Mοναδικός κι απολαυστικός για την ψυχή και το σώμα, είναι κι ο Βοτανικός Κήπος Ιουλίας και Αλεξάνδρου Διομήδους, που ανήκει στο Παν/μιο Αθηνών και βρίσκεται στην Ιερά Οδό 403 στο Χαϊδάρι.
Ο βοτανικός κήπος, ο μεγαλύτερος στην Ελλάδα αλλά και στην Ανατολική Μεσόγειο, που δημιουργήθηκε με τη βοήθεια του Υπουργείου Γεωργίας και υπό την εποπτεία του αειμνήστου καθηγητή Βοτανικής του Πανεπιστημίου Αθηνών Κωνσταντίνου Μητράκου, με βάση τα σχέδια της καθηγήτριας Αρχιτεκτονικής Κήπων και Τοπίου του Πανεπιστημίου του Βερολίνου Herta Hammerbacher, άνοιξε τις πύλες του στο κοινό το 1975, μετά το πέρας των εργασιών του καλωπιστικού τμήματός του.
Στη μεγαλούπολη της Αθήνας υπάρχουν ορισμένα ξεχωριστά σημεία, τόποι που αποτελούν οάσεις μέσα στον πυκνό αστικό ιστό κι ωστόσο παραμένουν απρόσιτα σε πολλούς. Όχι γιατί η πρόσβασή τους είναι δύσκολη, αλλά κυρίως γιατί η πληροφόρηση γι’ αυτούς είναι λιγοστή, η απόσταση συχνά είναι μεγάλη και πολλές φορές το ενδιαφέρον των κατοίκων του άστεως, τόσο απορροφημένο από τη συνήθεια και τις πρακτικές ανάγκες, εστιάζεται σε άλλες δραστηριότητες και διασκεδάσεις. Ένας τέτοιος τόπος, μοναδικός κι απολαυστικός για την ψυχή και το σώμα, είναι κι ο Βοτανικός Κήπος Ιουλίας και Αλεξάνδρου Διομήδους, που ανήκει στο Πανεπιστήμιο Αθηνών και βρίσκεται στην Ιερά Οδό 403 στο Χαϊδάρι.
Ο βοτανικός κήπος, άνοιξε τις πύλες του στο κοινό το 1975, μετά το πέρας των εργασιών του καλωπιστικού τμήματός του. Η παραχώρηση του χώρου για τη δημιουργία του βοτανικού κήπου έγινε με την προϋπόθεση να αναδασωθεί ο περιβάλλων χώρος, στον οποίο μέχρι τότε λειτουργούσαν ασβεστοποιεία, εκμεταλλευόμενα την εδαφική σύσταση της περιοχής.
Σήμερα, στην πόλη, όπου ιδρύθηκε τον 4ο π.Χ. αιώνα ο πρώτος στον κόσμο βοτανικός κήπος στον κόσμο, από τον μαθητή του Αριστοτέλη Θεόφραστο, ο οποίος για πρώτη κατηγοριοποίησε τα φυτά κι έθεσε τις βάσεις για τη βοτανική επιστήμη και τη γεωπονία, λειτουργεί ένας σημαντικός πνεύμονας πρασίνου και ένα ιδιαίτερο οικοσύστημα. Γιατί εκτός από το δάσος που τον περιβάλλει -και πέρα από το γεγονός ότι αποτελεί ένα διαρκές φυτώριο κι ένα ζωντανό μουσείο εκατοντάδων ειδών της ελληνικής και παγκόσμιας πανίδας- ο Βοτανικός Κήπος Διομήδους, συνιστά συνάμα ένα καταφύγιο και για πουλιά και αρκετά ζώα του δάσους (αλεπούδες, λαγούς, ακόμη κι αγριογούρουνα).
Για τον λόγο τούτο, ο κήπος αποτελεί πόλο έλξης για πολλούς περίοικους, αλλά και πιο μακρινούς επισκέπτες, που χαίρονται την εκπαιδευτική περιήγηση στα διάφορα τμήματα με τα παρτέρια τους, τη μαγευτική αναπόληση στον μοναδικό ανθώνα, αλλά και τον αναζωογονητικό περίπατο στο δάσος με τα ειδικά χαραγμένα μονοπάτια. Ή εάν δεν προτιμούν την περιδιάβαση αυτή καθαυτή στο πράσινο, μπορούν να χαρούν τη μαγεία του πρασίνου, την ηρεμία του δάσους και στο φιλόξενο καφέ του Κήπου κάτω από τα μεγαλεπήβολα δέντρα και τον πυκνό τους ίσκιο.
Τον περασμένο διάστημα πάνω από 500 σχολεία και 50.000 μαθητές επισκέφθηκαν τον Κήπο, ενημερώθηκαν από τους πρόθυμους ξεναγούς του για την ιστορία του και κυρίως άντλησαν πολλές γνώσεις και πληροφορίες για τα ενδημικά φυτά της χώρας μας, για τα φαρμακευτικά και «οικονομικά» φυτά, αλλά κυρίως έκαναν τη γνωριμία με πρωτόγνωρα είδη, που απαντώνται σε άλλες χώρες και άλλες ηπείρους και κυρίως αντίκρισαν ένα κομμάτι από τη λειτουργία και την πολυπλοκότητα της φύσης και των οργανισμών της, αισθάνθηκαν τη σαγήνη της αναγέννησης της ζωής και εντυπωσιάσθηκαν από την εμπειρία της άδολης φυσικής ομορφιάς.
Μιλώντας στο ΑΠΕ-ΜΠΕ ο Νίκος Λιβανός, ένας από τους γεωπόνους του Βοτανικού Κήπου, μας πληροφόρησε πως έχει συνολική έκταση περίπου 1.860 στρεμμάτων, τα οποία καλύπτονται από φυσική κυρίως βλάστηση που περιλαμβάνει περισσότερα από 550 είδη. Στα όρια του Κήπου συναντάμε ένα από τα αρχαιότερα δάση χαλεπίου πεύκης (Pinus halepensis) της Αττικής, που πλαισιώνεται από ένα φυσικό περιβάλλον από σκίνα, πουρνάρια και άλλα είδη. Μεγάλο τμήμα του Κήπου καλύπτεται επίσης από δάσος χαλεπίου πεύκης «εμπλουτισμένου», μετά από αναδάσωση, με τραχεία πεύκη και κυπαρίσσια. Θάμνοι και φρυγανότοποι κάθε είδους και μορφής καλύπτουν μία σημαντική έκταση, γεμίζοντας το τοπίο με τα χρώματα και τις μυρωδιές τους -ιδίως την εποχή της κατεξοχήν ανθοφορίας, την άνοιξη.
Στο τμήμα ιστορικών φυτών του, ο επισκέπτης μπορεί να δει είδη που ενδημούν στη χώρα μας ήδη από την προϊστορική εποχή. Παράλληλα μαθαίνει για ονομαστά φυτά όπως ο μανδραγόρας, το κώνειο, αλλά και για τα «ιερά» δέντρα και φυτά των αρχαίων θεών: τη μυρτιά της Αφροδίτης, την ελιά της Αθηνάς, το σκίνο της Ήρας, το οποίο μάλιστα φυτευόταν και αργότερα έξω από τα μοναστήρια, λόγω της αναφροδισιακής ιδιότητας του σπόρου-«πιπεριού» του, από το οποίο προήλθε και το παραδοσιακό «πώς το τρίβουν το πιπέρι»!
Ένας πραγματικά παραδείσιος τόπος του Κήπου είναι ο Ανθώνας του, με την ιδιαίτερη κηποτεχνική αρχιτεκτονική του και τον πολύχρωμο στίβο από ατέλειωτα εντυπωσιακά είδη λουλουδιών, οι 100 ποικιλίες ρόδων, τα μοναδικά είδη δένδρων και μπαμπού, που αμιλλώνται ποιο θα κεντρίσει περισσότερο τις αισθήσεις μας και θα προσελκύσει με τα χρώματα και τις μυρωδιές του τα έντομα και τις πεταλούδες. Οι 25 λίμνες του είναι γεμάτες με νούφαρα και άλλα υδρόβια φυτά, με πιο εντυπωσιακούς τους ινδικούς λωτούς, αλλά και την πράσινη «φακή του νερού», ενώ τα ιαπωνικά ψάρια κοχάκου που κολυμπούν σε μία από αυτές δίνουν την εντύπωση ενός καθαρά φυσικού περιβάλλοντος.
Στα άλλα τμήματα του Κήπου, ο επισκέπτης θα πληροφορηθεί για το πόσα φυτά και δέντρα συμβάλλουν στην ανάπτυξη της φαρμακευτικής έρευνας, με τα συστατικά τους να χρησιμοποιούνται για θεραπείες ήδη από αρχαιοτάτων χρόνων, είτε για την παραγωγή αρωμάτων ή απλά ως καλλιέργειες για την τροφή. Στον δενδρώνα του, θα συναντήσει είδη που δεν απαντώνται στην ελληνική χλωρίδα, όπως φοίνικες, πεύκα από άλλες ηπείρους και κλίματα.
Αλλά κυρίως, ο Κήπος είναι ο μοναδικός στην Ελλάδα που μπορεί να περηφανευθεί ότι διαθέτει το δέντρο της σεκόγιας, ένα από τα υψηλότερα κι αρχαιότερα είδη δέντρων στον κόσμο, που το ύψος του μπορεί να ξεπεράσει και τα 100 μ.
Σημαντικό τμήμα του Βοτανικού Κήπου αποτελεί και το φυτώριό του, στο οποίο καλλιεργούνται οι σπόροι για το φύτεμα καινούργιων ή την αντικατάσταση των φυτών και των δέντρων που φιλοξενεί. Με τη διαρκή ανταλλαγή σπόρων με άλλους αντίστοιχους κήπους σε όλον τον κόσμο, ο Κήπος Διομήδους βοηθά στη διατήρηση της παγκόσμιας βιοποικιλότητας και στη διάσωση απειλούμενων ειδών της φυσικής μας κληρονομιάς.
Ιδιαίτερη έμφαση δίνεται δε στην κυκλική οικονομία και στην οικολογική βάση της λειτουργίας των πάντων μέσα στην έκτασή του. Το ξυλουργείο του ανακυκλώνει την ξυλεία που προκύπτει από τα δέντρα του Κήπου, προμηθεύοντας τις ταμπέλες για την ενημέρωση, τα παγκάκια κι άλλα λειτουργικά στοιχεία για τη διαμόρφωση του περιβάλλοντος χώρου. Ενώ με τον σύγχρονο καταστροφέα του εξασφαλίζεται το «τσιπ» και το υλικό που κομποστοποιείται για να χρησιμεύσει ως λίπασμα και έδαφος για την καλλιέργεια των διαφόρων ειδών.
Αλλά το μνημείο τούτο της φυσικής ιστορίας δένεται στενά και με μία σημαντική στιγμή, ενός ανθρώπινου έπους. Μέσα στον πυκνό δενδρώνα του, προβάλλει ένα ξέφωτο που φιλοξενεί το μνημείο της εκτέλεσης της αντιστασιακής Λέλας Καραγιάννη και των συντρόφων της, από τους ναζί κατακτητές, τον Σεπτέμβριο του 1944. Παραδίπλα, τα γερμανικά πολυβολεία μαρτυρούν την αιματηρή τούτη σελίδα της σύγχρονης ελληνικής ιστορίας και υπενθυμίζουν πως η φύση κι ο άνθρωπος συνοδοιπορούν σε όλες, τόσο στις φωτεινές, όσο και στις σκοτεινές, στιγμές του κοινού τους βίου.
Ο Βοτανικός Κήπος Ι& Α. Διομήδους είναι αδιαμφισβήτητα ένα «κρυμμένο διαμάντι» -όπως πρόσφατα η βρετανική εφημερίδα Guardian τον απεκάλεσε σε αντίστοιχο αφιέρωμά του (https://www.theguardian.com/travel/2025/jul/31/10-of-the-best-secret-gardens-green-spaces-parks-europe-major-cities) στο οποίο τον αναγόρευσε έναν από τους καλύτερους κήπους στον κόσμο. Αλλά ένα διαμάντι κρυμμένο από τα πράσινα φυλλώματα και τα αρώματα των φυτών και των δέντρων που περιέχει. Γιατί ο Κήπος στέκει φανερά στο πλάι της ιστορικής Ιεράς Οδού και περιμένει τον επισκέπτη του για να τον αποζημιώσει με την ομορφιά, τη γαλήνη και τις ιδιαίτερες απολαύσεις που μπορεί να του προσφέρει, είτε ενδιαφέρεται να γεμίσει με τις αξεπέραστες εμπειρίες της φύσης και του πράσινου, είτε απλά επιδιώκει να ξεφύγει μέσα στο ειδυλλιακό τούτο περιβάλλον, στο καφέ του, από τις αποπνικτικές στιγμές της καθημερινότητας στη μεγαλούπολη.
ΠΗΓΗ ΑΠΕ-ΜΠΕ/ΧΑΡΗΣ ΑΚΡΙΒΙΑΔΗΣ
Σχολιάστε