Σέρρες: Τι ήταν το αρχαίο σύστημα άρδευσης που λέγεται Qanat, περσικές κανάτες ή “Κιούγκια”

Ιδιαίτερο ενδιαφέρον, ιστορικό και τεχνικό, σύμφωνα με την σελίδα του δήμου Σερρών, έχει το σύστημα αξιοποίησης των υπογείων υδάτων, που είναι ταυτόχρονα και σύστημα άρδευσης και που λέγεται Qanat, ή περσικές κανάτες, ή “Κιούγκια”.

Το Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης ανακάλυψε, επισκεύασε και κατέγραψε το αρχαίο αυτό σύστημα στην περιοχή Φυλλίδας, ένα σύστημα για την υπόγεια συλλογή του νερού και μεταφορά του στα περισσότερα χωριά της περιοχής. Αξιοσημείωτο είναι πως όλα σχεδόν τα τμήματα του μπορούν να λειτουργήσουν εύκολα (και μερικά λειτουργούν ήδη).

Το σημαντικότερο ίσως χαρακτηριστικό του είναι ότι το νερό που διακινείται μέσω αυτού του συστήματος είναι απαλλαγμένο από επιφανειακές ρυπάνσεις, (λιπάσματα, φάρμακα κ.λπ.), είναι κρύο και άφθονο. Αξίζει να σημειωθεί ότι η προσπάθεια αποκατάστασης του συστήματος πρόκειται να συνεχιστεί σ’ ολόκληρο το νομό, σε οικισμούς που δεν άλλαξαν τοποθεσία από την ίδρυση τους. Η εξεύρεση σήμερα άφθονου και καθαρού νερού αποτελεί την πρωταρχική μέριμνα όλων των αρμόδιων φορέων.

Η κατασκευή των Κανάτ

Σύμφωνα με την el.wikipedia όταν βλέπει κανείς ένα “Κανάτ” από ψηλά, έχει την εντύπωση ότι βλέπει μια ευθεία σειρά από μυρμηγκοφωλιές σκαμμένες στην άμμο της ερήμου. Αυτό συμβαίνει γιατί ένα κανάτ αποτελείται ουσιαστικά από κάθετες σήραγγες (πηγάδια) που ξεκινούν από ένα επικλινές επίπεδο, ψηλότερο από αυτό της πεδιάδας, και συνεχίζουν στο πεδινό και άγονο έδαφος σε απόσταση 20-200 μέτρων μεταξύ τους, έως ότου προσεγγίσουν έναν οικισμό. Κοντά στην κατοικημένη περιοχή το νερό αρκετά συχνά διοχετεύεται σε επίγειες δεξαμενές ή κανάλια, τα οποία διευκολύνουν την άρδευση των χωραφιών, προμηθεύοντας παράλληλα τους κατοίκους με νερό.

Η λειτουργία των κανάτ βασίζεται ακριβώς στην εκμετάλλευση των κλίσεων του εδάφους, έτσι ώστε να μη χρειάζεται άντληση των υδάτων με τεχνητό τρόπο. Παράλληλα, ο τρόπος λειτουργίας του δεν επιβαρύνει τον υδροφόρο ορίζοντα ούτε οδηγεί και σε υπεράντληση, άρα δεν εγκυμονεί τον κίνδυνο να ξεραθούν τα πηγάδια. Για αυτόν ακριβώς το λόγο και τα κανάτ, με την κατάλληλη συντήρηση, μπορούν να έχουν διάρκεια ζωής χιλιάδων χρόνων.

Η κατασκευή τους γίνεται πάντοτε από εξειδικευμένους τεχνίτες, οι οποίοι σκάβουν την επιφάνεια του εδάφους και με το χώμα που εξορύσσουν κατασκευάζουν σταδιακά ένα τυμβοειδές φράγμα γύρω από το άνοιγμα, η τελική διάμετρος του οποίου είναι περί το ένα μέτρο. Αν το έδαφος είναι σαθρό ή πολύ μαλακό, κεραμικοί δακτύλιοι τοποθετούνται ανά διαστήματα εντός της κάθετης σήραγγας που δημιουργείται με αυτόν τον τρόπο, έτσι ώστε να αποφευχθεί η κατάρρευση των τοιχωμάτων. Αντίστοιχοι δακτύλιοι τοποθετούνται και στις επικλινείς οριζόντιες σήραγγες που συνδέουν τα κάθετα φρεάτια μεταξύ τους.