To «Θέατρο της Καινοτομίας»- Tι είναι, πώς επιδρά και πώς μπορεί να αποφευχθεί

Αν στα τέλη του 19ου αιώνα ήταν ο «πυρετός του χρυσού», που κινητοποίησε χιλιάδες ανθρώπους στην αμερικανική δύση να αναζητήσουν κοιτάσματα ικανά να αλλάξουν τη ζωή τους, τα τελευταία τουλάχιστον 20 χρόνια, είναι ο «πυρετός της καινοτομίας» αυτός που ξεσηκώνει χιλιάδες επιστήμονες και επιχειρηματίες ανά την υφήλιο, να κυνηγήσουν πορεία αντίστοιχη των προβεβλημένων αυτοδημιούργητων μεγιστάνων της Silicon Valley. Όλοι επιθυμούν διακαώς να καινοτομήσουν, αλλά το αποτέλεσμα συχνότατα δεν είναι αυτό που ονειρεύονται οι υποψήφιοι μιμητές και μιμήτριες του Στιβ Τζομπς: πολλές νεοφυείς επιχειρήσεις καταλήγουν να περιφέρονται από επιχειρηματική θερμοκοιτίδα σε επιχειρηματική θερμοκοιτίδα με μια υποτιθέμενα ανατρεπτική ιδέα, η οποία όμως όταν «κοντραριστεί» με την πραγματικότητα της αγοράς δεν αποδίδει έσοδα. Την ίδια στιγμή, ώριμες εταιρείες και οργανισμοί χρηματοδοτούν αδρά κόμβους καινοτομίας, που στην πράξη παραμένουν συχνά κενά κελύφη. Η επένδυσή τους δεν αποκτά ποτέ εμπορικό αντίκρυσμα, λόγω έλλειψης της κατάλληλης νοοτροπίας ή ακατάλληλων εσωτερικών διαδικασιών για την παραγωγή πραγματικής καινοτομίας.

Σε πολλά άρθρα που διαβάζουμε για ανατρεπτικές επιχειρηματικές ιδέες καραδοκεί αυτό που αποκαλείται «Θέατρο Καινοτομίας». Με πολύ απλά λόγια, το φαινόμενο οι εταιρείες -μικρές ή μεγάλες- να επιδίδονται σε σερί ενεργειών, που έξωθεν μοιάζουν με καινοτομία, αλλά δεν είναι, και δημιουργούν μηδαμινή πραγματική αξία. Ακραίο παράδειγμα ήταν αυτό της Ελίζαμπεθ Χολμς της «Theranos», η οποία ακολούθησε την οδό του «fake it till you make it» («προσποιήσου ότι το πέτυχες, μέχρι να το πετύχεις»), πείθοντας άπαντες ότι δημιούργησε ένα διαγνωστικό μηχάνημα, που θα άλλαζε την ιστορία της παγκόσμιας υγείας. Αρκετά χρόνια μετά την ίδρυση της «Theranos» και έπειτα από εκατοντάδες διθυραμβικά δημοσιεύματα, η «Wall Street Journal» αποκάλυψε πως το επαναστατικά καινοτόμο διαγνωστικό μηχάνημα που υποσχόταν η Theranos ουσιαστικά …δεν υπήρχε.

Έκτοτε, η περίπτωση της Theranos λειτουργεί -μεταξύ άλλων- ως παράδειγμα προς αποφυγή για δημοσιεύματα σχετικά με επιχειρηματικές προθέσεις χωρίς υπόβαθρο ή μετρημένο αντίκτυπο ή ακόμα χειρότερα για πλήρως ανυπόστατες καινοτομίες, παρατηρεί, μιλώντας στο ΑΠΕ-ΜΠΕ, ο βραβευμένος ειδικός εταιρικής καινοτομίας και ιδρυτής της Curious Inc., δρ Φώτης Φιλιππόπουλος, επισκέπτης λέκτορας στη διδακτορική σχολή του Πολυτεχνείου του Μιλάνου, επισκέπτης καθηγητής στο Διεθνές Πανεπιστήμιο Ελλάδος και εξωτερικός εμπειρογνώμονας για την καινοτομία στην Κομισιόν.

«Συχνότατα, οι καλοπροαίρετες και αναγκαίες πρωτοβουλίες για την καινοτομία καταλήγουν σε “Θέατρο της Καινοτομίας”. Ουσιαστικά σε ενέργειες που σηματοδοτούν την ύπαρξη συστηματικών και οργανωμένων προσπαθειών για την καινοτομία, χωρίς όμως να συνοδεύονται από ξεκάθαρα αρθρωμένη απόδοση των επενδύσεων, σημαντικό καταμετρημένο επιχειρηματικό αντίκτυπο και δέσμευση στην έρευνα και ανάπτυξη. Σε πρόσφατη ανάλυση του Στιβ Μπλανκ στο “Harvard Business Review”, σχετικά με τους λόγους που πολλές επιχειρήσεις και οργανισμοί επιδίδονται σε “Θέατρο”, αντί να αναπτύσσουν πραγματική καινοτομία, αναφέρεται πως το πρόβλημα είναι κυρίως ότι συχνότατα εστιάζουν στη “διαδικασία της καινοτομίας” καθεαυτήν, αντί στην επίτευξη αποτελεσμάτων», εξηγεί.

Όταν οι startups τεχνητής νοημοσύνης δεν χρησιμοποιούν …τεχνητή νοημοσύνη

Το «Θέατρο της καινοτομίας», παρατηρεί, οδηγεί σε δραστηριότητες που σπάνια καταλήγουν στην παραγωγή λύσεων ευπρόσδεκτων στην αγορά. Συχνά όμως, παράγουν εξαιρετικό υλικό για τα δελτία Τύπου, που «χτίζουν» ένα προφίλ πρωτοποριακής επιχείρησης. «Είναι σύνηθες να διαβάζουμε δελτία Τύπου σχετικά με την τεχνητή νοημοσύνη και το blockchain σε εταιρικές διαδικασίες, αλλά μόνο έκπληξη προκαλούν τα αποτελέσματα έρευνας της MMC Ventures (2019), που δημοσίευσε το “Forbes”, βάσει της οποίας το 40% των νεοφυών επιχειρήσεων τεχνητής νοημοσύνης στην Ευρώπη δεν χρησιμοποιούν στην πραγματικότητα τεχνητή νοημοσύνη», υπογραμμίζει και προσθέτει: «αντλώντας έμπνευση από το ερώτημα των Άλαν Γκέρμπερ και Νιλ Μαλθόρα (2008) στο “Quarterly Journal of Political Science”, σχετικά με το “αν τα πρότυπα στατιστικής αναφοράς επηρεάζουν αυτό που δημοσιεύεται”, μπορούμε ευλόγως να αναρωτηθούμε αν “η ευηχότητα μιας ευφάνταστης επιχειρηματικής ιδέας επηρεάζει αυτό που δημοσιεύεται”. Κρίνοντας από τα αποτελέσματα στον κόσμο της έρευνας και των επιχειρήσεων, η απάντηση είναι ξεκάθαρα “ναι”. Στην έρευνα το βλέπουμε να εκδηλώνεται με τη μορφή “μεροληψίας δημοσίευσης”, που οδηγεί στο p-hacking (σ.σ. ανάλυση δεδομένων που παραπλανά, ανακαλύπτοντας μοτίβα που παρουσιάζονται ως στατιστικά σημαντικά, ενώ δεν είναι), ενώ στον κόσμο των επιχειρήσεων στη νοοτροπία του “fake it till you make it”, όπως στην προαναφερθείσα περίπτωση της “Theranos”».

Μήπως οι μεσήλικες είναι πιο δημιουργικοί επιχειρηματικά;

Μέσα μαζικής ενημέρωσης και φορείς καινοτομίας «διψούν» για ιστορίας επιτυχίας, ιδιαίτερα από νέους επαγγελματίες, γιατί η επιτυχία μιας ώριμης επιχειρηματία, που έχει αφιερώσει τη ζωή της σε κάτι, δεν είναι τόσο «φανταχτερή», όσο η εκτίναξη από το μηδέν ενός νεαρού startuper, παρατηρεί ο δρ Φιλιππόπουλος, συμπληρώνοντας ότι η κουλτούρα του Θεάτρου της Καινοτομίας αρνείται να δεχτεί τη δημιουργικότητα όσων έπαψαν να είναι πολύ νέοι, ενώ αντίθετα προάγει δυσανάλογα τις αναφορές σε χρηματοδοτήσεις εκατομμυρίων για startups που «έπιασαν την καλή». Και τα δύο αφηγήματα διαψεύδονται, κατά τον δρα Φιλιππόπουλο, από τη στατιστική: σε έρευνα του ΜΙΤ με δεδομένα από 2.700.000 ιδρυτές επιχειρήσεων με τουλάχιστον έναν υπάλληλο στις ΗΠΑ, βρέθηκε ότι οι νέες εταιρείες με τη μεγαλύτερη ανάπτυξη έχουν μέση ηλικία ιδρυτή τα 45 έτη. Επίσης, μεταξύ 2007-2014, λιγότερο από το 1% των startup υψηλής ανάπτυξης ιδρύθηκαν από εικοσάχρονους.

Εξίσου διαψεύδονται δυσανάλογα προβεβλημένα αφηγήματα, όπως αυτό του νέου επιτυχημένου επιχειρηματία, που χρηματοδοτήθηκε «εύκολα» με εκατομμύρια κι εκτινάχθηκε, ενώ διάφορες έρευνες, όπως αυτή της «CB Insights» (2019), δείχνουν ότι το 70% των τεχνολογικών startups αποτυγχάνουν συνήθως περίπου 20 μήνες μετά την πρώτη χρηματοδότηση. Όπως επισημαίνει ο δρ Φιλιππόπουλος, «άλλη μια εκδήλωση του θεάτρου της καινοτομίας είναι ο μεταδοτικός ενθουσιασμός της επιτάχυνσης των startups, που εξαπλώθηκε παγκοσμίως, ιδίως μετά το 2005, με την ίδρυση του επιταχυντή τεχνολογικών startup “Y Combinator”. Το 2016, η “Gust” ανέφερε περισσότερους από 10.000 επιταχυντές παγκοσμίως. Δυστυχώς όμως, ως αυτόνομη, ανεξάρτητη επιχείρηση, ένας ιδιωτικός επιταχυντής έχει πολύ λίγες πιθανότητες να παραμείνει ζωντανός πέρα από δύο-τρία χρόνια (Crunchbase, 2019). Κατά τον Μάικλ Σίμπελ δε, διευθύνοντα σύμβουλο της Y Combinator, “το 99,99% των startups αποτυγχάνουν. Δεκαέξι χιλιάδες εταιρείες θα υποβάλουν αίτηση για κάθε κύκλο επιτάχυνσης, θα δεχθούμε 1,5% έως 2% αυτών, και από αυτήν την παρτίδα περιμένουμε ότι μόνο το 2% θα οικοδομήσει τελικά επιτυχημένες επιχειρήσεις”».

Οι κυνικοί, οι αφελείς, η προτεραιότητα της πραγματικότητας έναντι των δημοσίων σχέσεων και το αντίδοτο

«Η έμφαση στη διήγηση αφηρημένων ιστοριών επιτυχίας και όχι στην καλλιέργεια ικανοτήτων, δημιουργεί ανούσια και άπιαστα “πρότυπα”, που τα εκμεταλλεύονται οι κυνικοί, μετατρέποντάς τα σε συμβουλευτικό προϊόν, και τα υιοθετούν οι αφελείς. Η πραγματική πρόκληση είναι η αντιστοίχιση τεχνολογικού επιτεύγματος με την πραγματική ζήτηση. Τα στοιχεία της πραγματικής αγοράς αποτυπώνουν την ανάγκη κατανόησης του περιορισμένου ρόλου των υποστηρικτικών παράπλευρων δραστηριοτήτων, όπως events, βραβεία, περιφορά της ίδιας επιχειρηματικής ιδέας από θερμοκοιτίδα σε θερμοκοιτίδα, και εντυπωσιακή παρουσία στα social media. Το αντίδοτο στο “Θέατρο της Καινοτομίας” δεν είναι περισσότερο “θέατρο”. Ο κόσμος μας χρειάζεται ανώτερες και βιώσιμες λύσεις σε πιεστικά προβλήματα», σημειώνει.

Όπως λέει, τα καλά νέα είναι ότι γνωρίζουμε περισσότερα από ποτέ για το πώς πρέπει να διαμορφώνεται μια ισχυρή και τεκμηριωμένη πολιτική για την καινοτομία και πώς μπορεί να μετρηθεί και αξιολογηθεί. «Π.χ., μέσω Βασικών Δεικτών, που παρέχουν καλύτερη εικόνα της απόδοσης των ενεργειών που καλλιεργούν τη συλλογική παραγωγική γνώση με βάση τα υπάρχοντα, παγκοσμίως συγκρίσιμα δεδομένα (Εγχειρίδιο του Όσλο), και φυσικά μέσω δομών, διαδικασιών και μοντέλων καινοτομίας, όπως για παράδειγμα των DARPA, ARPA-E και Fraunhofer Institutes and Research Units. Η κληρονομιά μας είναι το μελλοντικό μας αντίκτυπο και αυτό επιτυγχάνεται μέσω της υλοποίησης. Άλλωστε, όπως αναφέρει ο θεωρητικός φυσικός Ρίτσαρντ Φάινμαν, “για μια επιτυχημένη τεχνολογία, η πραγματικότητα πρέπει να έχει προτεραιότητα έναντι των δημοσίων σχέσεων, γιατί η φύση δεν μπορεί να ξεγελαστεί”», καταλήγει.

Πηγή ΑΠΕ