Τα νερά της λίμνης Βόλβης στο μικροσκόπιο των επιστημόνων

Σταθερά μέτρια η κατάστασή της τα τελευταία 12 χρόνια

Νωρίς το πρωί και στη λίμνη Βόλβη κυριαρχεί σιωπή. Η βάρκα του Δημήτρη Κουτσάκη με τις επιστήμονες του Μουσείου Γουλανδρή Φυσικής Ιστορίας /Ελληνικού Κέντρου Βιοτόπου Υγροτόπου, οι οποίες κάνουν τις καθιερωμένες μετρήσεις για την ποιότητα των νερών, ρυτιδώνει την υγρή επιφάνεια.

Μόλις φτάνει σε συγκεκριμένο σημείο, βάθους 20 μέτρων, η βιολόγος Ηλιάνα Νικολοπούλου και η μηχανικός περιβάλλοντος Ιωάννα Ζέρβα αρχίζουν δουλειά: ρίχνουν τα ειδικά όργανα μέτρησης, μαζεύουν δείγματα νερού, σημειώνουν πυρετωδώς τις ενδείξεις των οργάνων. Μετρούν, μεταξύ άλλων, την αγωγιμότητα, τη θερμοκρασία ανά μέτρο και το οξυγόνο συγκεντρώνοντας αναγκαία στοιχεία για την παρακολούθηση της λίμνης, σύμφωνα με την ΚΥΑ 140384/2011, με την οποία το Μουσείο Γουλανδρή Φυσικής Ιστορίας/Ελληνικό Κέντρο Βιοτόπων-Υγροτόπων (ΜΓΦΙ/ΕΚΒΥ) έχει οριστεί ως αρμόδιος φορέας για την παρακολούθηση 53 σταθμών στις λίμνες της χώρας. Μάλιστα, με την ΚΥΑ ΥΠΕΝ/ΔΠΔΥΠ/107168/1444/2021, το εθνικό δίκτυο παρακολούθησης υδάτων επεκτάθηκε και πλέον περιλαμβάνει 79 σταθμούς παρακολούθησης λιμνών στην ηπειρωτική χώρα, τα νησιά του Αιγαίου και την Κρήτη.

Στους σταθμούς παρακολούθησης των λιμνών διενεργούνται τακτικές δειγματοληψίες και αναλύσεις για βιολογικά, φυσικοχημικά, υδρομορφολογικά στοιχεία ποιότητας υδάτων και ταξινόμηση της οικολογικής τους κατάστασης. Επίσης, γίνονται δειγματοληψίες για χημικές ουσίες και τα δείγματα αποστέλλονται στο Γενικό Χημείο του Κράτους και το Ινστιτούτο Εδαφοϋδατικών Πόρων του ΕΛΓΟ – ΔΗΜΗΤΡΑ για ανάλυση ώστε οι λίμνες να ταξινομούνται ως προς τη χημική τους κατάσταση. Τα δεδομένα αποστέλλονται στη Γενική Διεύθυνση Υδάτων του Υπουργείου Περιβάλλοντος και Ενέργειας και αναρτώνται ηλεκτρονικά στην ιστοσελίδα του Υπουργείου και στην ιστοσελίδα του ΕΚΒΥ (https://wfd.ekby.gr/). Τα αποτελέσματα της οικολογικής και χημικής ταξινόμησης των λιμνών, τροφοδοτούν στη συνέχεια τα Σχέδια Διαχείρισης Λεκανών Απορροής (ΣΔΛΑΠ), τα οποία αναθεωρούνται κάθε έξι έτη.

Σταθερά μέτρια η κατάσταση στη λίμνη Βόλβη

Αυτές τις μέρες, «σειρά» για τον έλεγχο και την εκτίμηση της οικολογικής της κατάσταση είχε η λίμνη Βόλβη, ένας από τους 11 ελληνικούς υγροτόπους που προστατεύονται από τη Συνθήκη Ραμσάρ ενώ η περιοχή είναι προστατευόμενη τοποθεσία του δικτύου Natura 2000.

«Είναι η πρώτη δειγματοληψία της θερινής περιόδου για τη λίμνη και θα ακολουθήσουν μηνιαίες για όλο το καλοκαίρι. Λάβαμε δείγματα για τον ποιοτικό έλεγχο όπως είναι το φυτοπλαγκτόν και δείγματα από την εύφωτη ζώνη- τη ζώνη όπου φτάνει το φως του ήλιου- για τον προσδιορισμό των φυσικοχημικών παραμέτρων» εξηγεί η κ. Ζέρβα.

Όπως λένε στο Αθηναϊκό/Μακεδονικό Πρακτορείο Ειδήσεων οι δύο επιστήμονες, η οικολογική κατάσταση της λίμνης με βάση τα βιολογικά ποιοτικά στοιχεία και τα γενικά φυσικοχημικά στοιχεία, με χρονοσειρά δεδομένων από 2012, χαρακτηρίζεται μέτρια και παρουσιάζει μια σταθερότητα στην κατάστασή της. Πιο συγκεκριμένα, με βάση το φυτοπλαγκτό, το ζωοβένθος και τον ολικό φώσφορο η κατάσταση της λίμνης είναι μέτρια, ενώ από τα υδρόβια μακρόφυτα χαρακτηρίζεται καλή, λόγω της μεγαλύτερης ανθεκτικότητάς τους στη ρύπανση. Επειδή όμως, βάση της οδηγίας, στην ταξινόμηση της κατάστασης επικρατεί κανόνας κατά τον οποίο η αξιολόγηση βασίζεται στην χαμηλότερη τιμή, η κατάσταση της Βόλβης χαρακτηρίζεται μέτρια. Επισημαίνουν δε, ότι οι μέθοδοι αξιολόγησης που ακολουθούνται για τα ποιοτικά βιολογικά στοιχεία βασίζονται σε μετρήσεις παραμέτρων οι οποίες είναι ποσοτικές οπότε δεν πρόκειται για απλή εκτίμηση.

«Το γεγονός ότι η λίμνη τα τελευταία 12 χρόνια παραμένει σε μέτρια κατάσταση, παρά τις χρήσεις γης και όλες τις άλλες παραμέτρους που συμβάλλουν σε μια λίμνη, μπορούμε να πούμε ότι είναι θετικό δείγμα, με την έννοια ότι δεν υποβαθμίζεται και παρουσιάζει μια σταθερότητα στην κατάστασή της. Στόχος της οδηγίας πλαίσιο είναι να επιτευχθεί καλή κατάσταση, παλεύουμε από τη μεριά μας γι’ αυτό και ευελπιστούμε η κατάσταση να βελτιωθεί» εξηγεί η κ. Νικολοπούλου.

Όλα τα χρόνια του προγράμματος παρακολούθησης, έχουν παρατηρηθεί πολλές φορές κατά τη διάρκεια της θερμής περιόδου ή και από την άνοιξη ακόμα, όπως και φέτος, φαινόμενα άνθισης φυτοπλαγκτού στις λίμνες. Μία από τις ταξινομικές ομάδες που μπορεί να δημιουργήσει άνθιση είναι τα κυανοβακτήρια. Κάτω από ευνοϊκές συνθήκες (αύξηση θερμοκρασίας, θρεπτικών, μειωμένη ανανέωση νερού κ.ά.) τα κυανοβακτήρια πολλαπλασιάζονται εκθετικά με συνέπεια τη δημιουργία κυανοβακτηριακών ανθίσεων. Έτσι και φέτος την άνοιξη στη Βόλβη, διαπιστώθηκε αύξηση του πληθυσμού του γένους Dolichospermumπου που οδήγησε σε χρωματισμό των νερών.

«Τα τελευταία 12 χρόνια που διενεργούνται οι δειγματοληψίες, τόσο τη θερινή περίοδο όσο και νωρίς την άνοιξη και το φθινόπωρο, έχουμε παρατηρήσει ανθίσεις φυτοπλαγκτού. Μία από τις ταξινομικές ομάδες του φυτοπλαγκτού που μπορεί να δημιουργήσει ανθίσεις είναι τα κυανοβακτήρια, όταν είναι ευνοϊκές οι συνθήκες, π.χ. με την αύξηση της θερμοκρασίας, των θρεπτικών και με τη μειωμένη ανανέωση των νερών. Ένα τέτοιο φαινόμενο μικρής έκτασης παρατηρήσαμε φέτος την άνοιξη, όπου είχαμε ανάπτυξη του πληθυσμού και παρατηρήσαμε χρωματισμό υδάτων» ανέφερε η κ. Νικολοπούλου διευκρινίζοντας ότι πρόκειται μεν για ένα φυσικό φαινόμενο, την εξέλιξη του οποίου θα συνεχίσουν να παρακολουθούν οι επιστήμονες τη θερμή περίοδο.