Προς κύρωση η συμφωνία για τον αγωγό φυσικού αερίου Ελλάδας – Βουλγαρίας (IGB)

Με την υπογραφή Μνημονίου Κατανόησης μεταξύ Ελλάδας και Βουλγαρίας το 2009 τέθηκαν οι βάσεις για την κατασκευή του αγωγού διασύνδεσης των δύο χωρών. Το έργο του IGB έχει χαρακτηριστεί ως έργο «Εθνικής Σημασίας» από την Ελλάδα βάσει του ν.4001/2001, καθώς και από το Υπουργικό Συμβούλιο της Βουλγαρίας.

Στις 10 Οκτωβρίου 2019, σε ειδική τελετή στη Σόφια, υπογράφηκε μεταξύ των δύο χωρών η Διακυβερνητική Συμφωνία για την προώθηση του αγωγού. Η Συμφωνία κυρώθηκε από τη Βουλγαρική Βουλή στις 2 Ιουλίου 2020 και έχει ήδη διαβιβαστεί προς κύρωση και στο Ελληνικό Κοινοβούλιο.

Ο αγωγός προβλέπεται, υπό τις υφιστάμενες συνθήκες, να έχει ολοκληρωθεί ως το τέλος του 2021.

Τα χαρακτηριστικά του IGB

Ο αγωγός θα συνδέει την Κομοτηνή με τη Stara Zagora της Βουλγαρίας. Το μήκος του αγωγού υπολογίζεται στα 182 χλμ. εκ των οποίων τα 151 χλμ. είναι στη Βουλγαρία και τα υπόλοιπα 31 χλμ. στην Ελλάδα. Η διάμετρος του σωλήνα φτάνει τις 32 ίντσες (813 χιλιοστά).

Η δυναμικότητα του αγωγού φτάνει ετησίως τα 3 δισ. κυβικά μέτρα (bcm/a), με δυνατότητα αντίστροφης ροής (reverse flow). Η δυναμικότητα μπορεί να αυξηθεί σε 5 bcm/a με την πρόσθετη εγκατάσταση ενός Σταθμού Συμπίεσης. Το έργο περιλαμβάνει και τις αναγκαίες υποστηρικτικές εγκαταστάσεις.

Στην αφετηρία του, στην Ελλάδα, ο αγωγός θα συνδέεται με τον Διαδριατικό Αγωγό (TAP) και το σύστημα του ΔΕΣΦΑ, ενώ στην κατάληξή του θα συνδέεται με το σύστημα της Bulgartransgaz (διαχειριστής φυσικού αερίου Βουλγαρίας). Παρέχοντας τη δυνατότητα προμήθειας φυσικού αερίου από μία επιπλέον πηγή εισόδου, ο IGB θα ενισχύσει την ασφάλεια τροφοδοσίας της Νοτιοανατολικής Ευρώπης.

Επένδυση και Πηγές Χρηματοδότησης

Για την αρχική δυναμικότητα των 3 bcm/a, το εκτιμώμενο κόστος επένδυσης ανέρχεται στα 220 εκατ. ευρώ.

Το έργο της μελέτης, κατασκευής και λειτουργίας έχει αναλάβει η κοινοπραξία ICGB AD. Μέτοχοι της εταιρείας είναι κατά 50% η ελληνική εταιρεία ΥΑΦΑ ΠΟΣΕΙΔΩΝ, στην οποία συμμετέχουν ισομερώς η ΔΕΠΑ και η ιταλική EDISON, και κατά το υπόλοιπο 50% η βουλγαρική κρατική Εταιρεία Bulgarian Energy Holding (BEH).

Η χρηματοδότηση του έργου προέρχεται σε ποσοστό 20% από το Ευρωπαϊκό Σχέδιο Ανάκαμψης (European Energy Program for Recovery/EEPR), με προβλεπόμενη κοινοτική συμβολή 45 εκατ. ευρώ. Ποσοστό 16% καλύπτεται από το Επιχειρησιακό Πρόγραμμα «Καινοτομία και Ανταγωνιστικότητα» της Βουλγαρίας, ένα ακόμη 19% από τους ιδιώτες μετόχους και το 46% από δανειοδότηση της Βουλγαρικής κυβέρνησης. Αποτελεί το μοναδικό έργο που έχει εξασφαλίσει χρηματοοικονομική εγγύηση από τη Βουλγαρία, ύψους 110 εκατ. ευρώ.

Το έργο του διακρατικού αγωγού Ελλάδας-Βουλγαρίας έχει συμπεριληφθεί στον 4ο Κατάλογο Έργων Κοινού Ενδιαφέροντος της Ε.Ε. (PCIs) του έτους 2019. Έως τον Δεκέμβριο του 2020, το έργο είχε ολοκληρωθεί σε ποσοστό 52%, ενώ είχε κατασκευαστεί το 37% του αγωγού.

Γεωπολιτική σημασία

Η κατασκευή και λειτουργία του έργου αναβαθμίζει τη γεωστρατηγική θέση της Ελλάδας δεδομένου ότι η χώρα καθίσταται πύλη εισόδου φυσικού αερίου στην ευρωπαϊκή αγορά από διαφοροποιημένες πηγές και κατά κύριο λόγο από τον TAP. Επιπλέον, όμως, αξιοποιεί και τον σχεδιαζόμενο πλωτό τερματικό σταθμό επαναεριοποίησης υγροποιημένου φυσικού αερίου της Αλεξανδρούπολης (FSRU) δεδομένου ότι οι ποσότητες που θα εισάγονται μέσω αυτού προβλέπεται να μεταφέρονται προς Βορρά μέσω IGB. Άλλωστε ο IGB αποτελεί το πρώτο τμήμα του λεγόμενου «Κάθετου Διαδρόμου», δηλαδή της διασύνδεσης των εθνικών συστημάτων φυσικού αερίου Ελλάδας, Βουλγαρίας, Ρουμανίας και Ουγγαρίας με σκοπό την εναλλακτική τροφοδοσία των χωρών της Νοτιοανατολικής και Κεντρικής Ευρώπης.

Κύρωση Καταστατικού του «East Mediterranean Gas Forum – EMGF»

Ιστορικό – Γενικά στοιχεία

Κύριος σκοπός του περιφερειακού Οργανισμού EMGF είναι να λειτουργήσει ως γέφυρα που θα φέρει κοντά τους παραγωγούς φυσικού αερίου, τους καταναλωτές και τις χώρες διαμετακόμισης, έχοντας ως τελικό στόχο την ανάπτυξη μιας βιώσιμης περιφερειακής αγοράς φυσικού αερίου στην Ανατολική Μεσόγειο. Κατά την πραγματοποίηση της πρώτης συνάντησης των Υπουργών Ενέργειας της Ιορδανίας, της Κύπρου, της Ελλάδας, της Αιγύπτου, της Παλαιστίνης, του Ισραήλ και της Ιταλίας που έλαβε χώρα στο Κάιρο στις 14 Ιανουαρίου 2019, οι Υπουργοί ανακοίνωσαν την πρόθεσή τους να δημιουργηθεί ένα «Φόρουμ φυσικού αερίου στην Ανατολική Μεσόγειο» (EMGF) που θα υποστηρίξει τις προσπάθειες των παραγωγών και καταναλωτών χωρών ώστε να επωφεληθούν από αποθέματα φυσικού αερίου και υποδομές. Τον Σεπτέμβριο 2020 υπογράφηκε το Καταστατικό του EMGF από τα επτά μέλη του (Αίγυπτος, Ελλάδα, Κύπρος, Ισραήλ, Ιταλία, Ιορδανία, Παλαιστίνη) και έχει ήδη κυρωθεί από τα τέσσερα εξ αυτών. Για να τεθεί σε ισχύ, το Καταστατικό πρέπει να κυρωθεί από τουλάχιστον πέντε μέλη.

Στόχοι

Οι  κύριοι στόχοι του EMGF περιλαμβάνουν, μεταξύ άλλων, τα ακόλουθα:

• Υποστήριξη της δημιουργίας μιας περιφερειακής αγοράς αερίου προς όφελος των χωρών-μελών μέσω της ασφάλειας της προσφοράς και της ζήτησης, της βελτιστοποιημένης ανάπτυξης πόρων και του κόστους των υποδομών, της ανταγωνιστικής τιμολόγησης και των βελτιωμένων εμπορικών σχέσεων.

• Εξασφάλιση του εφοδιασμού και της ζήτησης των χωρών-μελών, βελτιστοποίηση της ανάπτυξης των πόρων, αποτελεσματική αξιοποίηση των υφιστάμενων και νέων υποδομών, εξασφάλιση ανταγωνιστικής τιμολόγησης και προώθηση βελτιωμένων εμπορικών σχέσεων.

• Ενίσχυση της συνεργασίας, με τη δημιουργία διαρθρωμένου και συστηματικού διαλόγου για το φυσικό αέριο, συμπεριλαμβανομένων των περιφερειακών πολιτικών για το φυσικό αέριο.

• Προώθηση, βάσει του διεθνούς δικαίου, της καλύτερης κατανόησης της μεταξύ των μελών του Οργανισμού.

  Υποστήριξη των χωρών παραγωγής και των χωρών με αποθέματα φυσικού αερίου στην περιοχή, στις προσπάθειές τους να αποτιμώνται τα υπάρχοντα και μελλοντικά τους αποθέματα, ενισχύοντας τη συνεργασία μεταξύ τους και με τις χώρες διέλευσης και κατανάλωσης στην περιοχή, αξιοποιώντας την υπάρχουσα υποδομή και αναπτύσσοντας περισσότερες επιλογές υποδομής για να ικανοποιήσει τις υπάρχουσες και μελλοντικές ανακαλύψεις.

• Παροχή αρωγής στις καταναλώτριες χώρες ώστε να καλύψουν τις ανάγκες τους και, μαζί με τις χώρες διέλευσης, να διαμορφώνουν τις πολιτικές αερίου στην περιοχή.

• Εξασφάλιση της περιβαλλοντικής βιωσιμότητας της έρευνας, παραγωγής, μεταφοράς και κατασκευής υποδομών φυσικού αερίου και προώθηση της ενσωμάτωσης του φυσικού αερίου σε άλλους ενεργειακούς πόρους, ιδίως ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, και στο δίκτυο ηλεκτρικής ενέργειας.

Το EMGF θα εδρεύει στο Κάιρο και θα είναι ανοικτό να δεχθεί ως μέλος του κάθε χώρα που μοιράζεται τα κοινά συμφέροντα και τους στόχους του Φόρουμ, καθώς και για χώρες ή περιφερειακούς ή διεθνείς οργανισμούς που επιθυμούν να παρακολουθούν τις εργασίες του ως Παρατηρητές. Έως τα τέλη του 2020 ήδη η Γαλλία είχε εκφράσει το ενδιαφέρον της να συμμετέχει ως μέλος του Φόρουμ κάτι που δεν γίνεται, καθώς δεν προβλέπεται από το καταστατικό για χώρες που δεν γειτνιάζουν ή βρίσκονται στην περιοχή, ενώ οι ΗΠΑ, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή και τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα έχουν εκδηλώσει ενδιαφέρον να συμμετάσχουν ως Παρατηρητές. Στις 13/1/2021 οι ΗΠΑ υπέβαλλαν αίτημα ένταξης στον οργανισμό.

Γεωπολιτική σημασία

Η Ελλάδα υποστηρίζει σθεναρά την ενίσχυση της συνεργασίας μεταξύ όλων των χωρών της περιοχής της Ανατολικής Μεσογείου, καθώς επιδιώκει να δημιουργήσει στενότερους δεσμούς που θα επιτρέψουν στις χώρες να αξιοποιήσουν το μεγάλο ενεργειακό δυναμικό της περιοχής προς όφελος των πολιτών τους. Είναι άλλωστε γεγονός ότι οι χώρες της Ανατολικής Μεσογείου αντιμετωπίζουν κοινές προκλήσεις στον ενεργειακό τομέα, όπως η ανάγκη διαφοροποίησης των ενεργειακών πόρων και των διαδρομών, η ασφάλεια του ενεργειακού εφοδιασμού και η ανάγκη εκσυγχρονισμού και ανάπτυξης νέων ενεργειακών υποδομών. Το EMGF μπορεί με τον τρόπο αυτό να χρησιμεύσει ως υπόδειγμα για την προώθηση του πολυμερούς διαλόγου και την προώθηση των σχέσεων μεταξύ των χωρών της περιοχής και την έναρξη ενός διαρθρωμένου και συστηματικού πολιτικού διαλόγου για το φυσικό αέριο που θα οδηγήσει στην ανάπτυξη μιας βιώσιμης περιφερειακής αγοράς φυσικού αερίου που θα συμβάλλει στην ενίσχυση της ενεργειακής ασφάλειας και σταθερότητας της περιοχής.

Με την κύρωση του Καταστατικού από την ολομέλεια του ελληνικού κοινοβουλίου ο Οργανισμός EMGF αποκτά και επίσημα διεθνή νομική ισχύ και υπόσταση καθώς η χώρα μας θα καταστεί η 5η κατά σειρά χώρα που θα το έχει κυρώσει.