Τάσος Χατζηβασιλείου : Η Τουρκία “στη γωνία”… Όμως για πόσο;

Ανάλυση του πολιτικού επιστήμονα και διεθνολόγου, Τάσου Χατζηβασιλείου

Οι εξελίξεις στην Ανατολική Μεσόγειο προκαλούν ανησυχία στην Άγκυρα: η Κύπρος, με τη στήριξη της Δύσης, συνεχίζει ακάθεκτη το σχεδιασμό της στην έρευνα των υδρογονανθράκων στην ΑΟΖ της και οι στρατηγικές συμμαχίες που δημιουργούνται σταδιακά στην περιοχή περιλαμβάνουν σχεδόν όλες τις χώρες πλην της Τουρκίας. Σε αυτό το πλαίσιο, ο Ταγίπ Ερντογάν επιχειρεί να βρει τρόπο να εξουδετερώσει τη δυνατότητα της Ελλάδας να ανακηρύξει ΑΟΖ, να κλείσει τις εκκρεμότητές της με γειτονικές χώρες στον καθορισμό θαλασσίων ζωνών και να εξετάσει την αύξηση της αιγιαλίτιδας ζώνης της.

Σήμερα, η Τουρκία απουσιάζει από τις ενεργειακές και γεωπολιτικές διεργασίες στην Ανατολική Μεσόγειο. Μόνη θετική εξέλιξη για την ίδια είναι η πρόσφατη εκκίνηση του αγωγού Turkstrem, γεγονός που συνοδεύτηκε με την αναθέρμανση των σχέσεών της με τη Ρωσία και τον Βλαντιμίρ Πούτιν. Έτσι, επειδή η Τουρκία αδυνατεί να παρέμβει δυναμικά στο πεδίο, επιχειρεί να παρέμβει επί χάρτου. Οι πρόσφατοι χάρτες που παρουσίασε ο Υπουργός Άμυνας Χουλουσί Ακάρ, με τις παράλογες και εκτός διεθνούς δικαίου διεκδικήσεις, επιβεβαιώνουν την αγωνία της Τουρκίας να παραμείνει εντός του γεωπολιτικού παιχνιδιού στην περιοχή.

Ο στόχος της Άγκυρας είναι να «γκριζάρει» διαρκώς νέες περιοχές και να παρουσιάζει νέες διεκδικήσεις. Στην ουσία, εγγράφει υποθήκες για το μέλλον, προκειμένου να ξεκινήσει από καλύτερο σημείο αφετηρίας σε περίπτωση ενός γενικευμένου διαλόγου για τις ελληνοτουρκικές διαφορές. Πρόκειται για τη λογική του ανατολίτικου παζαριού: ζητάει δέκα πράγματα, ελπίζοντας στο τέλος να κερδίσει έστω και ένα.

Παράλληλα, στην Κύπρο, συνεχίζει τις απολύτως εγκρατείς προκλήσεις. Οι αμερικανικές προειδοποιήσεις για το οικόπεδο 10 όπου επιχειρεί η Exxon Mobil υποχρέωσαν την Άγκυρα να στείλει το πλοίο «Πορθητής» ανοιχτά της Αττάλειας – δηλαδή εντός τουρκικής υφαλοκρηοίδας – και να κρατήσει μόνο το «Μπαρμπαρός» στην περιοχή ανοιχτά της Πάφου, απειλώντας «διακριτικά» τα κυπριακά χωρικά ύδατα. Εκεί, η Τουρκία εργαλειοποιεί ουσιαστικά τους Τουρκοκυπρίους και μιλάει για τα δικαιώματά τους στη συνεκμετάλλευση των κυπριακών υδρογονανθράκων. Με αυτή την τακτική, δικαιολογεί και νομιμοποιεί στην τουρκική εθνική συνείδηση τις αιτιάσεις της ότι συγκεκριμένα οικόπεδα της κυπριακής ΑΟΖ επικάθονται στην τουρκική υφαλοκρηπίδα και, επομένως, της ανήκουν.

Προσπαθεί – ανεπιτυχώς μέχρι στιγμής – να δημιουργήσει κλοιό πίεσης στην Κυπριακή Δημοκρατία και να τη σύρει σε διαπραγμάτευση για τη συνδιαχείριση του φυσικού αερίου, με παράλληλη διαδικασία-εξπρές για το Κυπριακό. Στην πράξη, την ενδιαφέρει η συμμετοχή στην αξιοποίηση των κοιτασμάτων, χωρίς ολοκληρωμένη και βιώσιμη λύση στο πολιτικό πρόβλημα του νησιού.

Η επιλογή του Προέδρου Αναστασιάδη να αναφερθεί στο μελλοντικό μερίδιο της τουρκοκυπριακής κοινότητας στα πιθανά οφέλη από το αέριο, είναι ορθή για δύο λόγους: αφ’ενός, εκπέμπει προς τη διεθνή κοινότητα μήνυμα ευθύνης και αυτοπεποίθησης εκ μέρους της Κυπριακής Δημοκρατίας και, αφ’ετέρου, απονομιμοποιεί πολιτικά και συμβολικά τις τουρκικές διεκδικήσεις στους φυσικούς πόρους της Κύπρου.

Η Τουρκία πρακτικά βρίσκεται «στη γωνία» και τα περιθώρια για μια δυναμική αντίδραση χωρίς τον κίνδυνο διεθνούς απομόνωσης είναι περιορισμένα. Όμως στην εποχή του Ερντογανισμού, η κυρίαρχη αντίληψη θέλει την Τουρκία κληρονόμο της οθωμανικής αυτοκρατορικής ισχύος. Θέλει την Τουρκία ως μια μεγάλη χώρα που έχει αδικηθεί στη θαλάσσια μοιρασιά. Και επειδή ο Ερντογάν θα συνεχίσει να κυριαρχεί στο πολιτικό σκηνικό της γείτονος, είναι μαθηματικώς βέβαιο ότι θα επιχειρήσει να βρει διέξοδο στο γεωπολιτικό του αδιέξοδο.

Γι’ αυτό, η Ελλάδα οφείλει να είναι έτοιμη να αντιδράσει και να αντιτάξει το διεθνές δίκαιο που είναι με το μέρος της. Η οικοδόμηση νέων συμμαχιών με στρατηγικό βάθος αποτελεί αναγκαιότητα, προκειμένου η χώρα μας να ξαναγίνει κάποια στιγμή η ηγέτιδα χώρα στην Νοτιοανατολική Ευρώπη και τη Ανατολική Μεσόγειο. Δυστυχώς, το τελευταίο διάστημα χάσαμε πολύτιμο διπλωματικό κεφάλαιο και, κυρίως, χρόνο. Δεν έχουμε την πολυτέλεια για περαιτέρω απώλειες. Χρειάζεται στοχευμένη και σχεδιασμένη εξωτερική πολιτική.