Θεσσαλονίκη: Ουκρανοί πρόσφυγες αναπολούν το ειρηνικό Πάσχα κι αναβιώνουν τα πασχαλινά έθιμα της πατρίδας τους

“ Ελπίζαμε ότι το φετινό Πάσχα θα είμαστε ήδη στις εστίες μας στην Μαριούπολη, αλλά δυστυχώς ο πόλεμος δεν τελειώνει και μας καθηλώνει για ακόμη μια χρόνια στην Ελλάδα”, λέει στο ΑΠΕ-ΜΠΕ η Νάντια Τσαπνή, πρόεδρος του Κέντρου Ελληνικού Πολιτισμού της Μαριούπολης «Μεωτίδα», που βρίσκεται εδώ και σχεδόν ένα χρόνο στη Θεσσαλονίκη μαζί με άλλους Ουκρανούς πρόσφυγες.

Με χαρά αλλά και λύπη, οι Έλληνες από την Ουκρανία ετοιμάζονται να γιορτάσουν το Πάσχα με τις δικές τους παραδόσεις αιώνων. “ Όλοι τους θυμούνται με νοσταλγία το ειρηνικό Πάσχα των προηγούμενων ετών, ενώ φέτος, όπως και πέρυσι, προσπαθούν ν’ αναβιώσουν κάποια από τα έθιμα τους στα παραδοσιακά ζυμαρικά, όπως το “ Ψαθυρί” – το έθιμο του παραδοσιακού πασχαλιάτικου ψωμιού σε σχήμα σταυρού.

“ Ήταν ξεχασμένη τόσο η συνταγή όσο και το έθιμο, και την επαναφέραμε πριν από χρόνια”, εξηγεί η ιστορικός PhD Μαργαρίτα Αρατζιώνη (Margaryta Aradzhyoni), ερευνήτρια του Ινστιτούτου Ανατολικών Σπουδών της Εθνικής Ακαδημίας Επιστημών της Ουκρανίας, που βρίσκεται στη Θεσσαλονίκη ως πρόσφυγας και παρουσιάζει τον πολιτισμό των Ελλήνων της Μαριούπολης ως έναν μοναδικό πολιτισμό της ιστορικής ελληνικής Διασποράς της περιοχής της Μαύρης Θάλασσας, μέσα από μια σειρά διαλέξεων, που οργανώνει τακτικά.

Στις 6 Απριλίου στα γραφεία του Συλλόγου Ελλήνων Ουκρανίας στην Ελλάδα, στη Θεσσαλονίκη, πρόσφερε στους συμπατριώτες της μια επίδειξη παρασκευής του πασχαλινού τσουρεκιού «Ψαφίρ» και του ψωμιού «Artu/Αρτού».

“ Είναι τελετουργικό ψωμί του πασχαλινού κύκλου, που έψηναν οι Έλληνες τη Μεγάλη Πέμπτη στα ελληνικά χωριά της περιοχής της Μαριούπολης”, λέει η κ. Αραντζιώνη στο ΑΠΕ- ΜΠΕ.

Το Ψαφίρ είναι ειδικό γλυκό ζυμαρικό (τσουρέκι) με πλέξιμο που θυμίζει το ακάνθινο στεφάνι του Ιησού Χρίστου. Υπήρχε και ένα άλλο ψωμί που το λέμε Αρτού, (από άρτος), με πέντε κόκκινα αυγά μέσα, ψημένα με τη ζύμη, που το κόβουν τη δεύτερη μέρα του Πάσχα, μνημονεύοντας τους νεκρούς”, λέει.

“ Τα πασχαλινά τσουρέκια τα ψήναμε τη Μεγάλη Τετάρτη και τη Μεγάλη Πέμπτη, βάφαμε τα αβγά. Η γιαγιά μας κρατούσε αυστηρά τη νηστεία και δεν μας άφηνε να αγγίξουμε τα τσουρέκια και τα αβγά μέχρι την Κυριακή της Ανάστασης», θυμάται η Νίνα Πασκάλ, πρόεδρος του Ελληνικού Συλλόγου του Κίεβου “ Ενότητα”, που βρίσκεται στη Θεσσαλονίκη, από τότε που ξεκίνησε ο πόλεμος στην Ουκρανία.

“ Οι Έλληνες της Ουκρανίας ψήνουν το Αρτού μετά το Πάσχα στη μνήμη των νεκρών και για την γονιμότατα ανθρώπων, χωραφιών και ζώων», εξηγεί η Μαργαρίτα Αραντζιώνη και συνεχίζει: ”Και το τρίτο ψωμί που παρουσιάσαμε είναι ψωμί σε σχήμα του ποντικιού που οι Έλληνες της Αζοφικής ψήνουμε είκοσι πέντε ημέρες μετά το Πάσχα για την γιορτή “ Ποντικίστρια”, που έχει σχέση με τη γεωργική παράδοση που υπήρχε στον πολιτισμό των Ελλήνων της Μαριούπολης για την προστασία των χωραφιών από τα ποντίκια και διάφορα έντομα που έβλαπταν τα νεαρά βλαστάρια”, λέει και διευκρινίζει :

“ Στην τελετή έπαιρναν μέρος μόνο γυναίκες και μικρά παιδιά. Πήγαιναν στα χωράφια, έριχναν μικρά κομματάκια ψωμιού “ Ποντίκι” και “ τάιζαν” τα πραγματικά ποντίκια για να μην βλάπτουν τα χωράφια. Αν για μεγάλο χρονικό διάστημα δεν έρριχνε βροχή, πάλι έψηναν “ ποντίκια” και έκαναν ειδική παράκληση στο Θεό να φέρει τη βροχή,” είπε η κ. Αρατζιώνη, μιλώντας για τις παραδόσεις που συμπλέκονται με θρησκευτικές τελετουργίες των Ελλήνων της Αζοφικής που ριζώνουν στην αρχαιότητα.Το master classes που παρουσίασε η ίδια είναι αποτέλεσμα της επιτόπιας έρευνας στα ελληνικά χωριά, που πραγματοποίησε από το 1992 έως 1995. Επίσης κάποιο φωτογραφικό υλικό, που χρησιμοποίησε στην διάλεξη της, ήταν από το Μουσείο Τοπικής Ιστορίας Μαριούπολης. “ Το μουσείο κάηκε πέρυσι στη διάρκεια των βομβαρδισμών, ευτυχώς πρόλαβα να σκανάρω αυτές τις φωτογραφίες, που ανήκουν στο Πάσχα των Ελλήνων της Αζοφικής το 1927“ .

Στο master classes έγινε σύγκριση με την ελληνική παράδοση στα πασχαλινά τσουρέκια της σημερινής Ελλάδας. “ Απέδειξα ότι αν και έχουμε πολλά κοινά, οι Έλληνες της Αζοφικής ή της Μαριούπολης, όπως λέμε, είμαστε μια ξεχωριστή ειδική ιστορική ελληνική διασπορά, με ιδιαιτερότητες που μας ξεχωρίζουν από τους ¨Έλληνες του Πόντου και της Θράκης, είπε η Μαργαρίτα Αρατζιώνη.