Ένα νέο και τολμηρό βήμα στον παγκόσμιο διάλογο για την προστασία των ανηλίκων από τις επιπτώσεις του ψηφιακού κόσμου πραγματοποιεί η Αυστραλία, με την απόφασή της να επιβάλει αυστηρούς περιορισμούς στη χρήση του YouTube από εφήβους. Η κίνηση αυτή δεν έγινε σε κενό — αντίθετα, εντάσσεται σε ένα ευρύτερο πλαίσιο προβληματισμού γύρω από την ψυχική υγεία των παιδιών και των εφήβων, ένα ζήτημα που έρχεται διαρκώς στο προσκήνιο τα τελευταία χρόνια.
Έμπνευση για την απόφαση αυτή αποτέλεσε, μεταξύ άλλων, το πολυσυζητημένο βιβλίο του κοινωνικού ψυχολόγου Τζόναθαν Χάιντ (Jonathan Haidt) με τίτλο Η Ανήσυχη Γενιά. Στο έργο του, ο Haidt καταδεικνύει τον αρνητικό αντίκτυπο που έχει η αλόγιστη χρήση smartphones και μέσων κοινωνικής δικτύωσης στους νέους. Τεκμηριώνει, μέσα από πολυάριθμες μελέτες και στατιστικά στοιχεία, ότι τα ποσοστά άγχους, κατάθλιψης, ακόμα και αυτοκτονικού ιδεασμού έχουν αυξηθεί δραματικά από τη στιγμή που τα παιδιά απέκτησαν στα χέρια τους έξυπνες συσκευές και αδιάκοπη πρόσβαση στο διαδίκτυο.
Σύμφωνα με τον Haidt, η εφηβεία έχει αλλάξει ριζικά μορφή: λιγότερες κοινωνικές επαφές στον φυσικό κόσμο, περισσότερες ώρες σε οθόνες, και μια ψευδαίσθηση σύνδεσης μέσω ψηφιακών πλατφορμών που, στην πραγματικότητα, εντείνουν τη μοναξιά και την ανασφάλεια.
Αυτές οι ανησυχίες δεν έμειναν απλώς στο επίπεδο του διαλόγου. Στην πολιτεία της Νότιας Αυστραλίας, ο πρωθυπουργός Πίτερ Μαλινάουσκας πήρε την πρωτοβουλία να κινητοποιηθεί, επηρεασμένος έντονα από τη σύζυγό του που διάβασε το βιβλίο του Haidt και τον παρότρυνε να δράσει. Ξεκίνησε έτσι ένα πιλοτικό πρόγραμμα περιορισμού της χρήσης των social media από τους ανήλικους — πρωτοβουλία που πολύ σύντομα προσέλαβε εθνική εμβέλεια.
Τον Νοέμβριο του 2024, η αυστραλιανή κυβέρνηση ανακοίνωσε την πρώτη παγκόσμια, καθολική απαγόρευση χρήσης κοινωνικών δικτύων από άτομα κάτω των 18 ετών. Το μέτρο παρουσιάστηκε ως μια αναγκαία παρέμβαση για την προστασία της ψυχικής υγείας των νέων, που εκτίθενται ολοένα και περισσότερο σε εθιστικό περιεχόμενο, διαδικτυακό εκφοβισμό και επιβλαβείς επιρροές. Η πιλοτική εφαρμογή ξεκίνησε τον Ιανουάριο του 2025 σε επιλεγμένες περιοχές, με στόχο την προετοιμασία για τη γενικευμένη εφαρμογή του μέτρου, η οποία προγραμματίστηκε για τα Χριστούγεννα του ίδιου έτους.
Αρχικά, το YouTube είχε εξαιρεθεί από τους περιορισμούς, κυρίως λόγω του ισχυρού του ρόλου στην εκπαιδευτική διαδικασία. Ωστόσο, η Αρχή Ψηφιακής Ασφάλειας της χώρας παρουσίασε στοιχεία-σοκ, σύμφωνα με τα οποία περίπου το 37% των ανήλικων χρηστών είχαν εκτεθεί σε ακατάλληλο ή επιβλαβές περιεχόμενο μέσω της πλατφόρμας. Το εύρημα αυτό υποχρέωσε την κυβέρνηση να επανεξετάσει τη στάση της.
Ο πρωθυπουργός Άντονι Αλμπανέζε ενέκρινε την ένταξη και του YouTube στους περιορισμούς, τονίζοντας ότι η ασφάλεια των παιδιών αποτελεί κορυφαία προτεραιότητα. Σύμφωνα με τη νέα ρύθμιση, από τον Δεκέμβριο του 2025 οι ανήλικοι κάτω των 16 ετών δεν θα έχουν πλέον τη δυνατότητα να δημιουργούν λογαριασμούς στην πλατφόρμα. Η πρόσβαση, ωστόσο, σε επιλεγμένο εκπαιδευτικό υλικό θα συνεχίσει να επιτρέπεται, υπό την επίβλεψη γονέων ή εκπαιδευτικών.
Η απάντηση του YouTube δεν άργησε να έρθει.
Εκπρόσωπος της πλατφόρμας, που ανήκει στον τεχνολογικό κολοσσό Alphabet, δήλωσε στο πρακτορείο Reuters ότι το YouTube δεν είναι μέσο κοινωνικής δικτύωσης αλλά μια υπηρεσία φιλοξενίας βίντεο, η οποία «προβάλλεται όλο και περισσότερο μέσω τηλεοράσεων και χρησιμοποιείται κυρίως για ψυχαγωγικό και εκπαιδευτικό περιεχόμενο».
Ωστόσο, πολλοί ειδικοί και αναλυτές εκφράζουν διαφορετική άποψη. Επισημαίνουν ότι η δυνατότητα σχολιασμού, οι εξατομικευμένοι αλγόριθμοι προτάσεων και οι αλληλεπιδράσεις μεταξύ χρηστών προσδίδουν στο YouTube χαρακτηριστικά παρόμοια με αυτά των παραδοσιακών κοινωνικών δικτύων όπως το TikTok ή το Instagram.
Η απόφαση της αυστραλιανής κυβέρνησης έχει προκαλέσει έντονη δυσαρέσκεια στις μεγάλες τεχνολογικές εταιρείες, με φήμες να κάνουν λόγο για πιθανές νομικές ενέργειες από πλευράς YouTube. Παρόλα αυτά, η Υπουργός Επικοινωνιών, Άνικα Γουέλς, δήλωσε κατηγορηματικά ότι η προστασία της ψυχικής και συναισθηματικής υγείας των παιδιών είναι αδιαπραγμάτευτη για την κυβέρνηση.
Η Αυστραλία ανοίγει τον δρόμο για μια νέα ψηφιακή πολιτική με επίκεντρο τον άνθρωπο — και ιδίως τον πιο ευάλωτο: τα παιδιά.
