Το πένθος είναι μια φυσιολογική αντίδραση στην απώλεια, είτε αυτή αφορά ένα αγαπημένο πρόσωπο, μια σχέση, μια εργασία ή ακόμα και μια αλλαγή στη ζωή μας. Η ψυχίατρος Elisabeth Kübler-Ross περιέγραψε πέντε βασικά στάδια του πένθους, τα οποία βοηθούν στην κατανόηση των συναισθημάτων που βιώνουμε σε περιόδους απώλειας. Αξίζει να σημειωθεί ότι αυτά τα στάδια δεν είναι γραμμικά – μπορεί κάποιος να τα βιώσει με διαφορετική σειρά ή να επιστρέψει σε προηγούμενο στάδιο.
- Άρνηση (Denial)
Η άρνηση είναι ένας φυσικός μηχανισμός άμυνας που μας βοηθά να διαχειριστούμε το αρχικό σοκ της απώλειας.
- Τι βιώνουμε:
- Αδυναμία αποδοχής της πραγματικότητας.
- Συναισθήματα μουδιάσματος ή αποσύνδεσης από το περιβάλλον.
- Γιατί συμβαίνει:
- Η άρνηση μειώνει την ένταση του πόνου και μας επιτρέπει να προετοιμαστούμε σταδιακά για να αντιμετωπίσουμε την αλήθεια.
- Θυμός (Anger)
Ο θυμός είναι ένα σημαντικό στάδιο, όπου η ένταση των συναισθημάτων γίνεται εμφανής.
- Τι βιώνουμε:
- Θυμό προς τον εαυτό μας, άλλους ανθρώπους ή ακόμα και προς το άτομο που χάσαμε.
- Έντονη ανάγκη να κατηγορήσουμε κάτι ή κάποιον για την απώλεια.
- Γιατί συμβαίνει:
- Ο θυμός μας βοηθά να εκτονώσουμε την ένταση και να βρούμε τρόπο να συνδεθούμε ξανά με τον κόσμο γύρω μας.
- Διαπραγμάτευση (Bargaining)
Σε αυτό το στάδιο, επιχειρούμε να ανακτήσουμε τον έλεγχο, συχνά κάνοντας «συμφωνίες» με τον εαυτό μας ή με «ανώτερες δυνάμεις».
- Τι βιώνουμε:
- Σκέψεις όπως: “Αν είχα κάνει κάτι διαφορετικό, ίσως να μην είχε συμβεί.”
- Αναζήτηση λύσεων ή εναλλακτικών σε μια κατάσταση που είναι μη αναστρέψιμη.
- Γιατί συμβαίνει:
- Η διαπραγμάτευση είναι μια προσπάθεια να δώσουμε νόημα στην απώλεια και να μειώσουμε τον πόνο.
- Κατάθλιψη (Depression)
Η συνειδητοποίηση της απώλειας οδηγεί σε συναισθήματα βαθιάς θλίψης και απόσυρσης.
- Τι βιώνουμε:
- Αίσθημα κενού, απελπισίας και έλλειψη ενδιαφέροντος για τις καθημερινές δραστηριότητες.
- Κλάμα, μοναξιά και απομόνωση.
- Γιατί συμβαίνει:
- Η κατάθλιψη είναι μια φυσιολογική φάση του πένθους, καθώς προσαρμοζόμαστε στην πραγματικότητα της απώλειας.
- Αποδοχή (Acceptance)
Η αποδοχή δεν σημαίνει ότι ξεπερνάμε την απώλεια, αλλά ότι βρίσκουμε έναν τρόπο να ζούμε με αυτήν.
- Τι βιώνουμε:
- Ειρήνη με την πραγματικότητα, ακόμα και αν παραμένει η θλίψη.
- Επανένταξη στην καθημερινότητα και αναζήτηση νέων νοημάτων στη ζωή μας.
- Γιατί συμβαίνει:
- Στο στάδιο αυτό, αναγνωρίζουμε ότι η ζωή συνεχίζεται και ότι μπορούμε να προχωρήσουμε παρά την απώλεια.
Προσαρμοστικότητα και εξατομίκευση
Κάθε άτομο βιώνει το πένθος με τον δικό του ρυθμό και τρόπο. Κάποιοι μπορεί να παραλείψουν στάδια, ενώ άλλοι να χρειαστούν περισσότερο χρόνο σε ένα συγκεκριμένο στάδιο.
Πώς να υποστηρίξετε τον εαυτό σας ή αλλους στο πένθος
- Αποδοχή συναισθημάτων: Όλα τα συναισθήματα είναι φυσιολογικά και μέρος της διαδικασίας.
- Αναζήτηση στήριξης: Συζητήστε με φίλους, οικογένεια ή επαγγελματίες ψυχικής υγείας.
- Δώστε χρόνο στον εαυτό σας: Το πένθος δεν έχει χρονοδιάγραμμα.
- Αυτοφροντίδα: Επικεντρωθείτε σε δραστηριότητες που σας χαλαρώνουν και σας φροντίζουν.
- Τιμήστε την απώλεια: Βρείτε τρόπους να διατηρήσετε τη μνήμη του αγαπημένου σας προσώπου ή να προσαρμοστείτε στη νέα σας πραγματικότητα.
Αξίζει να αναφέρουμε εδώ ότι τα πέντε στάδια του πένθους που περιέγραψε η Elisabeth Kübler–Ross δεν εφαρμόζονται μόνο στην απώλεια ενός αγαπημένου προσώπου. Αυτά τα στάδια είναι καθολικά για κάθε μορφή αλλαγής ή απώλειας που προκαλεί συναισθηματική αναστάτωση και αλλαγή της ζωής μας. Ας δούμε μερικές από τις καταστάσεις στις οποίες μπορεί να βιώσουμε τα στάδια του πένθους:
- Χωρισμός ή διαζύγιο
Ο τερματισμός μιας σχέσης μπορεί να προκαλέσει έντονα συναισθήματα απώλειας.
- Άρνηση: “Δεν πιστεύω ότι τελείωσε πραγματικά. Ίσως να αλλάξει γνώμη.”
- Θυμός: “Πώς μπορούσε να μου το κάνει αυτό;”
- Διαπραγμάτευση: “Αν αλλάξω, ίσως μπορέσουμε να ξαναείμαστε μαζί.”
- Κατάθλιψη: “Δεν θα βρω ποτέ ξανά κάποιον που να με αγαπάει έτσι.”
- Αποδοχή: “Ήταν δύσκολο, αλλά πρέπει να προχωρήσω στη ζωή μου.”
- Απώλεια εργασίας ή αλλαγή καριέρας
Η απώλεια μιας δουλειάς μπορεί να επηρεάσει την ταυτότητά μας και την οικονομική μας ασφάλεια.
- Άρνηση: “Δεν μπορεί να συμβαίνει αυτό. Δεν μπορεί να με απέλυσαν.”
- Θυμός: “Ήταν άδικο! Δεν το άξιζα αυτό!”
- Διαπραγμάτευση: “Αν μιλήσω στο αφεντικό, ίσως να μπορέσω να μείνω.”
- Κατάθλιψη: “Δεν έχω ιδέα τι θα κάνω τώρα.”
- Αποδοχή: “Ίσως αυτή είναι μια ευκαιρία να βρω κάτι καλύτερο.”
- Ασθένεια
Η διάγνωση μιας σοβαρής ή χρόνιας ασθένειας μπορεί να οδηγήσει σε συναισθήματα πένθους για την απώλεια της υγείας.
- Άρνηση: “Αποκλείεται να είναι σωστή η διάγνωση.”
- Θυμός: “Γιατί συνέβη αυτό σε μένα;”
- Διαπραγμάτευση: “Αν ακολουθήσω τη θεραπεία τέλεια, θα γίνω καλά.”
- Κατάθλιψη: “Η ζωή μου δεν θα είναι ποτέ ξανά ίδια.”
- Αποδοχή: “Θα μάθω να ζήσω με αυτή την κατάσταση.”
- Μετακόμιση ή αλλαγή τρόπου ζωής
Η απομάκρυνση από ένα οικείο περιβάλλον ή ο τρόπος ζωής μπορεί να προκαλέσει αίσθημα απώλειας.
- Άρνηση: “Δεν θέλω να φύγω, όλα θα πάνε στραβά.”
- Θυμός: “Δεν έπρεπε να με βάλουν σε αυτή τη θέση.”
- Διαπραγμάτευση: “Αν μείνω λίγο περισσότερο, ίσως αλλάξουν τα πράγματα.”
- Κατάθλιψη: “Θα μου λείψουν όλοι και όλα από την προηγούμενη ζωή μου.”
- Αποδοχή: “Αυτή είναι μια νέα αρχή για μένα.”
- Απώλεια της νεότητας ή αλλαγή φάσης ζωής
Οι φυσικές αλλαγές και οι μεταβάσεις, όπως η μέση ηλικία, η συνταξιοδότηση ή η αποχώρηση των παιδιών από το σπίτι, μπορούν να προκαλέσουν πένθος για τις χαμένες δυνατότητες ή την παλιά ταυτότητα.
- Άρνηση: “Δεν γερνάω πραγματικά, είναι απλώς αριθμοί.”
- Θυμός: “Δεν είναι δίκαιο να περνάει ο χρόνος τόσο γρήγορα.”
- Διαπραγμάτευση: “Αν γυμναστώ περισσότερο, ίσως νιώσω νεότερος.”
- Κατάθλιψη: “Η ζωή δεν έχει πια το ίδιο νόημα.”
- Αποδοχή: “Κάθε ηλικία έχει τις δικές της ομορφιές.”
- Απώλεια ονείρων ή στόχων
Η συνειδητοποίηση ότι ένα όνειρο ή στόχος δεν μπορεί να επιτευχθεί μπορεί να προκαλέσει αίσθημα πένθους.
- Άρνηση: “Όχι, δεν είναι το τέλος. Θα βρω τρόπο να το καταφέρω.”
- Θυμός: “Δεν είναι δίκαιο! Άλλοι το κατάφεραν, γιατί όχι εγώ;”
- Διαπραγμάτευση: “Ίσως αν προσπαθήσω λίγο περισσότερο…”
- Κατάθλιψη: “Δεν έχει πια νόημα να προσπαθώ.”
- Αποδοχή: “Ίσως ήρθε η ώρα να επαναπροσδιορίσω τους στόχους μου.”
Τα στάδια του πένθους είναι πανανθρώπινα και μπορούν να εφαρμοστούν σε πολλές πτυχές της ζωής μας. Κατανοώντας αυτά τα στάδια, μπορούμε να δώσουμε χώρο στα συναισθήματά μας και να στηρίξουμε τον εαυτό μας ή άλλους μέσα από τις αλλαγές και τις προκλήσεις της ζωής.
Πηγές:
“Για την απώλεια και το πένθος” – Νικολαΐδης Γιώργος
“Το πένθος ως πρόκληση” – Σταυρακάκης Ανδρέας
“Η συναισθηματική νοημοσύνη στην καθημερινή ζωή” – Βασίλης Παπαδάκης
“Όταν τα συναισθήματα πονάνε” – Νάντια Βαλαβάνη
“Οικογένεια και πένθος” – Δημήτρης Καραγιάννης
πηγή diatrofi.gr
