Στην πλατεία Αγίου Γεωργίου Καρύτση, ένα μικρό θέατρο με μεγάλη ιστορία συνεχίζει να αναπνέει μέσα στον χρόνο. Το Θέατρο Μουσούρη, την εβδομάδα που μας πέρασε συμπλήρωσε 91 χρόνια αδιάλειπτης λειτουργίας, είναι η μακροβιότερη θεατρική σκηνή του ελεύθερου θεάτρου στην Αθήνα. Δημιουργός και ψυχή του υπήρξε ο Κώστας Μουσούρης (1903-1976), ένας από τους σημαντικότερους ανθρώπους του ελληνικού θεάτρου.
Από ένα γιαπί, μια σκηνή
Το κτίριο, ιδιοκτησία τότε της «Εταιρείας Επιστημόνων», είχε προοριστεί για αίθουσα διαλέξεων, όμως η έλλειψη πόρων άφησε το έργο ημιτελές. Όπως έχει καταγράψει ο Μίλτος Α. Λιδωρίκης στο βιβλίο «Κώστας Μουσούρης -Πάθος Θεάτρου» (Εκδόσεις Καστανιώτη), ο Μουσούρης νοίκιασε τον χώρο και τον μετέτρεψε σε θέατρο. Το σχετικό μισθωτήριο υπογράφηκε στις 9 Νοεμβρίου 1933, με ενοίκιο 100.000 δραχμές τον μήνα και όρο να δημιουργηθεί «πλήρες χειμερινό θέατρο».
Για την επίπονη αυτή διαδικασία, ο ίδιος ο Μουσούρης είχε πει:«Πώς έγινε ο γυμνός αυτός τετράγωνος χώρος θέατρο, ο Θεός και ο υποφαινόμενος το ξέρουν! Είκοσι δύο μήνες πάλευα με δανειστές, με τράπεζες, με προμηθευτές, με μαστόρους, μηχανικούς και εργάτες. Και ένα βράδυ του Δεκεμβρίου του 1934, το θέατρο της πλατείας Καρύτση φιλοξένησε για πρώτη φορά τους θεατρόφιλους Αθηναίους».
Η πρώτη αυλαία
Η πρεμιέρα έγινε στις 12 Δεκεμβρίου 1934. Το θέατρο, που τότε ονομάστηκε «Αλίκη» προς τιμήν της συζύγου του Μουσούρη, της ηθοποιού Αλίκης Θεοδωρίδη, κόρης της μεγάλης Κυβέλης, εγκαινιάστηκε με τον θίασο «Αλίκη-Λογοθετίδης-Μουσούρης».
Ο θεατρικός ιστορικός Γιάννης Σιδέρης περιγράφει την αίθουσα με θαλασσιά αυλαία και καθίσματα, αποπνέοντας γαλήνη και κομψότητα. Ο Γεώργιος Βλάχος, σε κείμενό του στην Καθημερινή (14 Δεκεμβρίου 1934), σημείωνε: «Μια μικροσκοπική σκηνή άνοιξε την αυλαία της. Σκηνή, σκηνικά, πλατεία και υπερώον ήσαν κομψά και εύθυμα. Το χρώμα του ουρανού κυριαρχεί παντού, γαλάζια καθίσματα».
Χρόνια αργότερα, ο Μάριος Πλωρίτης θα σχολίαζε: «Δεν μεγάλωσε βέβαια το θέατρο. Έμεινε μικρό, τόσο μικρό που χωρίς ν’ αλλάξει διαστάσεις, μεγάλωνε όλο και περισσότερο σε φροντίδα και σημασία».
Ανακαίνιση και νέα εποχή
Το 1951, πιστός στην άποψή του ότι το θέατρο πρέπει να προσφέρει άνεση στον θεατή και αξιοπρεπές περιβάλλον στους συντελεστές, ο Μουσούρης αποφάσισε να το ξαναχτίσει σχεδόν από την αρχή. Ο σκηνογράφος και αρχιτέκτονας Κίμων Λάσκαρης θυμόταν: «Γκρέμισε ο Μουσούρης εσωτερικά ένα ολόκληρο θέατρο και το ξανάφτιαξε απ’ την αρχή, από τη γαλαρία μέχρι το τελευταίο καμαρίνι».
Τότε μετονομάστηκε σε «Θέατρο Κώστα Μουσούρη» και μετά τον θάνατό του καθιερώθηκε απλώς ως «Θέατρο Μουσούρη».
Οι δεκαετίες των επιτυχιών
Από το 1934 έως το 1976, οι θίασοι του Κώστα Μουσούρη ανέβασαν περισσότερα από 90 θεατρικά έργα, ελληνικά και ξένα που κάλυψαν όλο το φάσμα του ρεπερτορίου: από επιθεώρηση και κωμωδία μέχρι δράμα και κομεντί. Πάνω από 350 ηθοποιοί πέρασαν από τη σκηνή του, πολλοί από τους οποίους έμελλε να πρωταγωνιστήσουν στο ελληνικό θέατρο, τον κινηματογράφο και την τηλεόραση.
Μεταξύ αυτών: Αλίκη Θεοδωρίδου, Σαπφώ Αλκαίου, Μπέττυ Αρβανίτη, Μαίρη Αρώνη, Αντιγόνη Βαλάκου, Αιμίλιος Βεάκης, Γιάννης Βογιατζής, Αλίκη Βουγιουκλάκη, Κάτια Δανδουλάκη, Ντίνος Ηλιόπουλος, Λυκούργος Καλλέργης, Τζένη Καρέζη, Έλλη Λαμπέτη, Λάμπρος Κωνσταντάρας, Δημήτρης Μυράτ, Στέφανος Ληναίος, Δημήτρης Παπαγιαννόπουλος, Χρήστος Πολίτης, Δημήτρης Χορν, Μαίρη Χρονοπούλου και δεκάδες ακόμη.
Μια σκηνή που γέννησε θεσμούς
Το Θέατρο Μουσούρη συνδέθηκε με ορισμένες από τις πιο σημαντικές στιγμές της θεατρικής μας ζωής. Εκεί φιλοξενήθηκε, για τρία χρόνια, το Θέατρο Τέχνης του Κάρολου Κουν. Ο ίδιος είχε γράψει: «Δεν θα ξεχάσω ποτέ με πόση στοργή και ειλικρινές ενδιαφέρον ο Κώστας Μουσούρης εφιλοξένησε για τρία χρόνια το “Θέατρο Τέχνης” στο θέατρό του… Με παρότρυνε, με ενεθάρρυνε και με παραστάθηκε να παρακάμψω τις δυσκολίες και να το εγκαταστήσω για τρία χρόνια στο θέατρό του». Στο υπόγειο του κτιρίου στεγάστηκε αργότερα η Πανελλήνια Ένωση Ελευθέρου Θεάτρου, καθώς και το Σωματείο Φίλοι του Βιβλίου. Εκεί ξεκίνησε και η συγκέντρωση του πρώτου υλικού για το Θεατρικό Μουσείο, χάρη στις πρωτοβουλίες του ιστορικού Γιάννη Σιδέρη.
Η παρουσία που έμεινε
Μετά τον θάνατο του Μουσούρη, το θέατρο ανέλαβε η Τζένη Ρουσσέα. Όταν ο Δημήτρης Χορν ανέβασε εκεί τον Ενρίκο Δ’ του Πιραντέλο, έγραψε στο πρόγραμμα της παράστασης: «Από την πρώτη ημέρα των δοκιμών με κυρίευσε μια αλλόκοτη αίσθηση: η απουσία του Μουσούρη και συνάμα η έντονη παρουσία του σε κάθε γωνιά του θεάτρου. Η αόρατη αυτή παρουσία δημιούργησε ένα σοβαρό αίσθημα ευθύνης. Οφείλουμε να ομολογήσουμε ότι ο Κώστας Μουσούρης, με το μόχθο και την προσωπικότητά του, είχε κατορθώσει να δώσει στο θέατρο μεγάλο κύρος». Ο ίδιος όμως ο Κώστας Μουσούρης λησμονήθηκε όσο κανείς άλλος. Έσβησε, με ελάχιστες εξαιρέσεις, από τη θεατρική ιστορία του τόπου και τις αναφορές όσων ασχολούνται με αυτή. Σε ανύποπτη φάση το είχε προβλέψει: «Υπάρχουμε όσο πατούμε το σανίδι. Μετά όσο ζούμε, η μοναξιά. Και μετά το τέλος, η λησμονιά», είχε πει στον Μίλτο Α. Λιδωρίκη, ο οποίος πολλά χρόνια αργότερα έγραψε τη βιογραφία του, που αποτελεί το μοναδικό βιβλίο που αναφέρεται σε αυτόν.
Για το Θέατρο Μουσούρη και τον ιδρυτή του, έχει όμως ενδιαφέρον να μεταφέρουμε και δηλώσεις ανθρώπων του Θεάτρου που άφησαν ανεξίτηλο το αποτύπωμα τους στη θεατρική ιστορία του τόπου μας. Μεταφέρουμε λοιπόν τα λόγια μερικών μόνο ελλήνων ηθοποιών για τον Κώστα Μουσούρη, σε αφιερώσεις τους σε φωτογραφίες, οι περισσότερες με την υπογραφή του «Elite», σε ένα σπάνιο Λεύκωμα που είχε κυκλοφορήσει από τον ίδιο τον Μουσούρη το 1961, με επιμέλεια του Μάριου Πλωρίτη, με τίτλο «25 χρόνια του Θεάτρου Μουσούρη»
Η Αλίκη Βουγιουκλάκη έγραφε «Είμαι πολύ ευτυχισμένη, τόσο κοντά στον Κώστα Μουσούρη, την ώρα που γιορτάζει τα εικοσιπέντε χρόνια του θεάτρου του. Όλοι μας ξέρουμε πόσα χρωστάει η Ελληνική Σκηνή στον Καλλιτέχνη και στον ‘Ανθρωπο, Προπάντων όμως, για εμάς τους νεώτερους, ο Κώστας Μουσούρης είναι υψηλό παράδειγμα αγάπης για την Τέχνη του, αφοσιώσεως στο επάγγελμα του, σεβασμού απέναντι στο Κοινό. Και εγώ προσωπικά τον ευγνωμονώ για τις θαυμάσιες ώρες που έζησα στο Θέατρό του και για το μεγάλο δίδαγμα που προσφέρει σε όλους μας».
Αντιγόνη Βαλάκου: «Τα εικοσιπέντε χρόνια του θεάτρου Μουσούρη είναι μια γιορτή ιδιαίτερα συγκινητική, όχι μόνο για όσους είχαμε την χαρά και την τύχη να δουλέψουμε σ’αυτό , αλλά γενικά για όλο το Ελληνικό Θέατρο. Μέσα σ’αυτά τα εικοσιπέντε χρόνια, εικοσιπέντε χρόνια γόνιμου μόχθου, το θέατρο Κώστα Μουσούρη δημιούργησε μια παράδοση και κέρδισε με το σπαθί του την ανεπιφύλακτη εμπιστοσύνη και των λίγων και των πολλών. Όσο για εμάς, που είχαμε την τύχη να συνεργαστούμε μαζί σου, πίστεψέ με αυτή την συνεργασία μας θα την έχουμε πάντα σαν τίτλο τιμής».
Τάκης Χορν: «Αγαπητέ Κώστα, Σου εσωκλείω τη φωτογραφία που είχες την καλοσύνη να μου ζητήσεις για το λεύκωμα σου των εικοσιπέντε χρόνων του θεάτρου σου. Οφείλω να σου ομολογήσω ότι είναι η πρώτη φορά πού προσφέρω μια φωτογραφία μου με όλη μου την καρδιά. «Πολλοί το χρήμα εμίσησαν, την δόξα ουδείς!» Και είναι δόξα για μένα να φιγουράρω ανάμεσα στους συνεργάτες σου που πέρασαν επί 25 χρόνια από το θέατρο σου, αυτό το θέατρο που έχεις καταφέρει, δεν ξέρω πώς, να μας κάνης όλους να το αγαπάμε σαν νάτανε δικό μας. Τώρα, είναι το θέατρο σου που αγαπάμε;… είσαι …εσύ;…δεν ξέρω κι’ούτε μπορώ να ξεχωρίσω. Είσαι τόσο πολύ Εσύ αυτό το θέατρο και αυτό το θέατρο Εσύ, που…αλλά ό,τι και να πω θα είναι λόγια, δηλαδή τίποτα. Τίποτα μπροστά στους μόχθους, τις αγωνίες, τα νειάτα, τη ζωή που σπατάλησες – με την απλοχεριά που σε χαρακτηρίζει-γι αυτό το θέατρο, αυτό είναι το παιδί σου. Και εμείς όλοι μας καμαρώνουμε! Να σου ζήση!!! Με την αγάπη μου και την βαθειά εκτίμηση μου».
Έλλη Λαμπέτη: «Έχω πολλούς λόγους, προσωπικούς και επαγγελματικούς, να θυμάμαι με τρυφερότητα, με αγάπη, με συγκίνηση, τα τρία χρόνια που δούλεψα με τον Κώστα Μουσούρη! Και θα ήθελα να εκφράσω κάπως πλατύτερα τα αισθήματα πού με κατέχουν, τώρα που το θέατρο του έκλεισε τα εικοσιπέντε χρόνια. Μα δε βρίσκω τα λόγια. Γι’αυτό θα δανειστώ δύο στίχους από παλιό γνωστό τραγούδι, παραποιώντας το ελαφρά, για να πώ στον Κώστα Μουσούρη για την τρίχρονη συνεργασία μας: Χρόνια αλησμόνητα, ευτυχισμένα. Τα χρόνια που έζησα κοντά σε σένα!»
Μαίρη Αρώνη: «Δεν ξεχνώ ποτέ πως στο θέατρο σου έκανα την πρώτη μου υπεύθυνη εμφάνιση στο κοινό, ένα κοινό που σε τιμά σήμερα τόσο με την εκτίμησή του. Σου εύχομαι η καλή μοίρα να σε παραστέκει, να γιορτάσεις και τα πενήντα».
Χριστόφορος Νέζερ: «Ο Κώστας Μουσούρης είναι ισχυρή φυσιογνωμία στο Θέατρο μας, με έντονη προσωπικότητα. Νέος ξεκίνησε με νέους μπήκε στο στίβο του θεάτρου και, τόσα χρόνια τώρα, σ’αυτόν τον ίδιο στίβο φορμάρει νέους και τους παραδίδει στην πυρά της θυμέλης, μένοντας-το σπουδαιότερο-πάντα νέος ο ίδιος. Οι αναμνήσεις μαζί του είναι πολλές…Χρόνια πολλά συνεργασία αλησμόνητη και δημιουργική …Αργότερα μόνος, ακαταπόνητος πάντα, συνέχισε την έντονη πορεία του, πασχίζοντας με το θεατρικό και σκηνοθετικό το ταλέντο, για την πρόοδο του θεάτρου και για την άνοδο της θεατρικής στάθμης στην Ελλάδα. Τώρα που γιορτάζει να εικοσιπέντε χρόνια του Θεάτρου του, μπορεί να είναι περήφανος και μαζί του κι’εμείς, για τη μεγάλη προσφορά του στη θεατρική ιδέα».
Για την ιστορία αναφέρεται ότι το Θέατρο Μουσούρη έχει ένα ακόμη ιστορικό προνόμιο για τα θεατρικά μας πράγματα. Σε αυτό γεννήθηκε το «Θέατρο Τέχνης» του Κάρολου Κουν. Έγραψε ο Κάρολος Κουν: «Δεν θα ξεχάσω ποτέ με πόση στοργή και ειλικρινές ενδιαφέρον ο Κώστας Μουσούρης εφιλοξένησε για τρία χρόνια το «Θέατρο Τέχνης» στο θέατρο του. Ούτε αργότερα, το 1947, σαν έφυγε στην Αμερική, με πόση επιμονή, αγάπη θυσία των ιδίων του συμφερόντων, με παρότρυνε, με ενεθάρρυνε και με παραστάθηκε να παρακάμψω τις δυσκολίες και να εγκαταστήσω το “Θέατρο Τέχνης” για τρία χρόνια στο Θέατρό του».
πηγή ΑΠΕ ΜΠΕ
φωτογραφία: Σκηνές από θεατρικές παραστάσεις στο Θέατρου Μουσούρη-Φωτο Elite-Αρχείο Μουσούρη
