Τα ανεδαφικά επιχειρήματα των «τοπικών νομισμάτων»- του Κωνσταντίνου Μουτσιάνα

του Κωνσταντίνου Μουτσιάνα
Διδάκτωρ Οικονομικών Επιστημών Α.Π.Θ.
Λέκτορας Χρηματοοικονομικών City College, University of York Europe Campus

Η ιδέα των τοπικών συμπληρωματικών νομισμάτων και των εναλλακτικών συστημάτων πληρωμών έχει διατυπωθεί από αρκετά κόμματα που συμμετέχουν στο ελληνικό κοινοβούλιο. Διατυπώνεται άλλες φορές ως λύση ταχείας εξόδου από κρίσεις και άλλες φορές στο πλαίσιο ενός «plan B» που πρέπει να έχει καταρτισμένο η χώρα μας για να διαχειριστεί έκτακτες καταστάσεις. Ίσως να εντάσσεται, μάλιστα, στην ανάγκη έκφρασης προοδευτικών (;) προτάσεων από τα κόμματα της αριστεράς και όχι μόνο. Σε κάθε περίπτωση, πάντως, είναι αξιοπερίεργο που τέτοιου είδους προτάσεις διατυπώνονται τη δεδομένη χρονική στιγμή όπου η χώρα προσπαθεί να ανακτήσει επενδυτική βαθμίδα και βρίσκεται σε εξέλιξη μια συστηματική προσπάθεια σταθεροποίησης της ελληνικής οικονομίας και εδραίωσης συνθηκών ανάπτυξης. Είναι επίσης περίεργο που τέτοιου είδους προτάσεις έρχονται στην επιφάνεια τώρα που η ευρωζώνη και η Ευρώπη έδειξε αξιοσημείωτη ανθεκτικότητα στην υγειονομική κρίση και προσπαθεί – μέσα στις αδυναμίες και τις παθογένειες της- να διαχειριστεί με αποτελεσματικότητα τις οικονομικές συνέπειες του πολέμου στην Ουκρανία. Το σίγουρο είναι ότι ακόμη και τα πολιτικά κόμματα που έχουν συμπεριλάβει αυτές τις «εναλλακτικές» προτάσεις στα προγράμματά τους δεν φαίνεται να έχουν πραγματοποιήσει ολοκληρωμένη μελέτη. Πρόκειται για «επικίνδυνες φωτοβολίδες» που ως ένα βαθμό μας στιγματίζουν κιόλας, δεδομένου ότι η συμπεριφορά μας και οι πολιτικές μας κατά τη περίοδο της κρίσης δεν ήταν και τα πιο αξιόπιστα χαρακτηριστικά μας.
Είναι κρίσιμο, όμως, να δούμε τις πρακτικές διαστάσεις του ζητήματος. Την εισαγωγή ενός νέου τοπικού νομίσματος μετά την έξοδο της χώρας από την ευρωζώνη. Είναι αντιληπτό ότι θα επικρατήσει μια μεταβατική περίοδος που χρειάζεται για να κυκλοφορήσουν τα νέα νομίσματα. Αυτό σημαίνει ότι το νέο νόμισμα θα έχει μόνο λογιστική μορφή και θα μπορούν να γίνουν μόνο ηλεκτρονικές συναλλαγές. Την ίδια στιγμή, οι κάτοχοι των ευρώ θα προσπαθήσουν να διακρατήσουν τα χαρτονομίσματα γιατί το ευρώ, όπως είναι εύκολο να αντιληφθούμε, θα είναι το ισχυρό νόμισμα. Συνεπώς, δεν υπάρχει μέσο (δηλαδή χαρτονομίσματα) για να γίνουν καθημερινές συναλλαγές. Θα οδηγηθούμε δηλαδή σε μια ανταλλακτική οικονομία όπου θα κυριαρχεί ο αντιπραγματισμός (θα ανταλλάσσουμε π.χ. δύο κιλά ζάχαρη για ένα κιλό λάδι). Ένα άλλο ζήτημα που προκύπτει είναι η πραγματοποίηση των συναλλαγών για τα προϊόντα που εισάγει η χώρα. Δεν πρέπει να θεωρούμε δεδομένου ότι μια γερμανική ή ιταλική εταιρεία θα δεχτεί την πληρωμή σε τοπικό νόμισμα. Αυτό σημαίνει ότι, ιδιαίτερα κατά την μεταβατική περίοδο που προαναφέραμε, θα καταγράφονταν σημαντικότατες ελλείψεις σε τρόφιμα, καύσιμα, πρώτες ύλες. Τα πράγματα πιθανώς να ομαλοποιούνταν με την πάροδο του χρόνου, αλλά αυτή η περίοδος που θα διαρκούσε πολύ θα ήταν πραγματικά εφιαλτική για τους πολίτες αλλά και για το ίδιο το κράτος.
Ακόμη δυο κρίσιμοι παράμετροι που πρέπει να ληφθούν υπόψη αλλά δεν τους αναφέρει κανείς – προφανώς σκοπίμως- είναι οι εξής: ο σχεδιασμός και η κυκλοφορία του νέου νομίσματος του ευρώ διήρκεσε περισσότερο από δυο χρόνια. Οπότε η μεταβατική περίοδος μέχρι την εισαγωγή του νέου τοπικού νομίσματος είναι πολύ πιθανό να διαρκέσει το ίδιο ή και μεγαλύτερο διάστημα. Αυτό σημαίνει ότι δεν θα αποφύγουμε τον αντιπραγματισμό. Είναι προφανώς ανεδαφικό κάθε επιχείρημα που θα μπορούσε να ισχυριστεί ότι για αυτό πρέπει να υπάρχει «plan B»: να τυπώσουμε από τώρα και να διατηρεί η Τράπεζα της Ελλάδος στα θησαυροφυλάκια της τοπικά νομίσματα. Με τη γνωστοποίηση και μόνο ότι κάτι τέτοιο γίνεται στην Ελλάδα οι συνέπειες θα είναι καταστροφικές π.χ. για την άντληση κεφαλαίων από τις διεθνείς αγορές. Η δεύτερη κρίσιμη παράμετρος συνδέεται με την υποτίμηση του νέου νομίσματος. Ειδικά την πρώτη περίοδο το νόμισμα μπορεί να υποτιμηθεί έως και 60%. Ανεξαρτήτως αν μετά από λίγο επέλθει ισορροπία, οι επιπτώσεις θα είναι τόσο ραγδαίες που θα μπορούσε να πυροδοτήσουν κοινωνικές εκρήξεις λόγω της μείωση του βιοτικού επιπέδου. Στις συνέπειες θα πρέπει να αναφέρουμε και τις ζημίες των καταθέσεων των πολιτών και κατ’επέκταση των ελληνικών τραπεζών.
Τα πολιτικά κόμματα που εκφράζουν τέτοιες απόψεις θα πρέπει να είναι ιδιαίτερα προσεκτικά. Δεν μιλάμε απλά για μια διαφορετική οπτική στην οικονομία ή για μια διαφορετική οικονομική πολιτική. Μιλάμε για τον θεμελιώδη τρόπο που λειτουργεί η εθνική οικονομία η οποία βρίσκεται σε αλληλεξάρτηση με την παγκόσμια οικονομία. Είναι κρίμα η πρόοδος των προηγούμενων δεκαετιών και οι θυσίες του ελληνικού λαού για να σταθεί η οικονομία στα πόδια της να χαθούν εξαιτίας ανεδαφικών -πλην ευφάνταστων- προτάσεων.

Δημοσιεύθηκε στη «Μακεδονία της Κυριακής» στις 14.05.2023