Ζωή χωρίς νερό δεν νοείται. Κι όμως αυτό δεν είναι αυτονόητο όπως ακούγεται… Γιατί; Επειδή ο πιο πολύτιμος πόρος του πλανήτη είτε κατασπαταλείται, είτε μολύνεται σε πολλά μέρη του κόσμου.

Στην Ελλάδα η ποιότητα του πόσιμου νερού είναι σε υψηλά επίπεδα (ΕΕΑ 2016). Η ΕΕ, ωστόσο, αναγνωρίζει τους κινδύνους για την υποβάθμιση της ποιότητας των υδάτων αλλά και τις συχνές πιέσεις που δέχονται τα αποθέματα νερού σε όλη την Ευρώπη.

Σήμερα, σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας (ΠΟΥ), 2 δισ. άνθρωποι καταναλώνουν πόσιμο νερό ρυπασμένο με περιττώματα, 785 εκατομμύρια εξακολουθούν να μην έχουν πρόσβαση σε υπηρεσίες ασφαλούς πόσιμου νερού, ενώ 2 δισ. άνθρωποι δεν έχουν πρόσβαση σε βασικές εγκαταστάσεις αποχέτευσης…

Μάλιστα, κατά τον ΠΟΥ, 1,9 εκατομμύρια θάνατοι και 123 εκατομμύρια σταθμισμένα λόγω αναπηρίας έτη ζωής θα μπορούσαν να αποφευχθούν μέσω της πρόσβασης σε καθαρό νερό, σε υπηρεσίες αποχέτευσης και κατάλληλες συνθήκες υγιεινής.

Στην ίδια μοίρα – σε πολλά μέρη του κόσμου – είναι και η ρύπανση του εδάφους, που επηρεάζει την ποιότητα του νερού, την ασφάλεια των τροφίμων και δρα αρνητικά στα οικοσυστήματα και την υγεία των ανθρώπων.

Οι πηγές ρύπανσης

Οι σημαντικότερες πηγές ρύπανσης των υδάτων είναι τα αστικά λύματα, οι βιομηχανικές εκροές και η εκτεταμένη χρήση φυτοφαρμάκων και λιπασμάτων στη γεωργία. Η αύξηση του πληθυσμού και η αστικοποίηση αυξάνει την παράγωγη αστικών λυμάτων τα οποία εναποτίθενται σε ποτάμια και άλλους υδάτινους αποδέκτες.

Η χρήση πλαστικών, όπως σακούλες πολυαιθυλενίου, και η ανεξέλεγκτη διάθεσή τους ως απορρίμματα επιβαρύνουν τα υδάτινα οικοσυστήματα. Η μεγάλη παραμονή τους στο νερό σε συνδυασμό με την πολύ αργή βιοαποικοδόμησή τους, αλλά και τη μετατροπή τους σε μικροπλαστικά (συνήθως μικρότερα από 5 mm) έχουν ως αποτέλεσμα τη βιοσυσσώρευσή τους στους οργανισμούς (ψάρια, οστρακοειδή κ.λπ.).

Και με αυτόν τον τρόπο, κατά τους ειδικούς, τα μικροπλαστικά, εκτός από το νερό καταλήγουν στον άνθρωπο μέσω της διατροφικής αλυσίδας. Μάλιστα, με βάση έρευνα (της περιβαλλοντικής οργάνωσης WWF) κατά μέσο όρο ο άνθρωπος καταναλώνει 5 γραμμάρια μικροπλαστικών την εβδομάδα.

Η ίδια έρευνα, βρήκε ότι η μεγαλύτερη πηγή κατανάλωσης μικροπλαστικών είναι το νερό (πολύ περισσότερο δε για όσους καταναλώνουν εμφιαλωμένο νερό και αναψυκτικά σε πλαστική συσκευασία) και ακολουθούν τα οστρακοειδή.

Οι υδατογενείς ασθένειες προκαλούνται κυρίως από την παρουσία παθογόνων οργανισμών. Ειδικότερα, εμφανίζονται ασθένειες που προκαλούνται από βακτήρια, ιούς και παράσιτα όπως η χολέρα, η σαλμονέλα, η ηπατίτιδα, η γαστρεντερίτιδα κ.ά. που στην πλειονότητά τους σχετίζονται με εντερικές και κοιλιακές διαταραχές. Αλλες υδατογενείς ασθένειες που συνδέονται με τη ρύπανση των υδάτων προκαλούν αναπνευστικές ασθένειες, καρκίνο, νευρολογικές διαταραχές και καρδιαγγειακές νόσους.

Καταστροφή καλλιεργειών

Επιπρόσθετα, κατά τους ειδικούς, το ακατάλληλο ποιότητας νερό δύναται να καταστρέψει τις καλλιέργειες και να μολύνει το φαγητό. Οι ρύποι διαταράσσουν την τροφική αλυσίδα όπως και τα βαρέα μέταλλα, ειδικά ο σίδηρος, που επηρεάζει το αναπνευστικό σύστημα των ψαριών.

Η δηλητηρίαση από βαρέα μέταλλα οδηγεί σε απώλεια μαλλιών, κίρρωση του ήπατος, νεφρική ανεπάρκεια και διαταραχές του νευρικού συστήματος. Αξίζει να σημειωθεί πως με βάση τις εκτιμήσεις του 2011, υπάρχουν περίπου 3 εκατομμύρια δυνητικά ρυπασμένες περιοχές στον Ευρωπαϊκό Οικονομικό Χώρο και τα Δυτικά Βαλκάνια (FAO 2018)

Μολονότι οι κύριες αιτίες ρυπάνσεως ποικίλουν στην Ευρώπη, η ανεπαρκής διαχείριση των αποβλήτων αναφέρεται μια από τις πλέον σημαντικές πηγές τοπικής ρύπανσης. Τα απόβλητα ρυπαίνουν το έδαφος με βιολογικό και χημικό φορτίο και οι ρυπογόνες ουσίες δύναται να διασκορπιστούν σε μεγάλες αποστάσεις.

Εξαιρετικό κίνδυνο στη ρύπανση των εδαφών είναι τα απόβλητα που περιέχουν ανθεκτικούς οργανικούς ρύπους και βαρέα μέταλλα, τα οποία εμφανίζονται σε μικρές ποσότητες, όμως η είσοδός τους στην τροφική αλυσίδα και η βιολογική τους συσσώρευση αποτελούν σημαντικό κίνδυνο για κάθε είδους ζωντανό οργανισμό.

Η Ελλάδα και οι ΧΑΔΑ

Στην Ελλάδα εξακολουθεί να παραμένει ένα ποσοστό διάθεσης σε ΧΑΔΑ. Η χώρας μας έχει καταβάλει ως πρόστιμα για τις ΧΑΔΑ έως και το β’ εξάμηνο του 2019 το ποσό των 58,88 εκατομμυρίων ευρώ.

Στο μεταξύ, όπως επισημαίνεται στην έκθεση «Περιβάλλον και Υγεία 2019», εκτός από τα αστικά στερεά απόβλητα, θέματα παραβατικότητας στην Ελλάδα, σχετικά με την εδαφική διάθεση παρουσιάζουν και τα απόβλητα βιομηχανικής προέλευσης. Η έλλειψη υποδομών διαχείρισης των βιομηχανικών αποβλήτων στη χώρα μας έχει προκαλέσει τη συσσώρευσή τους στους χώρους των εγκαταστάσεων.