδου.
