Date:
Οι Λαξευτοί Τάφοι-σπήλαια στο λόφο του Αγίου Αθανασίου στο Ροδολίβος. Μέσα από το βίντεο ξεδιπλώνονται οι ”τρύπες” στο λόφο του Aγ.Αθανασίου.(λαξευτοί τάφοι Ελληνιστικής-Ρωμαϊκής εποχής…περίπου 500 υπολογίζονται)
Παραγωγή – Δημήτρης Μουρατίδης
Ιστορικοί οικισμοί και ναοί στο Ροδολίβος – Προανασκαφικές έρευνες στο Ροδολίβος και στην περιοχή του
Α. Υστερορωμαϊκοί Παλαιοχριστιανικοί Χρόνοι
Στο κέντρο της δυτικής πλευράς του όρους Παγγαίου βρίσκεται το Ροδολίβος, κωμόπολη που αριθμεί περίπου 3.000 κατοίκους (απογρ.1991). Η περιοχή του Ροδολίβους φαίνεται να κατοικήθηκε από πολύ νωρίς δεδομένου ότι ευνοούσε την εκμετάλλευση μεγάλης και αρκετά εύφορης πεδινής ενδοχώρας, ενώ παράλληλα εξασφάλιζε σε περίοδο επιδρομών τις φύσει οχυρές θέσεις των ορεινών όγκων του Παγγαίου, για ασφαλή εγκατάσταση.
Επιγραφές Ρωμαϊκών χρόνων, από το Ροδολίβος και την περιοχή του που κατά καιρούς έχουν δημοσιευεί, μαζί με μερικές συμπληρωματικές της ίδιας εποχής που τώρα πρωτοδημοσιεύονται, σε συνδυασμό με την ύπαρξη επιφανειακών ευρημάτων (ερείπια κτισμάτων, διάσπαρτα αρχιτεκτονικά μέλη, όστρακα, νομίσματα) υστερορρωμαϊκών – παλαιοχριστιανικών χρόνων, οδήγησαν στην εντόπιση τριών οικισμών της εποχής αυτής.
α) Οικισμός Αγίου Αθανασίου
Ο πλησιέστερος, προς το Ροδολίβος, οικισμός εντοπίσθηκε στον μακρόστενο και εκτεταμένο λόφο του Αγίου Αθανασίου, κείμενο στη βόρεια πλευρά του Δήμου. Στο δυτικό τμήμα του λόφου, επάνω σε μεγάλο βραχώδες έξαρμα, υπάρχουν συστάδες επιμελημένων λαξευτών σπηλαίων, με κατόψεις διαφόρων σχημάτων, τα περισσότερα από τα οποία επικοινωνούν μεταξύ τους με υπόγειους λαξευτούς διαδρόμους.
•Λόφος Αγίου Αθανασίου. Περιοχή λαξευτού νεκροταφείου.
Οι ενδιαφέρουσες αυτές σύνθετες κατασκευές, που δεν έχουν μελετηθεί μέχρι σήμερα, είχαν ταφικό χαρακτήρα και φαίνεται να αποτελούσαν το νεκροταφείο του οικισμού.
•Λαξευτός τάφος στο λόφο του Αγίου Αθανασίου.
Παρόμοια λαξευτά σε βράχο σπήλαιο νεκρικού χαρακτήρα, στο χώρο της Ανατολικής Μακεδονίας, βρέθηκαν στην Τάπειτο (περιοχή Παραδείσου Ν. Καβάλας), στο Σιδηρόκαστρο και στη θέση Γκαϊλέ ΒΑ του χωριού Δαφνούδι Σερρών, όπου εντοπίστηκε, από τον υπογράφοντα, (Ζήκο Νικόλαο), οικισμός της ύστερης εποχής του χαλκού. Σε ευρύχωρο κοίλωμα του βραχώδους εξάρματος αποκαλύφθηκαν, σε εργασίες ισοπέδωσης αμπελιού, τμήματα τοίχων κτισμένων με πέτρες που δένονται με ισχυρό κονίαμα. Ιχνη μαρμαρόστρωτου δαπέδου, τμήματα ακόσμητων θωρακίων, απότμημα κιονίσκου που βρέθηκαν μεταξύ των αποκαλυφθέντων τοίχων προϋποθέτουν την ύπαρξη κτίσματος. Η ίδρυσή του μέσα στην περιοχή των λαξευτών σπηλαίων, που θεωρήθηκε ως χώρος νεκροταφείου του οικισμού, οδηγεί στο πιθανό συμπέρασμα ότι πρόκειται για κοιμητηριακό κτίσμα – ναό. Η ανεύρεση, στην περιοχή του κτίσματος, ακέραιου σχεδόν πήλινου αγγείου υστερορρωμαϊκής φόρμας και χάλκινου νομίσματος του Θεοδοσίου Α’ (379 – 395 μ.Χ. ) είναι ενδείξεις για τη χρονολόγηση του κτίσματος στην εποχή αυτή.
Οι πληροφορίες χωρικών για αποκαλύψεις λαξευτών σπηλαίων (τάφων) στη νότια πλευρά του λόφου σε συσχέτιση με την ύπαρξη δυσδιάκριτων τοίχων στην επιφάνεια του εδάφους σε διάφορα σημεία του λόφου του Αγίου Αθανασίου ορίζουν κάπως τα όρια του οικισμού που θα πρέπει να εκτεινόταν σε όλο το μήκος του λόφου. Από την περιοχή αυτή προέρχεται και η παρακάτω επιτύμβια αποσπασματική επιγραφή, διαστάσεων 0,47 Χ + 0,52 , Ρωμαϊκών χρόνων, με πρόχειρη επαρχιακή γραφή μνημονεύουσα το όνομα του νεκρού Σερείλου.
β) Οικισμός στη θέση “Καλές”
Η θέση του δεύτερου οικισμού επισημάνθηκε στον πρώτο, προς το Ροδολίβος, ορεινό όγκο του Παγγαίου, γνωστό στους ντόπιους με το όνομα “Καλές” (τουρκ.Φρούριο ), σε απόσταση 1,5 χιλιόμ. ανατολικά του Δήμου, σε υψόμετρο 600 μ. τοπογραφικό διάγραμμα θέση Γ ).
Η κορυφή του φύσει οχυρού λόφου περιβάλλεται από ερείπια οχύρωσης κτισμένης με αργολιθοδομή. Με βάση τα κατά τόπους σωζόμενα ερείπια η περίμετρος της οχύρωσης, με σχήμα που ακολουθεί την καμπή του λόφου, ξεπερνά τα 600 μ. Στη δυτική πλευρά του περιβόλου διακρίνονται λείψανα ορθογωνιόσχημου πύργου, εσωτερικών διαστάσεων 3,20 Χ 2,70, με πάχος τείχους 1,50 μ. Το καλύτερα σωζόμενο τμήμα βρίσκεται στη βόρεια πλευρά της οχύρωσης όπου το ύψος φθάνει τα 3 μ.
Τμήμα της νότιας πλευρά φαίνεται ότι ήταν ατείχιστο, αφού η ύπαρξη γκρεμού βάθους 100 μ. στο σημείο αυτό καθιστούσε την οχύρωσή της περιττή.
Στον εσωτερικό χώρο του περιβόλου διακρίνονται αρκετά ερείπια, κτισμάτων του οικισμού, που δεν θα πρέπει να εκτεινόταν έξω από την οχύρωση. Κομμάτια από μεγάλα πιθάρια, πολυάριθμα όστρακα, αβαφή στο σύνολό τους, υστερορρωμαϊκών – παλαιοχριστιανικών χρόνων με ραβδώσεις και χαράξεις στις επιφάνειές τους που βρίσκονται διασκορπισμένα σε όλο τον εσωτερικό χώρο της οχύρωσης αποτελούν ισχυρές ενδείξεις για τη χρονολόγηση του οικισμού.
Η υπόθεση αυτή ενισχύεται και από τον εντοπισμό, μετά από λαθρανασκαφές, τμήματος του νεκροταφείου του οικισμού, που βρίσκεται σε μικρή απόσταση ανατολικά του περιβόλου και αποτελείται από θηκοειδείς – κιβωτιόσχημους τάφους με θήκες που ορίζονται από ακατέργαστες πλάκες.Τμήμα από τη βόρεια πλευρά του οχυρωματικού περιβόλου στη θέση “Καλές” Ροδολίβους.
Η ανεύρεση δυο χάλκινων νομισμάτων εποχής Κωνσταντίνου Β’ (337-361 μ.Χ.) προερχόμενων από τα χώματα της θήκης ενός τάφου βοηθούν στη χρονολόγηση του νεκροταφείου και κατ’ επέκταση του οικισμού. Μεταξύ του λόφου “Καλές” και των προς τα νότια βρισκόμενων λόφων του Παγγαίου δημιουργείται ευρύχωρο οροπέδιο που αποτελούσε πιθανότατα την καλλιεργήσιμη περιοχή του υστερορρωμαϊκού – παλαιοχριστιανικού οικισμού. Στο οροπέδιο αυτό την υστεροβυζαντινή εποχή αναπτύχθηκε μικρός αγροτικός οικισμός που ταυτίζεται παρακάτω με το αναφερόμενο στα πρακτικά της μονής Ιβήρων του Αγίου όρους τοπωνύμιο Βορισκός.
γ) Οικισμός στη θέση “Κουριά”
Ενδείξεις για την εντόπιση του τρίτου οικισμού υπάρχουν στη θέση “Κουριά” σε απόσταση 800 μ. ΝΑ του Ροδολίβους στους πρόποδες του Παγγαίου (τοπογραφικό διάγραμμα θέση Δ) όπου το 1977 αποκαλύφθηκε κτιστός, ορθογώνιος στην κάτοψη, καμαροσκέπαστος τάφος παλαιοχριστιανικής εποχής. Στην περιοχή διακρίνονται λαξευτά σπήλαια, που μοιάζουν με αυτά του Αγίου Αθανασίου και αποτελούν πιθανότατα τμήμα εκτενέστερου υστερορρωμαϊκού νεκροταφείου. Τρία χάλκινα νομίσματα, νομισματοκοπείου Φιλίππων, εποχής Αυγούστου (27 π.Χ. – 14 μ.Χ. ) από την επιφάνεια του εδάφους της περιοχής είναι ένδειξη ότι ο οικισμός υπήρχε ήδη από τον 1ο μ.Χ. αιώνα και αποτελούσε πιθανότατα περιοικίδα (vicus) της ρωμαϊκής αποικίας των Φιλίππων.
Σε κοντινή από τον καμαροσκέπαστο παλαιοχριστιανικό τάφο απόσταση, βρέθηκε πέτρινη πλάκα με δυσδιάκριτη πρόχειρα χαρακτή επιτύμβια επιγραφή, διαστάσεων 0,40 Χ 0,32 Χ 0,05. Η επιγραφή που χρονολογείται στο 131 μ.Χ. μνημονεύει το όνομα του νεκρού Διοσκουρίδη όνομα γνωστό και από άλλες επιγραφές της περιοχής. Με τον όρο “Κουριά” υποδηλώνεται συνήθως μια δασωμένη περιοχή. Εκτός από τα επιφανειακά ευρήματα που προέρχονται από τις των εντοπισθέντων οικισμών στο σημερινό οικιστικό χώρο του Δήμου υπάρχουν τα εξής μαρμάρινα μέλη:
1. Πώμα μαρμάρινης σαρκοφάγου ρωμαϊκών χρόνων, διαστάσεων 2,15 (μήκος) Χ 1 (πλάτος) σχήματος τριγωνικού πρίσματος του οποίου οι γωνίες απολήγουν σε προεξέχοντα ακρωτήρια. Σήμερα πακτωμένο κοντα σε στόμια πηγαδιού χρησιμοποιείται για λεκάνη (γούρνα) πλυσίματος ρούχων και για ποτίστρα ζώων.
2. Ιωνίζον, με επίθημα, κιονόκρανο, που το προσκέφαλό του κοσμείται με συστρεφόμενες έλικες. Από τις πλευρές του επιθήματος διακοσμείται μία μόνο πλευρά με ανάγλυφο σταυρό. Πρόκειται για γνωστό τύπο επερχιακού κιονόκρανου χρονολογούμενου στον 6ο μ.Χ. αιώνα.
3. Αμφικιονίσκος παραθύρου ύψους 1,02, μεγ. Διάμ. Ανω βάσης 0,41 , μεγ. Διαμ. Κάτω βάσης 0,47) προερχόμενος πιθανότατα από παράθυρο κόγχης παλαιοχριστιανικού ναού.
4. Τμήμα κίονα σωζόμενου ύψους 1,10 μ.
5. Αποσπασματική επιτύμβια επιγραφή, διαστάσεων 0,52 Χ 0,54 , εντοιχισμένη στην εξωτερική όψη της κόγχης του ναού των Αγίων Ταξιαρχών.
Το κείμενο παρατίθεται τον Ιούνιο 2005 από την ιστοσελίδα του Δήμου Ροδολίβους
πηγή gtp.gr
