Το παιχνίδι δεν είναι απλώς μια δραστηριότητα της παιδικής ηλικίας. Είναι μνήμη, πολιτισμός, μάθηση και συναίσθημα. Αυτή τη διαχρονική σχέση του ανθρώπου με το παιχνίδι φωτίζει η νέα έκθεση «Ιστορίες Παιχνιδιών», που φιλοξενείται στον πολιτιστικό χώρο Σαντιρβάν Τζαμί, στην καρδιά του αστικού κέντρου της Δράμας, φέρνοντας στο προσκήνιο αντικείμενα που μεγάλωσαν γενιές και συνεχίζουν να συγκινούν μικρούς και μεγάλους.
Στον χώρο παρουσιάζονται συνολικά 400 παιχνίδια από διαφορετικές χρονικές περιόδους και χώρες, επιλεγμένα από την πλούσια συλλογή του Μουσείου Μπενάκη. Τα εκθέματα αποτελούν ένα μικρό μόνο μέρος της εντυπωσιακής συλλογής των 20.000 παιχνιδιών της Μαρίας Αργυριάδη, η οποία δωρήθηκε στο Μουσείο Μπενάκη το 1991. Από αυτά, περίπου 3.500 παιχνίδια εκτίθενται μόνιμα στους χώρους του Μουσείου.
Η έκθεση αντιμετωπίζει το παιχνίδι όχι μόνο ως αντικείμενο, αλλά ως ανθρωπολογικό και κοινωνικό φαινόμενο, που αποτυπώνει τις αξίες, τις ανάγκες και τα όνειρα κάθε εποχής. Όπως σημειώνει ο επιστημονικός διευθυντής του Μουσείου Μπενάκη Γιώργης Μαγγίνης, «όταν ξεκινήσαμε την συνεργασία με το Σαντιρβάν Τζαμί, στόχος ήταν να κάνουμε μουσειακού επιπέδου εκθέσεις, δηλαδή με αυθεντικά αντικείμενα από τις συλλογές του Μουσείου Μπενάκη. Τώρα, ήρθε η σειρά του Μουσείου Παιχνιδιών, που άνοιξε το 2017».
Αναφερόμενος στη συμβολή της Μαρίας Αργυριάδη, τόνισε πως «ήταν όχι μόνο συλλέκτρια, αλλά ειδικός και επιμελήτρια του παιχνιδιού. Δεν είναι πια μαζί μας. Αυτή έστησε το Μουσείο», ενώ υπογράμμισε ότι οι επιμελήτριες της έκθεσης συνεχίζουν τη δική της προσέγγιση, που συνδέει το παιχνίδι με την εμπειρία της παιδικής ηλικίας και τη λειτουργία του μέσα στην κοινωνία.
Η μεταμόρφωση του Συντιρβάν σε ένα «χάρτινο θέατρο μνήμης»
Για τις ανάγκες της νέας έκθεσης, το Σαντιρβάν Τζαμί μεταμορφώθηκε σε ένα «χάρτινο θέατρο μνήμης», εμπνευσμένο από τα ευρωπαϊκά και κυρίως γερμανικά χάρτινα θέατρα του 19ου αιώνα.
Όπως εξηγεί η επιμελήτρια της έκθεσης Μαίρη Βέργου, «η έκθεση αναπτύσσεται σε τέσσερις θεματικές ενότητες: «Τα πρώτα χρόνια του παιδιού», με τα πρώτα παιχνίδια και αντικείμενα της βρεφικής ηλικίας. «Μεταμορφώσεις», όπου αντικείμενα του κόσμου των ενηλίκων μετατρέπονται σε παιχνίδια. «Παιχνίδια ρόλων και μίμησης», που αναδεικνύουν το παιχνίδι ως εργαλείο κοινωνικοποίησης. «Παιχνίδι και σκέψη σε διάλογο», με εκπαιδευτικά και στρατηγικά παιχνίδια».
Η επιμελήτρια Νόρα Χατζοπούλου επισήμανε σε δηλώσεις της ότι «το παιχνίδι, πέρα από διασκέδαση, είναι και ένα εργαλείο κοινωνικοποίησης, εκπαίδευσης, και μάθησης». «Από το δικό μας το Μουσείο», τόνισε, «η αντίδραση είναι χαρά, περιέργεια, ενδιαφέρον από τα μικρότερα παιδιά που βλέπουν κάποια παιχνίδια παλαιότερα. Οι περισσότεροι ενήλικες καταφέρνουν να εντοπίσουν ένα δικό τους παιχνίδι ή ένα παιχνίδι από τους γονείς τους. Άρα είναι ανάμεικτα τα συναισθήματα».
Τη συγκίνησή τους για την έκθεση «Ιστορίες Παιχνιδιών» εκφράζουν επισκέπτες κάθε ηλικίας, που τις ημέρες των Χριστουγέννων βρέθηκαν στην πόλη της Δράμας και επισκέφθηκαν το Σαντιρβάν Τζαμί. Η Ελένη Παπαδοπούλου από την Καβάλα, μιλώντας στο ΑΠΕ-ΜΠΕ, ανέφερε πως στην έκθεση είδε «κούκλες ίδιες με αυτές που είχα μικρή», σημειώνοντας πως «δεν ήταν απλώς παιχνίδια, ήταν η παιδική μου ηλικία μπροστά μου».
Ο Δημήτρης Κωνσταντίνου από τις Σέρρες, πατέρας δύο παιδιών, είπε ότι επισκέφθηκε την έκθεση με την οικογένειά του, αλλά τελικά ένιωσε πως «απευθύνεται και σε εμάς τους μεγάλους», χαρακτηρίζοντάς την ως μια ευκαιρία «να εξηγήσουμε στα παιδιά πώς παίζαμε εμείς και τι σήμαινε τότε το παιχνίδι».
Ο Γιώργος Αντωνίου από την Ξάνθη, 70 ετών σήμερα, στάθηκε ιδιαίτερα στα μηχανικά παιχνίδια, λέγοντας πως «μου θύμισαν πώς παίζαμε στις γειτονιές, χωρίς οθόνες, με φαντασία», ενώ η Άννα Μιχαηλίδου, επισκέπτρια από την Θεσσαλονίκη, σημείωσε ότι δεν περίμενε «μια έκθεση παιχνιδιών να είναι τόσο συναισθηματική», προσθέτοντας πως «φεύγεις με την αίσθηση ότι το παιχνίδι ενώνει γενιές».
Το παιχνίδι, θεμελιώδες στοιχείο της ανθρώπινης ύπαρξης, προϋπάρχει του λόγου, της γνώσης και της κοινωνίας. Αποτελεί πρωτογενές πολιτισμικό εργαλείο που αποκαλύπτει τρόπους διασκέδασης, μάθησης και κοινωνικοποίησης των παιδιών. Από τις αρχαίες κουδουνίστρες έως τις σύγχρονες κούκλες, τα παιχνίδια αφηγούνται την ιστορία της παιδικής ηλικίας και αντανακλούν τις αξίες κάθε κοινωνίας. Το παιδί, μέσω του παιχνιδιού, παίζοντας ρόλους, καλλιεργεί συναισθήματα και αναπτύσσει κοινωνικές συμπεριφορές, προετοιμάζοντας τον εαυτό του για τον κόσμο των ενηλίκων.
Η έκθεση «Ιστορίες Παιχνιδιών» επιβεβαιώνει ότι το παιχνίδι αποτελεί μια διαχρονική μορφή γνώσης, πολιτισμού και ανθρώπινης σύνδεσης, αποδεικνύοντας πως, ακόμη και σήμερα, παραμένει ένας κοινός τόπος μνήμης για όλες τις ηλικίες.
Η έκθεση θα διαρκέσει έως τις 19 Απριλίου 2026, με ελεύθερη είσοδο.
Το Σαντιρβάν τζαμί, κιβωτός ιστορίας και πολιτισμού
Η επιλογή του Σαντιρβάν τζαμί, ως τόπος φιλοξενίας ακόμα μίας έκθεσης από το Μουσείο Μπενάκη, αποδείχθηκε ιδανική. Ένας χώρος που κουβαλά την ιστορική πολύπολτισμικότητα της περιοχής: Οθωμανοί, Βαλκάνιοι, χριστιανοί, μουσουλμάνοι, εβραίοι. Το τζαμί, μετά τη χορηγία και την αναστήλωση από την εταιρεία υψηλής τεχνολογίας Raycap, λειτουργεί πλέον ως χώρος πολιτισμού, μία γέφυρα ανάμεσα στο παρελθόν και στο παρόν της Δράμας.
Το πετρόχτιστο αυτό κτίσμα, που αποτελεί ένα παλίμψηστο της πρόσφατης ιστορίας της ακριτικής πόλης, ήταν οθωμανικό τέμενος, με τον μιναρέ να χρονολογείται στο δεύτερο μισό του 15ου αιώνα. Σύμφωνα με την κτητορική επιγραφή της εισόδου, ανακαινίστηκε το 1806 και παρέμεινε τέμενος μέχρι το 1922.
Μετά τη Μικρασιατική καταστροφή, από το 1922 μέχρι το 1927, φιλοξένησε οικογένειες προσφύγων, ενώ από το 1927 έως το 1981 αποτέλεσε τον χώρο έκδοσης της ιστορικής τοπικής εφημερίδας «Θάρρος». Το 1983 κηρύχτηκε διατηρητέο μνημείο, όμως στην πορεία των χρόνων και με την κατάπτωση της στέγης, καταστράφηκε. Το 2012 αγοράστηκε από την εταιρεία Raycap, η οποία αποκατέστησε πλήρως το μνημείο με τις εντυπωσιακές τοιχογραφίες μεταμορφώνοντάς το σε χώρο πολιτισμού.
πηγή ΑΠΕ-ΜΠΕ
