Το άγνωστο παρασκήνιο του «Βυθίσατε το Χόρα», τον Αύγουστο του 1976

Τον Αύγουστο του 1976, η κυβέρνηση Καραμανλή βρέθηκε αντιμέτωπη με την πρώτη κρίση με την Τουρκία μετά την εισβολή στην Κύπρο. Η κρίση εκδηλώθηκε με την έξοδο του ερευνητικού πλοίου «Χόρα» στο Αιγαίο, βορειοανατολικά της Λέσβου. Ο Ανδρέας Παπανδρέου υποστήριξε δημοσίως ότι η Ελλάδα έπρεπε να δώσει μια στρατιωτική απάντηση. Γνώριζε ο Κωνσταντίνος Καραμανλής ότι ο Παπανδρέου θα δήλωνε «Βυθίσατε το Χόρα»; Είχαν συνεννοηθεί τηλεφωνικά προκειμένου να σταλεί στην Τουρκία ένα σκληρό μήνυμα που δεν θα μπορούσε να στείλει ο ίδιος ο πρωθυπουργός;

Το «Βυθίσατε το Χόρα» έχει εξελιχθεί σε νεοελληνικό αρχέτυπο που ανασύρεται από τη μνήμη κάθε φορά που εκδηλώνεται μια νέα κρίση. Ηταν μια μυστική κοινή πρωτοβουλία των δύο ηγετών ή μια μονομερής ενέργεια του Παπανδρέου; Μιλώντας στην «Κ» ο πρώην υπουργός Εξωτερικών, πρέσβης Πέτρος Μολυβιάτης δηλώνει κατηγορηματικά ότι δεν υπήρξε καμία συνεννόηση, υπογραμμίζοντας ότι την Παρασκευή 6 Αυγούστου 1976 ο Καραμανλής δεν μίλησε τηλεφωνικά με τον Παπανδρέου. Ο Παπανδρέου μίλησε μόνον με τον ίδιο τον κ. Μολυβιάτη, ο οποίος ήταν ο στενότερος συνεργάτης του Κωνσταντίνου Καραμανλή.

«Κοντά σε σύγκρουση»

«Η έξοδος του “Χόρα” στο Αιγαίο ήταν η πρώτη φορά στη μεταπολίτευση που φτάσαμε κοντά σε μια σύγκρουση», λέει στην «Κ» ο κ. Μολυβιάτης. «Ηταν Παρασκευή 6 Αυγούστου όταν διαπιστώθηκε ότι οι Τούρκοι μπήκαν στην ελληνική υφαλοκρηπίδα. Ο Καραμανλής μου ζήτησε να ενημερώσω τον Γεώργιο Μαύρο, που ως επικεφαλής της Ενωσης Κέντρου – Νέες Δυνάμεις ήταν αρχηγός της αξιωματικής αντιπολίτευσης. Το ΠΑΣΟΚ τότε ήταν τρίτο κόμμα. Ενημέρωσα τον Μαύρο και μετά αναζήτησα τον Ανδρέα Παπανδρέου. Μου είπαν ότι βρίσκεται σε περιοδεία στη Θράκη. Καθώς δεν υπήρχαν κινητά, παρακάλεσα τη Χωροφυλακή να τον αναζητήσει για να του μιλήσω. Οταν επικοινώνησε, του είπα: “Επικοινωνώ μαζί σας κατ’ εντολήν του πρωθυπουργού. Το Χόρα μπήκε στην υφαλοκρηπίδα. Μπαίνουμε σε κρίση με την Τουρκία”. Με ευχαρίστησε και με ρώτησε: “Ο πρόεδρος πιστεύει ότι πρέπει να επιστρέψω στην Αθήνα;” “Αυτό είναι δική σας απόφαση”, του απάντησα. “Οταν επιστρέψετε θα σας ενημερώσει πλήρως ο πρωθυπουργός”. Καμία άλλη επικοινωνία δεν έγινε.

Ο Καραμανλής δεν μίλησε μαζί του τηλεφωνικά και ο Παπανδρέου έκανε τη δήλωση αυτή ενώ βρισκόταν ακόμα στη Θράκη. Οταν επέστρεψε στην Αθήνα μετά δύο ημέρες, συναντήθηκε με τον Καραμανλή και βγαίνοντας επανέλαβε αυτή τη δήλωση. Είπε, συγκεκριμένα, ότι διαφωνεί με την πολιτική της κυβέρνησης, η οποία είχε καταγγείλει την παραβίαση στο Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ και είχε προτείνει την επίλυση των διαφορών για την υφαλοκρηπίδα από το Διεθνές Δικαστήριο. Υποστήριξε, αντιθέτως, ότι η απάντηση της Ελλάδας έπρεπε να είναι στρατιωτική. Αμέσως εξεδόθη ανακοίνωση από την κυβέρνηση η οποία αποδοκίμαζε τη δήλωση αυτή του Παπανδρέου. Αργότερα, επειδή κατάλαβε το λάθος του, ισχυρίστηκε ότι η δήλωση έγινε σε συνεννόηση, ενώ αυτό δεν είναι σωστό».

Ο κ. Μολυβιάτης έχει τοποθετηθεί για το ίδιο θέμα στο παρελθόν. Μιλώντας στη Βουλή το 2002 είπε ότι το τηλεφώνημα με τον Παπανδρέου ήταν «η μόνη επαφή που εγένετο μεταξύ του πρωθυπουργού δι’ εμού και του Ανδρέα Παπανδρέου για το επεισόδιο». Ο κ. Μολυβιάτης έχει επισημάνει κατά καιρούς σε ιδιωτικές συζητήσεις του ότι ο Καραμανλής δεν μιλούσε ποτέ τηλεφωνικά με τον Παπανδρέου. Μιλούσαν μόνο στις συναντήσεις τους, που μάλιστα ήταν συχνές, αλλά ποτέ τηλεφωνικά.

Το απόρρητο

Η παπανδρεϊκή ερμηνεία είναι ότι ο πρόεδρος του ΠΑΣΟΚ προέβη σε αυτή τη δήλωση έπειτα από συνεννόηση με τον Καραμανλή, που οι δύο πολιτικοί κράτησαν απόρρητη. Κανένας ηγέτης δεν είπε ποτέ ρητά σε κανέναν συνομιλητή του, ούτε αν έγινε, ούτε αν δεν έγινε συνεννόηση για το «Χόρα». Οταν το «Χόρα» βγήκε στο Αιγαίο ο Ανδρέας Παπανδρέου βρισκόταν στη Θράκη, επικεφαλής κλιμακίου του ΠΑΣΟΚ, που αποτελούνταν από κορυφαία στελέχη, ανάμεσα στα οποία και ο Κώστας Σημίτης. Οι διηγήσεις αναφέρουν ότι το πρωθυπουργικό γραφείο αναζήτησε τον Παπανδρέου. Καθώς ο πρόεδρος του ΠΑΣΟΚ συνεχώς μετακινούνταν, ανατέθηκε πράγματι στην Αστυνομία να τον εντοπίσει και να του μεταφέρει το μήνυμα ότι έπρεπε να επικοινωνήσει με το Γραφείο Πρωθυπουργού. Ο Παπανδρέου επικοινώνησε και λίγο αργότερα είπε τη φράση «Βυθίσατε το Χόρα».

Η φράση αυτή αξιοποιήθηκε από τη Νέα Δημοκρατία προκειμένου να υποστηριχθεί το επιχείρημα ότι ο Παπανδρέου μπορεί να εμπλέξει την Ελλάδα σε πόλεμο. Ωστόσο, η πλευρά Παπανδρέου πάντοτε υποστήριζε ότι ο Καραμανλής ζήτησε τηλεφωνικώς από τον πρόεδρο του ΠΑΣΟΚ να εμφανιστεί επιθετικός προκειμένου ο ίδιος να μπορεί να επικαλεστεί στις συνομιλίες του με τον διεθνή παράγοντα ότι δέχεται αφόρητες πιέσεις για κήρυξη πολέμου.

Βουλή, 1980

Το 1980 οι συνεχιζόμενες επιθέσεις της Ν.Δ. με αιχμή το «Βυθίσατε το Χόρα» ανάγκασαν τον Παπανδρέου να τοποθετηθεί στη Βουλή. Συγκεκριμένα, κατά τη διάρκεια της συζήτησης για τις προγραμματικές δηλώσεις της κυβέρνησης Ράλλη, στις 23 Μαΐου 1980, ο τότε υπουργός Εθνικής Αμυνας Ευάγγελος Αβέρωφ κατήγγειλε την εξωτερική πολιτική του ΠΑΣΟΚ ως «πολιτική του “Βυθίσατε το Χόρα”». Ο Ανδρέας Παπανδρέου απάντησε: «[Σε ό,τι αφορά] το περίφημο “Βυθίσατε το Χόρα”. Εχω δεχθεί πολλές φορές τα πυρά και της κυβέρνησης και του Τύπου πάνω σε αυτό το σύνθημα. Είμαι δυστυχώς δεσμευμένος και δεν είμαι σε θέση να μιλήσω, οποιαδήποτε φθορά κι αν αυτό επιφέρει, γιατί σέβομαι κοινές αποφάσεις σε κρίσιμα θέματα. Παραπέρα δεν είμαι σε θέση να πω, αλλά είμαι υποχρεωμένος, αν δεν σταματήσει αυτή η ιστορία, κάποτε να παραβιάσω τον λόγο μου και να μιλήσω».

Ο Ευάγγελος Αβέρωφ απάντησε προσεκτικά: «Πρώτη φορά το λέτε. Οταν ένας αρχηγός ή και οποιοδήποτε μέλος του Κοινοβουλίου επικαλείται λόγους εθνικού συμφέροντος για να μην μπορεί να εξηγήσει κάτι, η κυβέρνηση και οποιοσδήποτε άλλος έχει υποχρέωση να σέβεται αυτή τη δήλωση».

Αμέσως μετά παρενέβη ο πρώην πρωθυπουργός της ΕΡΕ Παναγιώτης Κανελλόπουλος: «Θα ήθελα να βεβαιώσω τη Βουλή ότι πράγματι ο κ. πρόεδρος του ΠΑΣΟΚ προέβη στη διατύπωση των λέξεων εκείνων για ορισμένο εθνικό σκοπό. Με διαβεβαίωσε ο ίδιος τον Αύγουστο του 1976. Οταν είχαμε συναντηθεί και τον ερώτησα πώς έφθασε στο σημείο να διατυπώσει μια τέτοια φράση, μου είπε γιατί το έκανε και βεβαιώθηκα ότι το έκανε για λόγους εθνικούς».

Η «Κ» ζήτησε από τον κ. Μολυβιάτη να τοποθετηθεί για τη συγκεκριμένη κοινοβουλευτική παρέμβαση του Παναγιώτη Κανελλόπουλου: «Το 1980 στη Βουλή ο Κανελλόπουλος δεν επιβεβαίωσε ότι υπήρχε συνεννόηση Καραμανλή – Παπανδρέου», απάντησε. «Επιβεβαίωσε απλώς ότι ο Παπανδρέου του είχε πει ότι υπήρχε συνεννόηση. Ο Κανελλόπουλος δεν μπορούσε να ξέρει αν όντως είχαν μιλήσει οι δύο ηγέτες». Από την άλλη πλευρά, πρόσωπα που βρίσκονταν κοντά στον Ανδρέα Παπανδρέου, όπως ο Νίκος Αθανασάκης, υποστηρίζουν ότι «αν η πλευρά Καραμανλή ήθελε να διαλύσει την εντύπωση ότι υπήρχε συνεννόηση, θα το είχε κάνει ήδη από την επόμενη ημέρα εκείνης της συζήτησης στη Βουλή, κάτι που δεν συνέβη».

Πηγή: kathimerini.gr