Τρεις δύτες, ο Γιώργος Καρελάς, ο Λάμπρος Χαρέλος και ο Στέφανος Καλτσούλας, βούτηξαν στον θολό βυθό κοντά στον δίαυλο του Μεσολογγίου, για να καταγράψουν απομεινάρια ναυαγίων, τους σιωπηλούς μάρτυρες ιστορικών πολεμικών γεγονότων που ταυτίστηκαν με την περιοχή. Πρόκειται για τα ναυάγια των βρετανικών αποβατικών «Empire Dace», «LCT Nο 328» και του πλωτού Νοσοκομείου «Έσπερος», στην είσοδο του διαύλου του Μεσολογγίου στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο.
Οι αναζητήσεις τους για τα ναυάγια, τους οδήγησαν και στις ιστορικές πηγές για να τεκμηριώσουν τα γεγονότα και να διερευνήσουν καλύτερα, τα «μυστικά» του βυθού.
Ο Λάμπρος Χαρέλος, παραχώρησε στο ΑΠΕ-ΜΠΕ τις πληροφορίες και τις φωτογραφίες που τράβηξαν ανάμεσα στα σιδερένια ευρήματα του βυθού.
Το « Έσπερος» ήταν πλοίο του Πολεμικού Ναυτικού. Είχε μετατραπεί σε πλωτό νοσοκομείο και μετέφερε τραυματίες από το μέτωπο. Στις 21 Απριλίου του 1941, βυθίστηκε από τα γερμανικά αεροπλάνα, έξω από το Μεσολόγγι. Υπάρχει ακόμα και σήμερα στον βυθό δίπλα από το κανάλι του Μεσολογγίου. Πολύ κοντά, στο σημείο που βρίσκεται βυθίστηκε το βρετανικό οχηματαγωγό «Empire Dace», στις 1.12.1944. Το 716 τόνων «Empire Dace» φέρεται να εισήλθε στον δίαυλο Μεσολογγίου με 21 μέλη πλήρωμα και 2 πυροβολητές, ενώ μετέφερε 100 στρατιώτες, στρατιωτικά οχήματα και καύσιμα. Αν και η περιοχή είχε καθαριστεί από τα ναρκοπέδια, το πλοίο χτύπησε σε νάρκη και βυθίστηκε αμέσως. Οι δύο πυροβολητές, 20 μέλη από το πλήρωμα και 56 στρατιώτες σκοτώθηκαν.
Στην ιστοσελίδα People’s War site του BBC, o Bρετανός στρατιώτης F. Burditt έχει παραθέσει τη δική του εμπειρία από τον πόλεμο. Μεταξύ άλλων, αναφέρει: «Το Νοέμβριο του 1944 αποσυρθήκαμε από το μέτωπο, νότια της Φλωρεντίας στην Ιταλία. Αφοπλιστήκαμε, αφού ο πόλεμος είχε τελειώσει και η μεραρχία μας θα κατευθυνόταν στην Ελλάδα να βοηθήσει στην αποτροπή του εμφυλίου. Οι Γερμανοί, είχαν ήδη αποσυρθεί από τα Βαλκάνια. Η μισή ομάδα μας επιβιβάστηκε σε αποβατικά πλοία. Οι άλλοι μισοί επιβιβάστηκαν στο οχηματαγωγό “Empire Dace” με τα φορτηγά μας. Αν και είχα επιλεγεί να ταξιδέψω με το “Empire Dace”, για κάποιο λόγο άλλαξα με το φίλο μου Lofty. Το πλοίο μας έφτασε με ασφάλεια και μας αποβίβασε στο Μεσολόγγι απέναντι από την Πάτρα. Δύο μέρες αργότερα το “Empire Dace”, θα χτυπούσε σε νάρκη μπαίνοντας στο λιμάνι του Μεσολογγίου. Ο φίλος μου Lofty, πλήρωσε με τη ζωή του την αλλαγή της θέσης στα πλοία. Ο τάφος του βρίσκεται στο Πολεμικό Βρετανικό νεκροταφείο στην Αθήνα».
Μια ακόμα νάρκη εξερράγη στις 5 Δεκεμβρίου κοντά στο δίαυλο και ένα ακόμα Βρετανικό πλοίο το αποβατικό LCT Nο 328, χωρητικότητας 640 τόνων επίσης βυθίστηκε. Το πλοίο με κυβερνήτη τον Colin Ernest Polden, διατάχτηκε να μεταφέρει στο Κρυονέρι 16 οχήματα με 20 στρατιώτες του τάγματος των Ινδών τυφεκιοφόρων. Το Κρυονέρι, κρίθηκε μη ασφαλές μέρος και αποφασίστηκε το πλοίο να αποβιβάσει τα οχήματα και τους στρατιώτες στο Μεσολόγγι, όπου υπήρχε δίαυλος ασφαλείας, που είχαν δημιουργήσει τα βρετανικά ναρκαλιευτικά.
Το πλοίο αφού εισήλθε στον δίαυλο, πέρασε δίπλα από το ναυάγιο του «Empire Dace» το οποίο είχε βυθιστεί μόλις 4 ημέρες πριν και δεν ήταν πλήρως καλυμμένο από τα νερά. Μόλις πέρασε το ναυάγιο, ακούστηκε μια ισχυρότατη έκρηξη και η πλώρη του αποβατικού, καλύφθηκε από νερά και συντρίμμια. Μετά από λίγο, έγινε φανερό ότι το πλοίο είχε χάσει την πλώρη του καθώς και δύο οχήματα. Το πλοίο βυθιζόταν γρήγορα με την πλώρη και διατάχτηκε η καθέλκυση των λεμβών. Κάποια μικρά πλοιάρια με Μεσολογγίτες ψαράδες έσπευσαν σε βοήθεια. Χάθηκαν δύο μέλη του πληρώματος και 13 Ινδοί στρατιώτες.
Ο Χρήστος Δέδες, κάτοικος Μεσολογγίου έζησε τα γεγονότα της περιόδου εκείνης. Στη διάσωση συμμετείχε και ο ίδιος, μικρό παιδί ήταν τότε. Είδε τη συγκλονιστική προσπάθεια των Μεσολογγιτών να διασώσουν τους επιζώντες αλλά και κάποιες σκληρές εικόνες, όταν κάποιοι έκοβαν τα δάχτυλα των νεκρών Ινδών για να αφαιρέσουν τα χρυσά δαχτυλίδια με τα πετράδια που φορούσαν.
Σύμφωνα με τις αναφορές του κ. Δέδε, τo πλοίο ανέλαβε να ανελκύσει ο Κωνσταντίνος Ευθυμιάδης μεταξύ των ετών 1952 και 1954. Ο επιχειρηματίας είχε πάρει την εργολαβία να ανελκύσει όλα τα ναυάγια της περιοχής. Κατά την επιχείρηση ανέλκυσης το πλοίο ξαναβούλιαξε 2-3 φορές, αλλά τελικά το συνεργείο κατάφερε να το ανελκύσει και αυτός είναι ο λόγος που δεν υπάρχει τίποτα στο βυθό από το «Empire Dace».
Το LCT 328 επίσης, ανελκύστηκε από την εταιρεία Ευθυμιάδη. Το σκαρί μάλιστα, έπειτα από κάποιες μετατροπές έγινε το φέρυ «Μελίνα», που για πολλά χρόνια, ήταν δρομολογημένο στη Γραμμή Ρίου- Αντιρρίου.
Ο Στέφανος Καλτσούλας εντόπισε κατά τη διάρκεια υποβρύχιου ψαρέματος στο σημείο, τέσσερα βρετανικά στρατιωτικά οχήματα και μια νάρκη. Ο Λάμπρος Χαρέλος μαζί με τον Γιώργο Καρελά βιντεοσκόπησαν, ό,τι απέμεινε από το ναυάγιο του «Έσπερος», σε μια προσπάθεια να αναδείξουν την ιστορία και τα γεγονότα της εποχής.
Όλα τα στοιχεία σχετικά νε τα ναυάγια, οι ιστορικές πήγες, τα φωτογραφικά ντοκουμέντα και οι μαρτυρίες, καταγράφονται στο υπό έκδοση βιβλίο, του Ελληνικού Ινστιτούτου Ναυτικής Ιστορίας, «Ο Άγνωστος Πατραϊκός», συγγραφέας του οποίου, είναι ο δύτης Γιώργος Καρελάς.
πηγή ΑΠΕ ΜΠΕ
